Donal Ryan || From a Low and Quiet Sea

Man Booker Prize 2018 Longlist

Hoewel ik het eerste verhaal mooi vond, snapte ik niet helemaal waarom Ryan een boek schreef over een (ik neem aan) Syrische vluchteling. Dan stapt hij over naar een Ierse puber die steeds beter begint door te krijgen dat hij zijn eigen glazen aan het ingooien is en dan beginnen de kwartjes te vallen.

Ryan heeft zijn roman opgedeeld in vijf ogenschijnlijk onafhankelijke delen, elk deel met een eigen hoofdpersoon en daardoor eigen standpunt. Van sommige hoofdpersonen blijkt in het derde deel welke relatie ze met elkaar hebben, in het vijfde deel onthult Ryan ook de wat onduidelijkere relaties en komt alles naadloos samen. De hoofdpersonen in From a Low and Quiet Sea zijn verre van perfect. Desondanks groeit, met één enkele uitzondering, het mededogen voor hen. Dit komt voor een belangrijk deel, omdat Ryan met een enkel woord, een enkele eenvoudige bijna terloopse opmerking een andere, gevoelige en onzekere, kant van zijn hoofdpersonen laat zien.

Zo heeft Lampie, onze Ierse puber, een uitzichtloze baan, hij is gestart aan een verstandige studie met goede vooruitzichten maar is gestruikeld over wiskunde. Hij ziet zijn vroegere vrienden en zijn eerste vriendinnetje voor hem onmogelijke stappen zetten. Hij heeft een te kort lontje en denkt bepaald niet na over wat hij doet. Eerst doen dan denken karakteriseert hem. Ryan laat echter ook de onzekere knul zien die niet zijn hart gevolgd heeft, Engels gaan studeren, maar gekozen heeft voor de veilige studie en gestraald is. Die ervoor gekozen heeft een pestkont te worden omdat hij als bastaard in een klein dorp zelf het mikpunt was. Ondanks al zijn fouten blijkt Lampie aandoenlijk.

De opbouw van het verhaal, het schrijftalent van Ryan en zijn gave om met een subtiele opmerking je op een ander been te zetten maken van From a Low and Quiet Sea een prachtige roman. Ik vind het eerste deel, met vluchteling Farouk als middelpunt, in verhouding tot de andere delen net wat geforceerd, lichtelijk gekunsteld. Misschien wel omdat Ryan zo zijn best doet om de lotgevallen van Farouk zo mooi mogelijk te beschrijven. De rauwheid van de harde realiteit die iemand noopt om met een bootje een veilig heenkomen te zoeken, gaat ten onder in de prachtige woorden van Ryan.

From a Low and Quiet Sea is een prachtige roman die stap voor stap de relaties tussen de hoofdpersonen onthult. En ook stap voor stap laat zien dat achter de façade een andere werkelijkheid kan schuilen. 

Belinda Bauer || Snap

Man Booker Longlist 2018

Snap is een misdaadroman en ik moet zeggen, in de categorie misdaadromans een uitblinker. Spannend, elke keer weer op het verkeerde been gezet worden, onverwachte ontwikkelingen, de morsige Londense inspecteur die gedwongen in een kleinere stad moet gaan werken, zijn aan regeltjes vasthoudende nieuwe collega, meerdere potentiële slachtoffers. Het zit allemaal in Snap.

Nu schrijf ik normaal voor mijn blog niet over misdaadromans. Niets mis met misdaadromans, ik verslind er aardig wat jaarlijks maar voor mij zijn ze vooral leuk en spannend, niet perse literair. Snap bespreek ik nu omdat de roman op de longlist van de Man Booker Prize staat. En dat snap ik niet. De jury heeft Snap blijkbaar geselecteerd, omdat het een intelligente roman is over overleven na een trauma. Een misdaadroman die het genre ontstijgt en je bij blijft.

Dat klopt, Snap is een topper onder de misdaadromans maar literair? Overstijgt Snap de stijlfiguren van het genre? Nee, bepaald niet. Daarvoor zijn de hoofdpersonen te vlak en te cliché. Met alle respect voor Bauer, haar inspecteur lijkt wel heel veel op de politieagenten die we uit boeken en tv-series kennen. De ontwikkelingen in Snap zijn toch vooral gericht op het oplossen van die ene moord en het voorkomen van een volgende, en dat gebeurt dan ook braaf. Het trauma is aanwezig, maar dat is nog wat anders dan dat het trauma de roman bepaalt. En Snap is zeker niet de eerste misdaadroman met min of meer getraumatiseerde slachtoffers en daders.

Ik had andere auteurs kunnen bedenken die in plaats van Bauer genomineerd hadden kunnen worden. The Guardian heeft naar aanleiding van de longlist een aardige waslijst met romans opgesteld waaruit het publiek een eigen favoriet mag kiezen. Ik heb dat ook gedaan, het moge duidelijk zijn dat, ondanks het feit dat ik Snap met heel veel plezier gelezen heb, ik een andere voorkeur heb doorgegeven aan The Guardian. Ik vermoed dat ik onder de andere romans op de longlist vast wel eentje vind die wat mij betreft de Man Booker 2018 wel mag winnen.

Michael Ondaatje || Warlight

Man Booker Longlist 2018

Ik moet iets over de inhoud zeggen, sorry

Wat zal ik zeggen? Durf ik een kritisch woord te uiten over de laatste roman van de man die met The English Patient onlangs de Golden Booker won? De beste van de finalisten uit 50 jaar Man Booker Prize history? Ja dus, ik vond het jongensboekgehalte te hoog, de opzet deed me enigszins fronsend teveel aan The English Patient denken.

Om daar maar mee te beginnen, daarbij zwaar rekening houdend dat ik Ondaatje misschien schromelijk tekort doe omdat in mijn geheugen de film eerder naar boven komt dan het boek, de beginsituatie die met veel terugblikken langzaam maar zeker de vele vragen beantwoordt, kwam me behoorlijk bekend voor. Nu is het geen zwaargewonde patiënt maar een jonge knul, Nathaniel, die ons vertelt dat zijn ouders voor het werk van zijn vader naar het buitenland gaan, hem en zijn zus Rachel in afwachting van de start van kostschool in handen latend van een tot die tijd onbekende goede vriend, Walter aka The Moth. Vervolgens blijkt moeder Rose helemaal niet vertrokken naar Azië maar naar een onbekende bestemming, de goede vriend haalt de ene vriend na de andere in huis, de kinderen krijgen een mate van vrijheid die niet geheel te plaatsen is.

Dan worden broer en zus bijna ontvoerd en blijkt hun moeder een spionne. Net na de Tweede Wereldoorlog blijkt er nog heel wat spionagewerk te verrichten zijn voor het Britse koninkrijk, zij verwaarloost haar plicht voor koning en land niet. Rachel vergeeft het haar moeder nooit dat zij voorrang gaf aan haar plicht (en mogen we aannemen, een zekere verslaving aan spanning en risico) en vertrekt naar kostschool, met alle negatieve gevolgen voor de relatie met Nathaniel. Deze loopt keer op keer weg van kostschool totdat zijn moeder hem in huis neemt. Daar woont hij totdat zij overlijdt. Als volwassen man sluit ook hij zich aan bij Buitenlandse Zaken, al is het maar omdat hij daar toegang krijgt tot de geschiedenis van zijn moeder.

Heen en weer springend door de tijd, wisselend van perspectief, legt Ondaatje de waarheid bloot. De lezer komt steeds meer te weten over Rose en de mensen met wie zij in de oorlog heeft samengewerkt, en aan wiens hoede zij haar kinderen heeft toevertrouwd: Walter, Norman (the Darter), Olive Lawrence en Marsh Felon. Het wordt steeds duidelijker welke rol zij in het leven van Rose speelden en welke heldendaden zij in en vlak na de oorlog verricht hebben.

En op dat aspect lijkt Warlight wat mij betreft teveel op een spannend jongensboek. Die hele sfeer van stoere mannen en vrouwen die alles trotseren om hun land te redden van de vijand. Denk aan het vervoeren van ontplofbare grondstoffen voor bommen door nachtelijk Londen, achter vijandelijke linies informatie zoeken, met een zweefvliegtuigje midden in de nacht wind en stroming boven de Noordzee meten, verwondingen doorstaan en gewoon doorgaan. Dat vraagstuk van een vrouw die niet alleen voldoening haalt uit het moederschap maar ook een eigen leven wenst te leven had toch ook op andere manier ingevuld kunnen worden? Of zou Ondaatje misschien stiekem denken dat ‘king and country’ de enige reden kunnen zijn om niet alleen voor je kinderen en het huishouden te kiezen?

En dan te bedenken dat Ondaatje natuurlijk wel grossiert in prachtig taalgebruik, de roman kunstig en doorwrocht opbouwt en erin slaagt een typisch Britse sfeer neer te zetten. Maar toch, dat hele wereldje van stoere spionnen, van mij had het niet gehoeven. Verder dan de Man Booker Longlist hoeft van mij dus ook niet zo nodig.

Denis Johnson || The Largesse of the Sea Maiden

Ik had nog nooit gehoord van Denis Johnson toen ik een recensie las over deze verhalenbundel, waarin betreurd werd dat de man in 2017 overleden is. Na het lezen van The Largesse deel ik de mening van de recensent volledig: wat een prachtige verhalen, wat jammer dat het na The Largesse ophoudt. Ik zal zeker op zoek gaan naar eerder werk van Johnson.

Kan ik vertellen waar de vijf verhalen over gaan? Niet echt, er gebeurt namelijk niet zo heel veel. Ze delen wel allemaal een thema: vervreemding, in meer of mindere mate je plek niet kunnen vinden in de maatschappij (of juist te goed in kringen die door de maatschappij niet geaccepteerd worden). Ze delen bovendien dat de hoofdpersonen in de vijf verhalen uitermate herkenbaar menselijk zijn, ondanks hun af en toe lichtelijk bizarre gedrag.

The Largesse begint met het titelverhaal nog redelijk ‘normaal’. De hoofdpersoon is een reclamemaker die teert op één succesvolle campagne. In de verhalen daarna wordt ‘normaal’ een steeds relatiever begrip. Eén van de personages uit Doppelgänger, Poltergeist blijkt totaal geobsedeerd door de overleden tweelingbroer van Elvis Presley en heeft een complete complottheorie om hen heen gebouwd. In Triumph Over The Grave lijkt een personage het volledig normaal te vinden dat zijn overleden zus en zwager bij hem logeren.

Johnson slaagt er in zijn personages, ondanks aanwezige bizarre trekjes, menselijk en herkenbaar te houden. Hij voegt op onnavolgbare wijze mededogen toe voor mensen die het (net) niet gemaakt hebben in de maatschappij. Hij oordeelt niet, hij geeft weer.  Door de juiste hoeveelheid objectiviteit in de bouwen maakt hij dat ook zijn lezers niet oordelen over de criminelen, drugsverslaafden, geobsedeerden of de middelmatigen.  Hij slaagt erin zijn lezers, in ieder geval mij, zich tot op een zekere hoogte te laten verhouden tot mensen over wie ze in het dagelijks leven waarschijnlijk anders oordelen. En tegelijkertijd consequent afstand te laten houden.

Dat lukt mede, omdat Johnson de pen meesterlijk beheerst. Zijn zinnen, woordkeuze en beeldspraak zijn prachtig. Het type proza dat je even terugleest, gewoon omdat het zo mooi is. De afwisseling in structuur werkt. De vijf verhalen staan los van elkaar, ze hebben elk een eigen indeling en opbouw. Die van The Starlight On Idaho gaat het verst: brieven geschreven tijdens een ontwenningskuur.

Johnson heeft geen verhalen geschreven over alledaagse onderwerpen. Sommige van zijn hoofdpersonen zijn alledaags, meer dan. De andere hoofdpersonen leven aan de rand van de maatschappij. Ze delen stuk voor stuk een zekere mate van leegte en eenzaamheid in hun levens. Johnson laat feilloos zien dat succesverhalen niet de standaard zijn. Zijn verhalen zijn niet makkelijk, ze laten een kant van het leven zien die niet altijd mooi is. En dat in waarlijk prachtig proza.