woensdag 22 april 2015

Laline Paull || The Bees

Is het een idee van een allegorische roman waarin dieren de hoofdrol spelen nieuw? Nee, natuurlijk niet. George Orwell nam ons al mee naar Animal Farm en ooit speelden schattige konijntjes de hoofdrol in een boek dat het zelfs tot film (en vreselijk kweelnummer van Art Garfunkel) bracht. Wat nieuw is in de roman van Laline Paull is haar keuze voor een dierensoort waar veel mensen nu bepaald geen sympathieke gevoelens  voor hebben: de bij. Desondanks zijn Fiona 717 en sommige van haar soortgenoten bijna knuffelbaar; de scenes waarin Fiona in hevige gevechten verwikkeld is met spinnen, wespen en muizen laten echter ook haar andere kant zien, de bijen verdedigen huis en haard (lees: koningin) tot het uiterste. Wat ik erg mooi vond aan The Bees was het contrast dat Paull bewerkstelligde tussen het dictatoriale dwingende karakter van de kolonie waarin zelfs gedachtes niet vrij zijn en het verfijnde systeem waarmee de bijen elkaar laten weten waar honing te vinden is, welke opdracht ze die dag moeten vervullen en hun ongelooflijk scherpe reuk. De beschrijvingen van de wijze waarop bevoorradingsbijen een spel spelen met bloemen, hun dans om te laten zien waar de lekkerste honing te vinden is, ze zijn bijna lyrisch. En staan in schril contrast tot de banale corrupte wereld van de bijenkolonie. Langzaam maar zeker wordt duidelijk dat Fiona, slechts een schoonmaakster, net als haar soortgenoten bewust dom gehouden is door de priesters, de staatspolitie en de voedsters van de jonge bijen. De schoonmaaksters zijn niet dommer dan de rest, ze hebben gewoon minder te eten gehad: nature versus nurture. Dat Fiona niet zomaar een bij is, is van meet af aan duidelijk. Dus ontwikkelt de schoonmaakster zich op een niet-gebruikelijke wijze en wordt haar rol in de kolonie steeds belangrijker, tot ongenoegen van de priesters. Aan het eind van de roman onthult Paull de rol die Fiona in het voortbestaan van de kolonie speelt: een mooie rol die naadloos aansluit op alles wat al is gebeurd. En die ik niet verklap: je zult de roman echt moeten lezen als je het wilt weten. Paull laat ook subtiel zien hoe de mensen- en de bijenwereld elkaar raken: de bijen die vergiftigd worden door bestrijdingsmiddel, de imker die paniek en vele doden veroorzaakt wanneer hij honing uit de korf haalt, de wespen die - net als sommige mensen - agressief worden van een teveel aan suiker. Ik ben er eerlijk in dat voor mij alle bloederige gevechten niet zo hoefden, ze worden echter ruimschoots gecompenseerd door de mooie beschrijving van het leven in de bijenkorf, de beeldende wijze waarop Paull het dansen omschrijft en het feit dat sommige bijen net iets meer een eigen karakter hebben dan anderen. Dus is de pedante SIr Linden stiekem eigenlijk wel leuk, Sage heerlijk villein en de vele bevoorradingsbijen vooral avontuurlijk. Ik heb genoten van een roman die mij niet alleen leesgenot maar ook iets meer begrip voor de bij bracht.


zondag 19 april 2015

Ben Lerner || 10:04

Veel gebeurt er niet in 10:04. De hoofdpersoon beschrijft een half jaar tussen twee zware stormen die New York en omstreken treffen (de laatste met wereldwijd bekende catastrofale gevolgen). In die periode hoort hij dat een zwaar vergrote aorta heeft wat ertoe kan leiden dat hij elk moment dood kan neervallen, krijgt hij een contract bij een grote uitgeverij en besluit zijn beste vriendin dat zij van hem een kind wil. Daarnaast coacht hij een puberale scholier, ontmoet hij mensen van velerlei maar vooral creatief pluimage en speelt hij met de lezer door met zijn standpunt te spelen. Soms is hij de hoofdpersoon, soms de auteur waarover hij denkt te gaan schrijven en soms spreekt hij zijn lezers direct aan. De wereld die hij schetst is er een die wij kennen uit boeken, films en tv-series. Het is de wereld van de ietwat bevoorrechte New Yorker met een goede baan, een woning in een goede wijk (laten we wel wezen, Brooklyn is tegenwoordig uitermate trendy) en vrienden die in dezelfde omstandigheid verkeren. Het is niet de wereld van de neurotische New Yorker, Ben Lerner is geen concurrent van Woody Allen, gelukkig maar. Ik genoot vooral van 10:04 op de momenten dat Lerner zichzelf even vergat en de stad en haar inwoners schetste. Vooral in het laatste hoofdstuk, waarin hij beschrijft hoe hij een lange wandeling maakt door een totaal verduisterd Manhattan, overtreft hij zichzelf met prachtige beschouwende beschrijvingen. In het dagelijkse leven is Lerner leraar en dat merk je. Ik had af en toe het idee dat hij erg zijn best deed om mij van alles en nog wat te leren: woorden waarvan ik steeds vermoedde dat er ook een eenvoudigere en bekendere variant van was, filosofische en literaire discussies, feitjes over dinosaurussen ... Lerner bleek niet altijd in staat de leraar in te ruilen voor de auteur. Ik vermoed overigens dat hij dit zeer bewust gedaan heeft maar mij begon het enigszins te irriteren. Ik hoef niet op elke bladzijde een nieuw woord te leren. 10:04 was vermakelijk, het bevestigt het beeld van de ietwat in een ivoren toren levende New Yorker en daar waar de auteur Lerner overheerste, liet hij zien dat hij kan schrijven, en hoe.


vrijdag 17 april 2015

Megan Abbott || The Fever

Je zou kunnen zeggen dat The Fever uit twee lagen bestaat: een spannende roman die draait om de vraag 'door welke mysterieuze ziekte worden jonge meisjes na elkaar getroffen?' en de hysterie die ontstaat nadat de eerste meisjes ziek geworden zijn. Ouders laten zich meeslepen door verontruste lotgenoten die de ziekte wijten aan de vaccins waarmee de pubers onlangs zijn ingeeënt (in Nederland nog niet zo gek lang geleden ook onderwerp van een heftige discussie), het zwaar verontreinigde meer in de buurt van school of vervuiling in zijn algemeenheid. Ondertussen wordt steeds duidelijker dat het viertal Deenie, Gabby, Skye en Lise meer weet dan de dames laten blijken. Lise is het eerste slachtoffer, Gabby volgt al snel, hun vriendinnen proberen ondertussen zo goed als mogelijk door te leven. Schuldgevoelens over afgetroggelde vriendjes, vriendinnen die elkaar na jaren vriendschap gaan uitsluiten, alles wat een puberleven moeilijk kan maken komt aan de orde. Abbott bouwt de spanning goed op: het groeiende ongemak waarmee Deenie moet toezien hoe haar vriendinnen ziek worden loopt parallel aan de groeiende onrust onder de ouders. De ontknoping valt vervolgens tegen: die was eigenlijk te voorspelbaar. Ook de hysterie onder de ouders loopt met een sisser af; ik had het wel interessant gevonden indien Abbott daar nog langer stil bij had gestaan. Dat doet ze helaas niet. Daarmee verwordt The Fever tot een spannende roman die zeker boeit maar de literaire belofte niet waarmaakt. Zeker lezen wanneer je behoefte hebt aan een goed opgebouwd spannend boek.


zondag 12 april 2015

Heather O'Neill || The Girl Who Was Saturday Night

Longlist Bailey's Women's Prize for Fiction

In the Girl Who Was Saturday Night begeven we ons in de achterbuurten van Montreal, maar niet zomaar de 'volkse' achterbuurten. Nee, de wijk waar hoofdpersoon Nouschka en haar tweelingbroer Nicolas wonen, is rond 1994 het toneel van de alternatievelingen, de kunstenaars. Arm als de kerkratten maar toch net iets meer dan de gemiddelde volksbuurtbewoner. Nouschka's vader Etienne is een vermaard zanger van het Quebecois lied, weliswaar totaal aan lager wal maar nog steeds geliefd, die Nouschka en haar broer in hun jeugd voortdurend dwong met hem het toneel of de tv op te gaan. In hun eigen buurt is de tweeling dan ook nog steeds vermaard. Ondanks of dankzij hun wat verknipte jeugd is Nicolas ontspoord en het verkeerde pad gegaan: van voortijdig schoolverlater naar kleine crimineel. Op het moment dat wij hen ontmoeten, kiest Nouschka weer voor de toekomst, zij gaat terug naar school, terwijl Nicolas weigert in te zien dat ook hij een keuze heeft. Hij blijft hangen in gedrag dat voor een puber misschien werkte, maar voor een 20-jarige niet meer voldoet. Hoewel Nouschka de nodige obstakels opgeworpen krijgt op haar weg naar een carrière als schrijfster, volhardt ze. Ondanks haar impulsieve huwelijk met kindijsster Raphaël, zo mogelijk nog verknipter dan broer Nicolas, en haar ongeplande zwangerschap haalt ze haar 'high school' diploma en schrijft zij zich in voor de universiteit. Met Nouschka en haar zoontje komt het wel goed; Nicolas en Raphaël drijven onvermijdelijk af. The Girl Who Was Saturday Night sluit aan bij klassiekers als Catcher in the Rye waarin een jong iemand gevolgd wordt op weg naar volwassenheid. Nouschka's weg naar een betere toekomst volgt het stramien van onbezorgd leven, tot de ontdekking komen dat er iets meer is en dan kiezen voor een beter leven. De omgeving waarin O'Neill de roman heeft gesitueerd wijkt af van het gebruikelijke stramien: zij creëert een beeld van een buurt in Montreal waarin iedereen elkaar kent (maar niet meteen ook voor elkaar klaar staat), waarin muziek en opvallen hoog scoren en waarin een referendum voor een onafhankelijk Quebec sterk leeft. Voor mij persoonlijk overdreef O'Neill net iets te veel. Ik had sterk de indruk dat Nicolas en Raphaël beïnvloed waren door iemand als Tom Waits en bij Nouschka ontkwam ik maar niet aan het beeld van een jonge Madonna of Cindy Lauper in hun creatieve maar niet perse mooie outfits. Ook het feit dat O'Neill Nouschka de Frans-Canadezen wel erg over één creatieve alternatieve kam liet scheren, maakte dat The Girl af en toe 'over the top' was. Ik merkte dat mijn aandacht afdwaalde, zodra er weer iets overdrevens gebeurde, terwijl ik ondertussen genoot van passages waarin O'Neill het levensproces van Nouschka beschreef. Gelukkig overheersten tegen het einde van de roman het laatste, wat dat betreft knap opgebouwd, en nam de gekkigheid steeds meer af. Ook The Girl Who Was Saturday Night werd volwassen.


maandag 6 april 2015

Liane Moriarty || (Big) Little Lies

Ik geloof niet dat ik eerder een roman heb gelezen waarin op één van de eerste pagina's een moord wordt gepleegd en waarin pas tegen het einde onthuld wordt wie vermoord is. Eigenlijk gaat het ook niet om die moord. Little Lies gaat vooral om de interactie tussen de moeders op het schoolplein, de vriendschappen die ontstaan en de vele irritaties onderling. Door aan elk hoofdstuk stukjes uit interviews met moeders en thuisvaders toe te voegen, schept Moriarty een beeld van een omgeving waarin moeders elkaar aan de ene kant door dik en dun steunen en aan de andere kant tot het uiterste gaan om hun kind te verdedigen. De ellende begint wanneer dochter Amabella (nee, geen typefout) claimt dat zoon Ziggy geprobeerd heeft haar te wurgen. Moeders Renata en Jane staan daardoor op dag één lijnrecht tegenover elkaar, om hen heen worden de fracties gevormd. Renata krijgt steun van Harper, die vooral aangetrokken lijkt door de status en macht van succesvolle zakenvrouw Renata; Jane wordt onvoorwaardelijk gesteund door Madeline en Celeste. Tussendoor fietst zweverige Bonnie, de tweede echtgenote van Madeline's ex. Het gekonkel en gedoe over de hoofden van de arme kinderen heen is herkenbaar, het is duidelijk dat Moriarty haar soortgenoten kent. Waar in eerste instantie de roman lijkt te draaien om de moord, wordt steeds duidelijker dat pesten en mishandelen het eigenlijke onderwerp zijn. Ik onthul hier niet wie nu pest en wie mishandelt, daarvoor is de opbouw en de ontknoping van de roman te goed. Halverwege verandert de toon van het boek subtiel: van licht venijnig naar bepaald grimmig. De korte interviews nemen dan ook af, Moriarty maakt haar lezer duidelijk dat er iets gaat veranderen. Door te starten met de moord en dan terug te gaan naar het moment waarop de ellende begon, verhoogt Moriarty de spanning stap voor stap. En ook door vakkundig te spelen met alle clichés over vrouwen. Trouwe volgster Harper, zweverig typetje Bonnie of extraverte parttime moeder Madeline met hevige PMS, ze zijn herkenbaar maar door Moriarty's toedoen ook vooral zichzelf. Toen de ontknoping eindelijk kwam, zat ik op het puntje van mijn stoel en was ik blij dat ik niet in de trein zat maar thuis: ik riep meerdere malen keihard 'oh nee, echt! oh, wat goed!'. Door de ontknoping en de rollen die alle bovenstaande vrouwen erin spelen, stelt Moriarty een aantal van hen van het ene op het andere moment in een totaal ander licht. Toon, opbouw en kennis van het vrouwelijk geslacht tillen Little Lies naar een onverwacht hoog niveau voor wat gewoon een spannende misdaadroman had kunnen zijn. Het ietwat zoetsappige einde nam ik op de koop toe.


De roman is in Australië en VS uitgebracht onder de titel Big Little Lies; een titel die de lading beter dekt dan Little Lies overigens.

vrijdag 3 april 2015

Jane Green || Saving Grace

Saving Grace start veelbelovend: het perfect leventje van Grace kent een scherpe ondertoon. Na een ongelukkige jeugd met een manisch-depressieve moeder is ze nu al jarenlang gelukkig getrouwd met Ted, een succesvolle schrijver. Hoewel, Ted is een verwende autoritaire man die alle aandacht opeist en haar verbaal mishandelt met zijn agressieve scheldpartijen; zijn carrière lijkt bovendien in gevaar: zijn boeken verkopen steeds slechter. Grace, geliefd om haar sprankelende persoonlijkheid en haar kookkunsten, vertoont alle verschijnselen van een mishandelde vrouw die de feiten niet durft te erkennen en cijfert zichzelf volledig weg. En dan komt Beth in hun leven: de perfecte PA. Zij gaat aan het werk voor Ted en Grace en neemt hun ongelooflijk veel werk uit handen. Grace realiseert zich te laat, dat Beth zich niet daartoe beperkt: Beth neemt haar leven over. En niet zo zuinig ook. Beth gaat namelijk niet gewoon voor de echtgenoot, ze zorgt er ook voor dat Grace bijna opgenomen wordt in een psychiatrische kliniek omdat ook zij manisch-depressief zou zijn. Grace vlucht letterlijk het land uit terug naar haar geboorteland, Engeland. En dan gaat het opeens mis met Saving Grace. Het scherpe randje verdwijnt zo goed als en de roman verandert opeens in chick lit. Niets mis met chick lit, maar dat scherpe randje tilde Saving Grace nu net boven het gemiddelde uit. Ik gun Grace best die spetterende relatie met de jeugdvriend die opeens woest aantrekkelijk blijkt en het is best fijn dat Grace weer haar oude sprankelende zelf wordt maar de geplande wraak op Beth die dit kunstje al eerder heeft geflikt verdwijnt zodra Grace toegeeft aan de verleiding van de nieuwe liefde. En op die wraak had ik wel gehoopt. Het lijkt wel alsof Green niet durft toe te geven aan het scherpe kantje in haar roman. Jammer.