Tayari Jones || An American Marriage

Women’s Prize for Fiction Longlist 2019

Ik heb een probleem met An American Marriage. De roman is goed geschreven, maakt duidelijk dat iemand van Afro-Amerikaanse afkomst in het Amerikaanse rechtssysteem nog te vaak het onderspit delft maar laat tegelijkertijd ook zien dat iemand van Afro-Amerikaanse afkomst wel degelijk kansen in het leven krijgt. Een mooie balans dus. Mijn onvrede zit hem in twee zaken: de twee hoofdpersonen en hun ietwat geforceerd over komende brieven wanneer hij in de gevangenis belandt.

Roy en Celestial ontmoeten elkaar en vormen dan een droompaar. Hij maakt een mooie carrière in het zakenleven, zij is een kunstenares die prachtige poppen maakt.  Het feit dat hij uit een gehucht komt en zij uit de grote stad Atlanta, dat hij opgegroeid is in een eenvoudig, vrij arm gezin en dat het haar aan niets ontbrak tijdens haar jeugd, doet niets af aan hun geluk. Totdat hij vals beschuldigd wordt van een verkrachting en in de gevangenis belandt. Hun huwelijk blijkt dan minder stabiel dan ze zelf hadden gedacht.

Jones wisselt in haar roman kundig tussen perspectieven. Ze laat Roy, Celestial maar ook kaper aan de kust Dre aan het woord, laat Roy en Celestial pagina’s lang alleen via brieven communiceren. Die afwisseling biedt de roman de noodzakelijke gelaagdheid. Ook verrassende wendingen in hun levens dragen daaraan bij. De gelaagdheid ontbreekt echter in de mensen Roy en Celestial. Hij is vanaf het begin een wat over het paard getilde man die meent dat hij recht heeft op een beter leven dan zijn ouders. Zij is een prinsesje dat bij de eerste hindernis naar pappie en mammie of beste vriend Dre rent.

Vind ik het vreemd dat Celestial niet staat te springen om tien jaar op Roy te wachten? Nee, daar kan ik me best iets bij voorstellen. Waardeer ik het dat ze dit niet persoonlijk aan Roy durft te vertellen, niet echt. Vind ik het vreemd dat Roy zich vastklampt aan de hoop dat Celestial misschien toch weer bij hem terug wil komen? Nee, dat snap ik best wel in zijn omstandigheden. Waardeer ik het dat hij zich vervolgens bijna als een stalker opstelt, niet echt.

Dat Roy ongelooflijk gepakt wordt door het Amerikaanse systeem staat buiten kijf. Het is werkelijk te gek voor woorden dat hij veroordeeld wordt voor iets dat hij niet gedaan kan hebben. De beschrijving van zijn leven in de gevangenis is ook treffend. De parallel met Celestial die ondertussen steeds meer furore maakt als kunstenares schrijnend. De brieven waarin zij met elkaar tijdens zijn gevangenschap communiceren een mooie vondst maar lichtelijk te geforceerd. Hun woordkeuze te onnatuurlijk, te gekunsteld.

Jones heeft haar roman de titel An American Marriage meegegeven. Welke conclusie moet ik nu trekken? Dat moderne echtparen lichtelijk verwend en onvolwassen zijn? Dat een modern Amerikaans huwelijk niet opgewassen is tegen tegenslag? Had ik gehoopt op twee hoofdpersonen die hun tegenslag met meer waardigheid dragen? Ik vermoed van wel. Ik vrees dat ik vooral had moeten focussen op het vreselijke onrecht dat Roy en Celestial aangedaan is en dat ik dan net als Oprah laaiend enthousiast was geweest. Kinderachtig van mezelf dat ik niet blij word van typetjes als Roy en Celestial. 

Chloe Benjamin || The Immortalists

Ik verklap de inhoud!

Het thema van The Immortalists is intrigerend: hoe leid jij je leven wanneer je precies weet wanneer je gaat sterven? Zal dat feit je handelingen en je keuzes bepalen? Je leven een bepaalde richting opduwen? Het komt waarschijnlijk niet als een verrassing dat de levens van Varya. Daniel, Klara en Simon inderdaad veranderen nadat zij te horen hebben gekregen wanneer ze gaan overlijden. Een intrigerend thema bouwt zo meteen voorspelbaarheid in. De opbouw van de roman, starten met degene die als eerste overlijdt en dan door naar de laatste, helpt daarbij niet echt.

Wij volgen samen met Benjamin het leven van vier zussen en broers, geboren in een Joodse familie in de jaren zestig in New York. Hun levens veranderen nadat een Roma-vrouw heeft voorspeld wanneer ze zullen overlijden. Vanaf het begin is duidelijk, door hun reactie op de datum, wie gelooft dat hij / zij jong zal overlijden en wie niet. Varya en Daniel blijken de geluksvogels, Simon en Klara worstelen met de mogelijkheid dat zij op jonge leeftijd overlijden. De keuzes die zij maken zijn mede bepaald door het onrustige gevoel dat ze niet lang zullen zullen.

Klara, die illusionist wil worden, vertrekt naar Californië zodra ze school afgerond heeft. Ze overtuigt jongere broer Simon om mee te gaan. Zij doet dappere pogingen doet om een carrière op te bouwen met goocheltrucs die bij een groot publiek niet meer aanslaan, die te gedateerd zijn. Hij werpt zich vol in het nachtleven met veel drank en alcohol en eindelijk de vrijheid om voor zijn seksuele geaardheid uit te komen. Het komt niet echt als een verrassing dat hij één van de eerste mannen blijkt die sterft aan aids.

Klara’s carrière maakt na zijn dood een sprong wanneer zij een zeer gevaarlijke act introduceert, ‘the jaws of life’ (haar oma, haar grote voorbeeld, is overleden toen deze act fout ging). Wanneer zij echtgenoot Raj ontmoet voegt hij zich bij haar en start hij haar optreden te vercommercialiseren, wat haar meer en meer gaat tegenstaan. Zelfs de geboorte van haar dochter kan niet voorkomen dat Klara zich steeds ongelukkiger gaat voelen en zelfmoord pleegt.

Daniel en Varya kiezen voor een conventioneler leven, op het eerste gezicht tenminste. Hij trouwt en leidt een rustig leven totdat hij zich rond zijn vijftigste zorgen begint te maken over de voorspelling. Wanneer hij achter de naam van de Roma-vrouw komt, slaat hij door. Hij zet zelf een keten aan handelingen in gang die tot zijn dood leiden. Varya blijft als enige over. Haar leven is gewijd aan de wetenschap, ze vermijdt emoties en houdt andere mensen op afstand. Her leven verandert dramatisch wanneer haar geheim onthuld wordt: ze is ooit zwanger geweest en heeft haar kind voor adoptie afgestaan. Zijn komst in haar leven zet dat leven, in positieve zin, op de kop.

Onder het leven bekroop mij het gevoel dat de roman mij meer overtuigd zou hebben indien één enkele broer of zus zich niet door de voorspelling had laten leiden. Hoewel, het is maar de vraag hoe dat andere pad er dan uitgezien zou hebben. Simon kon zich dan thuis opgesloten hebben en door een suf ongeluk gestorven zijn. Het feit dat Benjamin ons meeneemt door meerdere decennia Amerikaanse ontwikkeling en daarin de impact van aids maar ook de groeiende weerzin tegen dierenproeven verwerkt, is een sterk punt in de roman. Mij bekruipt daarom de gedachte dat die hele voorspelling overbodig was.

Simon en Klara zouden ook zonder de voorspelling een minder voorspelbaar pad gekozen hebben Varya zou nog steeds getraumatiseerd zijn door de adoptie, Daniel zou de ogenschijnlijk probleemloze broer kunnen zijn. De voorspelling lijkt wat mij betreft teveel een trucje om het leven van vier jonge mensen een bepaalde kant op te sturen. Hun levens waren ook zonder die voorspelling interessant geweest, Benjamin de getalenteerde schrijfster die dit kunststukje eigenlijk niet nodig had. Ze had misschien iets meer op haar eigen talent mogen vertrouwen, The Immortalists is, ondanks mijn onvrede met de manier waarop Benjamin levens forceert, namelijk best goed. 

Emma Hooper || Our Homesick Songs

Heimwee lijkt de rode draad in Our Homesick Songs: heimwee naar vroeger, naar de tijd dat vissers in Newfoundland probleemloos hun netten konden vullen en ze generaties lang in hun geboortedorp konden blijven wonen. Dat is niet meer aan de orde in het Newfoundland van nu. Hoofdpersoon Finn groeit op in een ontwrichte wereld.

Aidan en Martha hebben twee kinderen, Cora en Finn. Ze wonen in een gehucht waar het ene gezin na het andere eieren voor zijn geld kiest en wegtrekt. Steeds meer huizen komen leeg te staan, de overheid sluit voorzieningen af en dwingt zo ook de laatste overblijvers hun woning te verlaten. Aidan en Martha proberen hun vertrek zo lang mogelijk uit te stellen door om en om twee weken elders te werken. Het gezinsleven en hun relatie worden daardoor zwaar op de proef gesteld.

Finn zoekt op zijn manier een oplossing: hij probeert de vissen terug te laten keren. Wanneer hij per ongeluk een echte levende vis vangt, blijkt hij niet de enige die hoopt op een terugkeer van de vissen in de wateren. Zijn zus Cora haalt ondertussen de wereld naar binnen: zij tovert de verlaten woningen om tot buitenlandse bestemmingen.

De realiteit is dat de zeeën leeggevist zijn door grote commerciële trailers, dat de inwoners van het kleine dorp geen antwoord hebben op de veranderende omstandigheden. Ook Finn met al zijn fantasie en creativiteit zoekt naar een oplossing die voortborduurt op het verleden. Hij voegt zich net als zijn ouders naar de beperkte mogelijkheden die er zijn.

Hooper laat Our Homesick Songs in twee verschillende periodes spelen. Wij leren Aidan en Martha kennen op twee cruciale momenten in hun leven. Hun kennismaking en het noodgedwongen afwisselend ver van huis werken. Hooper kan zo ook laten zien hoe snel hun wereld verandert. Aidan en Martha groeien op in een maatschappij waar je toekomst vast staat, iets met vissen, waar de samenleving voor elkaar opkomt. Hun kinderen daarentegen blijven alleen achter in hun kleine dorp, onzekerheid is hun deel. Cora blijkt de meest daadkrachtige, Finn de dromer. Zij kiezen beide een pad dat bij hun past.

Our Homesick Songs is tegelijkertijd somber, melancholisch en hoopvol. Met name de vertederende Finn steelt de show. Hij blijft hopen op een betere toekomst voor zijn familie en zijn dorp, hij blijft dromen. De poëtische beschrijvingen van de natuur en de koud versterken de sfeer in de roman. De hoofdstukken die spelen wanneer Aidan en Martha jong zijn, zijn bijna magisch-realisme. Het is overduidelijk dat het leven in de dorpen keihard is, bijgeloof is bijna een overlevingsmechanisme.

Our Homesick Songs is een mooie, ontroerende roman. Hooper schrijft prachtig, ze verplaatst zich probleemloos in de wereld van Finn. Haar beschrijving van de ontluikende liefde tussen Martha en Aidan is romantisch, op het nostalgische af. Hun uiteen groeien legt Hooper bijna zakelijk met korte verklaringen vast. De afwisseling tussen droom, hoop en bittere realiteit maken Our Homesick Songs tot een bijzondere roman.

Sarah Winman || Tin Man

Sarah Winman heeft een prachtige roman geschreven die overtuigt door eenvoud. Tin Man draait om hoofdpersonen Ellis en Michael en hun verhouding met drie vrouwen: Dora, de moeder van Ellis, zijn echtgenote Annie en Michael’s familielid Mabel.

Ellis en Michael zijn vanaf het moment dat ze elkaar ontmoeten vrienden, Dora blijkt een extraatje voor wees Michael. Wanneer zij overlijdt blijven beide jongens verweesd achter. Haar dood bepaalt ook hun pad: Ellis mag van zijn vader niet blijven leren maar moet mee naar de fabriek. Tekenen, laat staan zijn geld verdienen met tekenen, is niet aan de orde. Annie blijkt zijn redding, zij is zijn wereld.

Michael weet al vrij jong dat hij op mannen valt. Het zal niemand verbazen dat Ellis zijn enige echte liefde is. Een vakantie in Frankrijk had misschien de start van een mooie relatie kunnen zijn ware het niet dat dit voor Ellis een stap te ver bleek. Michael kan voor hem nooit meer zijn dan zijn beste vriend. Zodra Annie in beeld is, accepteert Michael de situatie en adopteert hij Annie als zijn tweede beste vriend. Een ongewone driehoeksverhouding is het resultaat.

De lezer ontmoet Ellis enige tijd nadat Annie en Michael verongelukt zijn. De details van hun ongeluk komen beetje bij beetje los. Winman laat Ellis zijn arm breken wanneer hij van zijn fiets valt om zo een nieuwe situatie te creëren: door zijn gedwongen niets doen kan hij zijn verdriet niet langer ontkennen. Hij moet gaan beslissen of hij door wil blijven werken op de fabriek of zijn leven wil omgooien.

Winman begint met het perspectief van Ellis en stapt dan over op dat van Michael. En introduceert ons en passant met een wereld waarin AIDS net slachtoffers begint te maken. Door de ogen van Michael zien we de andere kant van zijn jeugd, hoe hij zijn rol als onderdeel van een driehoek ervaart. In zijn verhaal wordt ook duidelijk hoe hij en Annie komen te verongelukken.

Ellis het is het middelpunt van de driehoeksverhouding, zonder dat hij zelf zijn rol in deze ingewikkelde vriendschapsrelatie kan benoemen. Door zijn valpartij krijgt hij noodgedwongen veel tijd om na te denken over het verleden, zijn relatie met zijn vader, over zijn leven zonder de mensen van wie hij zo zielsveel hield.

Winman raakt ook aan het thema van een zinvolle invulling van je leven. Dora is daar overduidelijk niet in geslaagd. Zij heeft een reproductie van Van Gogh’s zonnebloemen nodig om haar leven op te lichten. Haar dood veroordeelt ook Ellis tot een onvervuld leven. Op naar de fabriek met hem, zijn valpartij bevrijdt hem. De tinnen man ontsnapt en kan eindelijk weer gaan leven.

Winman schrijft prachtig en gebruikt mooie beeldspraak in haar roman. Hoewel deze bestaat uit twee separate delen, doet deze structuur niets af aan de eenvoud die de roman domineert. Eenvoud en oprechtheid zijn termen die Tin Man definiëren. Onder het oppervlakte sluimeren de verborgen boodschappen: leef je leven voluit, houd van de mensen om je heen, schrik niet terug van de kansen die het leven je biedt. Deze boodschappen zitten subtiel verborgen in de geschiedenis van Ellis en Michael. Ik heb genoten van Tin Man.