Madeleine Miller || The Song of Achilles

#Reading Women

In 2012 won Madeleine Miller de Women’s Prize for Fiction voor deze bewerking van een Griekse tragedie. En terecht. The Song of Achilles speelt zich weliswaar voor een belangrijk deel af op het slagveld, de roman draait vooral om liefde en menselijkheid.

The Song of Achilles kent één verteller, Patroclus. In de Ilias wreekt Achilles zijn dood op vreselijke wijze en sneuvelt niet snel daarna zelf. Miller laat er geen misverstand over bestaan: Achilles en Patroclus houden van elkaar, ze zijn minnaars. Ze tarten iedereen die hun liefde betwist.

Patroclus wordt door één onbezonnen daad op jonge leeftijd verbannen naar het koninkrijk van Achilles’ vader. Daar leidt hij een onopvallend bestaan totdat hij de aandacht trekt van Achilles. Wat begint als een niet door iedereen begrepen vriendschap munt na enkele jaren uit in een innige liefdesrelatie. Een relatie die voor buitenstaanders niet helemaal gelijk lijkt te zijn. Achilles is de potentiële held, de man die iedereen bewondert. Patroclus is onopvallend, mijdt het strijdtoneel zoveel mogelijk en ziet zichzelf als inferieur aan Achilles. Voor Achilles is het echter helder: hij kan niet zonder de liefhebbende man die zijn menselijkheid bewaakt.

Omdat Patroclus het verhaal vertelt, ga je als lezer mee in de aanbidding van Patroclus voor zijn geliefde. Je accepteert als vanzelf dat Achilles de betere is van de twee. De kentering sluipt langzaam de roman in. Waar Achilles in de belegering van Troje de ene Trojaan na de andere doodt en dat zo’n beetje ziet als zijn plicht, belandt Patroclus al snel in de tent waar de gewonden behandeld worden. Waar Achilles vecht, geneest Patroclus. Waar Achilles zich ver verheven voelt boven de andere soldaten, kent Patroclus iedereen. Achilles staat op een voetstuk, wordt bewonderd en laat zich die bewondering graag aanleunen. Patroclus daarentegen kent iedereen en is alom geliefd.

The Song of Achilles begint als het verhaal van twee jongens die weliswaar verschillen in status maar die door en door menselijk zijn. Naar mate het verhaal vordert, laat The Song of Achilles zien hoe één man zijn menselijkheid verliest en verandert in een krijgsmachine. De ander groeit juist in zijn menselijkheid, blijft echter geloven dat hij de mindere is van de twee. Zijn besluit om in de plaats van Achilles het strijdtoneel te betreden om het gedemotiveerde leger te inspireren*, laat zien dat Patroclus slechts in één aspect de mindere is van Achilles: hij is de betere mens, de mindere krijger.

In de roman komen slechts twee vrouwen voor: Thetis en Briseis. Thetis is de moeder van Achilles, een godin. Menselijke eigenschappen zijn haar vreemd, ze houdt echter van haar zoon. Briseis is één van de vele vrouwen die tot slaag gemaakt worden in de strijd om Troje. Zij is de krijgsbuit van Achilles. In de roman zit Achilles haar nauwelijks staan, Patroclus ontfermt zich over haar. De twee worden vrienden, uit haar mond horen we voor het eerst een ander geluid over Patroclus. Zij schat hem op waarde, zij laat ons lezers zien dat Patroclus een goede man is, iemand die beschikt over de juiste normen en waarden. Hij is een goed mens.

The Song of Achilles is een roman over een innige liefdesrelatie. Tijdens de belegering van Troje blijven de twee mannen elkaar trouw. Achilles accepteert dat Patroclus niet meevecht, Patroclus accepteert dat zijn geliefde verandert in een moordmachine. Patroclus is de enige factor die ervoor zorgt dat Achilles nog een spoortje menselijkheid toont. The Song of Achilles is een prachtige roman over twee geliefden. Miller laat op subtiele wijze zien dat de gelauwerde held niet perse de echte held is, in haar roman winnen trouw, onbaatzuchtige liefde en menselijkheid

*Wanneer koning Agamemnon de slavin van Achilles, Brindeis, opeist, legt Achilles verbolgen de wapens neer. Hij besluit niet verder te vechten, met desastreus resultaat. De Trojanen winnen keer op keer zonder hem. Patroclus smeekt Achilles om verder te vechten en besluit tenslotte om zelf, verkleed als Achilles, het slagveld te betreden. De troepen worden geïnspireerd, hij wordt gedood door Hector. Deze wordt de volgende dag op zijn beurt door Achilles gedood. De diep-bedroefde Achilles tart daarna het noodlot, hij wordt al snel gedood door Paris.  

Anne Enright || Actress

Women’s Prize for Fiction Longlist 2020

De eerste hoofdstukken van Actress had ik moeite om in het verhaal te komen. Daarna kreeg vertelster Norah me te pakken en las ik haar verhaal geboeid verder. Ik merkte dat ik minder geïnteresseerd was in het hele toneelwereldje rondom haar moeder dan in moeder Katherine en dochter Norah.

In de eerste hoofdstukken van Actress ligt de nadruk zwaar op de carrière van Katherine O’Dell en de wereld van acteurs, schrijvers, regisseurs en andere artistiekelingen om haar heen. Sommige namen fictief of mij gewoon onbekend, andere van wereldformaat. Ik had moeite met de hoeveelheid personages, roddels, intriges en feitjes waarop Enright mij trakteerde. Ik ging om op het moment dat de roman zich steeds meer focuste op het leven van Katherine zelf, haar relatie met haar dochter en de ietwat vertroebelde relatie die Norah met haar eigen partner heeft.

Katherine O’Dells verhaal is mooi maar teveel jong meisje wordt te snel beroemd, krijgt geen kans om op normale manier volwassen te worden en moet dat bekopen met tragedies uitmuntend in psychose. Haar dochter is degene die zich in de schaduw van een beroemde moeder moet ontplooien en haar eigen weg moet kiezen. Groot verschil tussen moeder en dochter? Waar Katherine door het leven zweeft en nooit echt verantwoordelijkheid neemt, staat Norah nuchter en bewust in het leven. Beseft ze heel goed dat puberale acties een reactie zijn op het leven met haar moeder.

Enright schrijft prachtig en bouwt de spanningsboog in haar roman uitermate goed op. Al is het maar dat het nooit helemaal duidelijk is aan wie Norah haar vertelt, dat het pas ver in de roman duidelijk wordt dat ze steeds één persoon aanspreekt. Natuurlijk zet Enright het wereldje van film en toneel goed neer, ze overtreft zichzelf wanneer Katherine haar Iers-zijn benadrukt. De reclame met Katherine die leidt tot een gevleugelde uitdrukking in Ierland, de bewondering in de ogen van de studiomensen wanneer een oudere Katherine een interview komt geven. Prachtig beschreven.

Norah weet niet wie haar vader is. Eigenlijk vindt ze dat ze ook best zonder een vader kan, toch merkt ze op een gegeven ogenblik dat ze steeds meer zoekt naar hints wie hij zou kunnen zijn. Dan moet ze toegeven dat ze die vaderfiguur wel degelijk mist, dat zijn afwezigheid haar leven en karakter net zo zeer heeft bepaald als de dominantie van haar moeder. Wat ze uiteindelijk over de man ontdekt doet vooral pijn. 

Actress is vooral een prachtige, ontroerende beschrijving van een niet altijd even makkelijke relatie tussen moeder en dochter. En over de liefde die zij ondanks alles voor elkaar voelen.

Candice Carty-Williams || Queenie

Women’s Prize for Fiction Longlist 2020

Ergens halverwege Queenie merkte ik, dat ik, zonder het in de gaten te hebben, me schuldig maakte aan institutioneel racisme. Ik stoorde me namelijk aan het feit dat in mijn ogen Carty-Williams geen keuze maakte tussen vrouw-zijn of kleur. Tot ik me realiseerde dat voor hoofdpersoon Queenie vrouw-zijn en kleur onlosmakelijk met elkaar verbonden waren. Een ‘aha’-moment voor mezelf, en ook het moment waarop ik eindelijk van Queenie ging genieten.

In eerste instantie dacht ik dat ik een variant op Bridget Jones aan het lezen was maar dan minder grappig. Weer zo’n goed opgeleide vrouw met een leuke baan die stuntelend door het leven gaat en zichzelf voor veel minder vol aanziet dan haar omgeving dat doet. Voorzien van een groep goede vriendinnen die haar door dik en dun steunt. Toch is al snel duidelijk dat hoofdpersoon Queenie in tegenstelling tot Bridget een serieus probleem heeft. Ze woont tijdelijk gescheiden van haar vriend Tom en gaat in die tijd seksueel helemaal los. Ze accepteert vrijpartijen die behoorlijk op het randje van verkrachting balanceren.

Queenie’s vriendinnen zien het aan, proberen haar bewust te maken van de gevaren maar Queenie zit zo verstrikt in haar eigen wereld dat ze hun argumenten niet hoort. Zo wordt een Jamaicaanse niet geacht psychologische hulp te vragen en te accepteren. Dat hoort niet. Toch vraagt Queenie uiteindelijk wel om hulp. Nota bene haar traditionele opa spreekt het verlossende woord en geeft haar toestemming. En voor degene die zich nu afvraagt ‘haar opa?’. Queenie is de dochter van een alleenstaande moeder die op een gegeven ogenblik kiest voor haar mishandelende partner. De traumatische jeugd van haar dochter is een feit.

Een traumatische jeugd waarin Queenie onzichtbaar is: voor haar mishandelende stiefvader, voor haar moeder, voor de wereld. Wanneer zij later op haar werk, tijdens het uitgaan of wanneer dan ook anders behandeld of zelfs genegeerd wordt omwille van haar kleur, versterkt het één het ander. Queenie’s vrouw-zijn en haar kleur zijn onlosmakelijk aan elkaar verbonden. Het één kan niet los gezien worden van het ander. Dat de familie van haar ex weigert te accepteren dat de seksistische en racistische opmerkingen van een oom niet kunnen is exemplarisch voor Queenie’s leven. Zij heeft te leven in een wereld waarin mannen haar witte vriendinnen zien als toekomstige volwaardige partners en met haar alleen maar het bed in willen duiken.

Het is duidelijk dat de wereld een probleem heeft, dat geldt ook voor Queenie. Haar haar is een mooi symbool van de vervreemding van haar wereld en haarzelf. Met hulp van een psycholoog bestrijdt ze de effecten van een traumatische jeugd. Vanaf dat moment verandert er ook iets in de roman. Queenie hoofdpersoon en Queenie roman laten los. Dan is het tijd om ook te genieten van de scherpe en spitsvondige wijze waarop Carty-Williams de wereld van Queenie neerzet. Opa en oma die van tijd tot tijd hilarisch zijn, pubernicht Diana die overal kansen ziet om meer vrijheid te krijgen, de appgroep Corgis waarin Queenie lief en leed deelt met vriendinnen Kyazike, Darcy (die regelmatig gebruik moet maken van de Urban Dictionary om de eerste te begrijpen) en Cassandra, de hooghartige en verwende schoonheid die net zo onzeker blijkt als Queenie.

En niet te vergeten Queenie’s moeder. De vrouw die zo’n grote rol in haar dochters leven heeft gespeeld. Tussen moeder en dochter speelt zich heel wat af, hun relatie veert mee met de gemoedstoestand van Queenie. Laten we het erop houden dat de therapie niet alleen in het voordeel van Queenie werkt.

Na mijn eerste worsteling heb ik genoten van Queenie, de roman en de hoofdpersoon. De roman heeft mij bovendien bewust gemaakt van het feit dat ik in mijn neiging om literaire kwaliteit voorop te stellen, een wezenlijk probleem doodeenvoudig niet zag. In een tijd waarin #blacklivesmatter prominent aanwezig is ook voor mij een belangrijke constatering. In Queenie komen de positie van vrouwen en racisme samen. Dat de roman daarnaast ontegenzeglijk goed geschreven is natuurlijk een pluspunt.

Claire Lombardo ||The Most Fun We Ever Had

Women’s Prize Longlist 2020

In The Most Fun We Ever Had draait alles om Marilyn en David Sorenson en hun dochters Wendy, Violet, Liza en Grace. Onverwachte aanwinst Jonah zorgt voor blijdschap en spanning. Terwijl ik de roman aan het lezen was, bekroop me steeds meer het gevoel dat ik een potentieel script voor zo’n typisch Amerikaanse tv-serie over families aan het lezen was. Gedegen en goed doordacht maar nergens opzienbarend. Zo’n serie die je vervolgens wel jaren blijft volgen en die een beetje als thuis aanvoelt.

De vier dochters lijden onder een wel heel aandoenlijk jeugdtrauma. Hun ouders houden zoveel van elkaar (en uiten dat ook op oudere leeftijd nog steeds demonstratief fysiek) dat de vier meiden altijd het idee hebben gehad dat ze niet op de eerste plaats komen. Het resultaat mag er zijn: de één heeft in haar jeugd anorexia gehad en drinkt na twee drama’s in haar leven te veel. De ander is een streber die eerst in studie en werk moest excelleren en nu als fulltime moeder. De derde is succesvol maar is helaas voor haar verliefd op een ernstig depressieve man en nummer vier voelt zich door haar knappe ouders en zussen zo machteloos dat ze zich voortdurend het lelijke achtergestelde eendje voelt en tot niets komt.

Vader en moeder Marilyn en David lopen natuurlijk in hun eigen leven ook tegen zaken aan. Zo rooskleurig als de dochters denken is hun leven nu ook weer niet. De lezer weet dit omdat Lombardo twee verhaallijnen volgt. We beginnen de roman met de introductie van de joker Jonah. Lombardo wisselt de huidige tijd af met flitsen uit het verleden. Deze starten kort nadat Marilyn en David verliefd zijn geworden en lopen lineair tot het nu. Vragen die de lezer heeft over het verleden van de Sorensons worden dus op een gegeven ogenblik vanzelf beantwoord.

Tijdens het lezen merkte ik, dat ik een rol mis in The Most Fun We Ever Had. Die van de ietwat saaie ‘normale’ zus die gewoon keurig doet wat ze moet doen, geen rare dingen uitspookt (of in ieder niet geval niet veel) en die redelijk gelukkig een constant leven leidt. Die ene zus was het broodnodige evenwicht geweest tussen de familieleden en hun drama’s. Omdat deze zus (of broer) ontbreekt, overstelpt Lombardo je wel erg met alles wat mis kan gaan.

Lombardo heeft zo’n typisch soepel Amerikaanse schrijfstijl: alles loopt goed en vloeit prima in elkaar over, hoogstandjes met van die zinnen die je verrukt nog een keertje tot je wilt nemen ontbreken. Zoals gezegd, gedegen maar niet opzienbarend. In haar roman kaart Lombardo aardig wat problematiek aan: adoptie, miskraam, jeugdzorg, kanker, hartaanval, alcoholisme, topprestaties willen wegzetten, net niet goed genoeg zijn om te voldoen aan de hoge eisen van je familie (of jezelf), geen carrière maken omdat de kinderen tijd van je vragen en dan op een gegeven ogenblik ontevreden worden, angst voor pensioen … Met excuses indien ik nog iets vergeten ben. Zoals gezegd, het is wat veel allemaal.

The Most Fun We Ever Had is een prima roman, niet meer maar ook niet minder. Mij bekroop te vaak het gevoel dat Lombardo teveel in één roman wilde proppen. Ik hoop dat een zender haar roman gaat omtoveren tot zo’n serie, ik vermoed dat er dan heel veel mensen met veel genoegen elke aflevering gaan kijken.