Diana Evans || Ordinary People

Women’s Prize for Fiction Shortlist 2019

Niet de inhoud maar de wijze waarop Diana Evans vertelt, maakt Ordinary People een zeer geslaagde roman. Zij verblijdt haar lezers met prachtig geformuleerde zinnen, perfect gekozen woorden en beeldspraak. De verhaallijn over twee echtparen met relatieproblemen is gemiddeld, de taal maakt het verschil.

Melissa en Michael, Stephanie en Damian zijn twee doorsnee stellen uit Zuid-London. Ze wonen al hun hele leven al in Londen, hun ouders komen uit voormalige koloniën als Nigeria en Jamaica. De vier vertegenwoordigen prototypes in een relatie: de oermoeder, de zelfstandige vrouw met creatief beroep, de succesvolle zakenman en degene die vastzit in een middelmatig baantje. Als individuen groeien ze nauwelijks in Ordinary People, hun groei zit in de manier waarop ze naar hun relaties (gaan) kijken.

Melissa is de creatieveling die genoot van haar baan, veel reisde en alles uit het leven haalde. Haar huwelijk voelt als een keurslijf, ze baalt ervan dat zij als vrouw het merendeel van de opvoeding van de kinderen op zich moet nemen. Stephanie daarentegen is een oermoeder, voor haar bestaat er niets mooiers dan het opvoeden van kinderen. Ze is niet op Damian gevallen omdat hij zo’n stuk was maar omdat ze vadermateriaal bespeurd. Damian, de zoon van een zwarte activist die zijn hele leven gevochten heeft voor gelijke rechten, zit vast in een niet bijster interessante baan. Hij is gewoon niet vastberaden genoeg om zijn leven een andere wending te geven. Michael is wel op de weg naar succes, hij accepteert dat hij veel tijd kwijt is aan woon-werkverkeer en daarmee zijn kinderen weinig ziet, voor hem hoort het bij zijn werk en zijn leven.

Het dagelijkse leven zorgt voor problemen. Evans verandert regelmatig van perspectief zodat we het standpunt van alle vier tot ons kunnen nemen. Zij blijft op een afstand, ze oordeelt niet, ze beschrijft de keuzes waar de stellen voor staan. Weg uit steeds crimineler wordende wijken? Of in de buurt blijven waar hun kinderen opgroeien tussen mensen met dezelfde huidskleur? Je huwelijk proberen te redden of wegvluchten in een affaire? Elk stel maakt zijn eigen afwegingen, kiest een eigen pad.

Evans maakte niet zo’n indruk op me met karakterontwikkeling of de originaliteit van haar roman. Haar taal is een ander verhaal: ik durf rustig te stellen dat haar proza tot het mooiste behoort dat ik sinds lange tijd gelezen heb. Ik had eerst niet zo in de gaten waarom Ordinary People mij zo boeide, tot ik me realiseerde dat ik intens genoot van elke zin die ik las. Evans is niet van de eenvoudige, korte zinnen. Zij grossiert in een lange complexe zinnen met veel bij- en tussenzinnen. Heerlijk!

Verwacht niet dat Ordinary People je overtuigt door het verhaal, lees het vooral om te kunnen genieten van prachtig proza.

Kathleen Rooney || Lillian Boxfish Takes A Walk

De kern van Lillian Boxfish? Heel simpel, ze wandelt op Oudjaar door New York. Een opmerkelijke prestatie gezien haar hoge leeftijd, tegen de negentig. Tijdens het wandelen deelt zij de herinneringen aan haar leven met de lezers.

Lillian is een gescheiden vrouw met één kind, verhuisd naar een buitenwijk. Een plek waar Lillian niet dood gevonden wenst te worden. Zij is op jonge leeftijd naar New York getrokken en heeft daar tegen alle verwachtingen in een succesvolle carrière opgebouwd in de reclame. Lillian bleek uitermate goed in staat snedige reclameteksten te schrijven. En tussendoor lichtvoetige gedichten te schrijven.

Tijdens haar wandeling komen de herinneringen aan mooie jaren vol successen en feesten weer naar boven. Maar ook de discriminatie van vrouwen op de werkvloer, de onderlinge haat en nijd. Op het moment dat Lillian zwanger wordt, veroordelen de andere vrouwen haar het hardste. Zij, de voorvechtster van een vrij onbezorgd leven, kan het toch niet maken om te kiezen voor man en kind. Niet dat ze dat echt doet, thuis schrijft ze gewoon lekker door maar dan als ZZP-er.

Lillian op oudere leeftijd heeft haar eigen routines en wijkt daar niet meer van af. Ze snapt het tijdsbeeld niet meer helemaal (we spreken eind jaren 80 van de vorige eeuw) en wil eigenlijk lekker met rust gelaten worden. Eén van de mooiste scenes is het interview dat ze geeft op tv wanneer ze de tachtig al gepasseerd is. Zij is in de veronderstelling dat ze geëerd gaat worden als één van de vrouwen die het reclamevak tot bloei heeft gebracht, ze blijkt vooral gefileerd te worden door twee jongere reclamevrouwen die niet begrijpen dat zij zonder iemand als Lillian nooit op hun plek waren terechtgekomen. Lillian laat niet over zich heenlopen en verlaat verontwaardigd edoch waardig de studio.

Gebeurt er veel in Lillian Boxfish? Nee. De lezer kijkt vooral met Lillian mee terug en krijgt in een kalm tempo herinneringen en geschiedenis gepresenteerd. De roman geeft een mooi tijdsbeeld én een hoofdpersoon die je ontroert en tegelijkertijd respect in boezemt. Ik heb Lillian Boxfish met veel plezier gelezen. 

Julian Barnes ||The Only Story

The Only Story is een liefdesverhaal, over een liefde die de loop van een leven bepaalt. Wanneer de hoofdpersoon verliefd wordt, begrijpt hij nog niet welke gevolgen zijn liefde gaan hebben. Casey Paul is een student waneer hij Susan Macleod ontmoet, de moeder van twee dochters van zijn eigen leeftijd. Tegen het einde van de roman is Casey Paul met pensioen en snapt hij hoe zijn liefde de loop van zijn leven heeft bepaald.

Paul, Susan geeft hem de bijnaam Casey, is nog jong wanneer hij verliefd wordt op Susan. Hij ziet dit als een vorm van rebellie, hij daagt de maatschappij uit met zijn onconventionele keuze. Hij is niet degene die de weg van de grote groep volgt en kiest voor het juiste meisje, de juiste studie, de juiste baan. Hij ziet zichzelf als anders, hij lacht de wereld uit.

Pas wanneer hij en Suzan gaan samenwonen, snapt hij dat de volwassen wereld niet alleen leuk is. Met iemand samen wonen is een serieuze zaak. Vooral wanneer de ander niet geheel aan de verwachtingen voldoet. Paul aka Casey ziet toe hoe de liefde van zijn leven steeds afhankelijker wordt van alcohol, hij moet zijn verwachtingen steeds meer bijstellen. Wanneer hij zich realiseert dat het teveel pijn doet om van Susan te houden, wanneer hij zichzelf vooral ziet als een last in haar leven, geeft hij toe en wordt hij de persoon die hij altijd heeft veracht: iemand die zich conformeert, die niet voor de tien gaat maar genoegen neemt met een zeventje.

In The Only Story zien we Paul aka Casey van een jongeman met ietwat teveel zelfvertrouwen veranderen in iemand die compromissen sluit, die accepteert dat het leven niet altijd leuk is. Barnes neemt ons mee door zijn leven: wij volgen hem van jonge student tot pensionado. Hij deelt zijn diepste gedachten over leven en liefde met ons. The Only Story wisselt tussen liefdesrelaas, roman en filosofisch essay. In de hoofdstukken waarin het filosofische aspect tot een minimum beperkt is, worden wij  uitgenodigd mee te leven met Susan en Paul. Ik heb genoten van deze hoofdstukken, ondanks het feit dat ze triester en triester werden.

De meer filosofische hoofdstukken waren duidelijk bedoeld om langzaam tot je te nemen. Ik moest de zinnen en alinea’s aandachtig lezen, soms een zin herhalend om de mening te vatten. Aangezien ik vooral lees in mijn woon-werkverkeer paste The Only Story niet altijd in die twee uurtje trein. Die hoofdstukken zou ik moeten herlezen en nogmaals herlezen om echt te kunnen waarderen wat er staat geschreven.

Barnes houdt Paul op een afstand van zijn lezers. Hij laat ons nooit dicht bij hem komen. Paul blijft afstandelijk, iemand voor wie je niet altijd even veel sympathie kunt opbrengen. Hij leidt zijn eigen leven, gaat zijn eigen gangetje, valt niemand lastig maar raakt ook weinig mensen. Mij in ieder geval niet.

Ik vond The Only Story prachtig. Ik heb de roman van de bieb geleend, het zou me niet verbazen indien ik deze toch zelf ga aanschaffen zodat ik pagina’s kan herlezen. The Only Story is geen roman om je doorheen te haasten, de roman vraagt aandacht en langzaam tot je nemen van de tekst. Voor die inspanning word je beloond met prachtig geformuleerde zinnen en gedachtes.

Melissa Broder || The Pisces

Women’s Prize for Fiction Longlist 2019

Tja, wat zal ik zeggen? Wat moet ik vinden van deze roman over een vrouw die langzaam maar zeker tot de ontdekking komt dat ze aan bindingsangst lijdt en aan het einde natuurlijk, heel Amerikaans, tot inzicht komt. Volgens sommige critici is de roman hilarisch. Ik moet eerlijk bekennen, dat ik het ronduit schokkend vind, dat mensen blijkbaar kunnen lachen over het leven van behoorlijk depri vrouwen. Ik voorzie een verfilming die vooral de slapstick-kanten van de roman belicht. Die film zal ik niet gaan bekijken.

Hoofdpersoon Lucy is net gedumpt door haar vriend. Om over haar verdriet heen te komen, verhuist ze tijdelijk naar Californië waar ze op het huis en de hond van haar oudere zus gaat letten. Omdat ze de nieuwe vriendin van haar ex heeft bedreigd, moet ze verplicht naar een praatgroep. Het zal niet verbazen dat in die praatgroep een bonte verzameling vrouwen met een probleempje zit. Het zal ook niet verbazen dat onze hoofdpersoon zich ver verheven voelt boven al deze vrouwen. Zien jullie de bui ook al hangen?

Lucy werpt zich op Tinder en heeft seks met twee Tinderdates. Seks die verre van aangenaam is, zelfs pijnlijk. Lucy ondergaat het en gedraagt zich onderdanig naar de heren. Dan ontmoet zij, terwijl ze op een rots over de zee uitkijkt, Theo, een zwemmer. Liefde op het eerste gezicht zullen we maar zeggen, wederzijds. Een niet-alledaagse, gedoemde liefdesrelatie is het gevolg, eentje waarvoor Lucy alles opzij zet. Ook de geliefde hond van haar zus.

De relatie met Theo en de oplaaiende interesse van haar ex (afstand maakt weer aantrekkelijk) zorgen voor een brij aan therapeutisch-gerelateerde gedachtes over liefde, binding, het gras dat altijd groener is aan die andere kant. Ik had af en toe het idee dat ik een zelfhulpboek aan het lezen was en niet een roman. Het taalgebruik deed er in ieder geval sterk aan denken. En allemaal bloedserieus. Of ik ben gewoon niet in staat om de signalen op te pikken dat Broder dit allemaal niet serieus meende. Dat ze met haar therapeutische taal de draak wilde steken met al die vrouwen die vooral piekeren en veel nadenken over liefde en leven en er ondertussen ver van weg blijven.

Zou kunnen. Ik weet in ieder geval dat ik de mate van opoffering van Lucy om aan haar trekken te komen, seksueel en in de liefde, bepaald niet als ironisch kon lezen. Sterker nog, ik ging me er steeds meer aan ergeren. Het feit dat ze zich ver verheven voelde boven de andere vrouwen hielp wat mij betreft ook niet echt. Het is dat deze roman genomineerd is voor de Women’s Prize, ik vermoed dat ik anders halverwege gestopt was.