zondag 27 januari 2019

Kate Atkinson || Transcription

Welkom in de wereld van MI5! Niet die van de helden die de dood trotseren voor ‘kroon en vaderland’ maar die van degenen die dag in dag uit saaie gesprekken tussen mogelijke verraders uittypen. Kate Atkinson laat ons kennis maken met Juliet Armstrong, een soortement van spion.

Bij de aanvang van de Tweede Wereldoorlog is Juliet Armstrong een jonge vrouw die geworven wordt door MI5. Haar wereld? Luisteren naar en letterlijk uittypen van gesprekken tussen Nazi-sympathisanten. Op het moment dat ze echte actie ziet gaat het ogenblikkelijk vreselijk verkeerd, Juliet opzadelend met een levenslang schuldgevoel. Haar wereld vol spionnen is ontdaan van alle romantiek, aantrekkingskracht of glorieuze heldendaden. Het werken voor MI5 is vooral saai, met iets van spanning door een mogelijke prille liefde.

Kate Atkinson neemt ons niet in chronologische volgorde door Juliets leven heen. Ze start tegen het einde en springt heen en weer tussen de jaren veertig en vijftig. In de laatste jaren heeft Juliet een baan bij de BBC, een plek waar een verrassend groot aantal ex-spionnen zijn beland. Zij is verantwoordelijk voor educatieve programma’s. Het is echter duidelijk dat ze weinig voldoening krijgt uit haar werk. Het wordt gaandeweg ook duidelijk dat haar leven bij MI5 haar achtervolgt. Iemand probeert wraak op haar te nemen voor iets dat gebeurt is in die korte tijd dat Juliet echt moest spioneren.

Atkinson onthult de waarheid niet zomaar. Keer op keer verrast ze haar lezers met onverwachte wendingen. Niemand is op het eerste gezicht wie hij is. De laatste wending verraste mij volledig (maar dan moet ik wel bekennen dat ik nooit doorheb wie de dader is in whodunnit’s, misschien ben ik niet helemaal de juiste persoon om het verrassingselement te beoordelen in Transcription).

Wat ik zeer waardeerde in Transcription is dat Atkinson de geheime dienst heeft ontdaan van alle glorie. Zij laat ons de meer realistische kant zien: saaie dagen vol met saaie gesprekken tussen mogelijke verdachten, uittypen en aanvullen wat je niet verstaat, menselijke spionnen met kleine of grote menselijke problemen die voor geen meter lijken op James Bond en de zijnen. Atkinson heeft haar uiterste best gedaan om MI5 normaal te maken. Om ons dan vervolgens te verrassen met zaken die bepaald niet alledaags zijn.

Ik mocht Juliet Armstrong, met al haar haken en ogen. Ze is geen idealistische held, ze waagt haar leven niet om dat van anderen te redden. Ze is geen schoonheid maar een doorsnee naïef meisje. Omdat ze al jong haar zaken zelf moest regelen heeft ze een realistische kijk op het leven ontwikkeld. Juliet is geen warme persoonlijkheid, ze is iemand die het leven accepteert zoals het is. Pas tegen het einde van de roman onthult Atkinson dat ene ideaal dat Juliet toch nastreefde. 

Ik ben al van het prille begin een Atkinson-fan. Ook Transcription stelt niet teleur maar levert de kwaliteit in structuur, opbouw en schrijfstijl die Atkinson keer op keer levert. Ik vond Transcription dan ook geweldig.


zondag 20 januari 2019

William Boyd || Love is Blind

Het zal niemand verbazen dat ‘liefde is blind’ het centrale thema in Love is Blind is. Hoofdpersoon Brodie Moncour is zo verliefd op de liefde van zijn leven Lika Blum dat hij al haar fouten, zwakheden en beslissingen accepteert. Hij blijft haar eeuwig trouw, steeds in de hoop dat hun liefde een gelukkig einde zal hebben.

Brodie is de zoon van een Schotse predikant die door zijn absolute gehoor de kans heeft gekregen om pianostemmer te worden. Een grote kans voor een jongeman aan het einde van de 19e eeuw. Hij is niet alleen een geweldige pianostemmer, he heeft ook goede ideeën om de omzet binnen het bedrijf waar hij werkt te verbeteren. Ideeën die gedwarsboomd worden door familiepolitiek, zijn eigen slechte gezondheid en zijn liefde voor Lika.

Lika is een middelmatige, Russische zangeres die samenwoont met een Ierse tenor op zijn retour, John Kilbarron en diens broer Malachi. De laatste snapt hoe Brodie’s snode plan goed kan uitpakken voor de pianoverkoop en de carrière van John. Hoewel ook Lika veel van Brodie houdt maakt ze uiteindelijk keuzes die niet altijd gunstig voor hem uitpakken, allemaal met het doel hem te beschermen. Boyd laat zo zien dat er niet een juiste manier is, niet een enige echte manier om lief te hebben.

Carrière, gezondheid en liefde voeren Brodie op een pad door Europa. Zijn absolute gehoor maakt dat hij overal kan wonen waar piano’s gestemd moeten worden, zijn gezondheid vraagt om zon en droge lucht. Door zijn ogen maken wij kennis met overwinteraars in Europa en Russische ‘high society’ maar ook de werkende klasse die hard moet werken voor een pover salaris.

Love is Blind is een aardig verhaal, en dat geeft meteen mijn probleem met de roman aan. Aardig maar niet meeslepend of overweldigend. Ik herinner me een Boyd die stak met zijn woorden, die feilloos de vinger op wantoestanden wist te leggen, die zijn lezers op weergaloos humoristische wijze meenam terwijl hij ze op onrechtvaardigheden wees. Love is Blind laat een zachtere kant van Boyd zien, de scherpte is er blijkbaar af. Omdat hij een vaardig schrijver is, levert hij nog steeds een leesbare roman af. Maar wel eentje die weinig onderscheidend is.

Love is Blind is een mooi liefdesverhaal. De lezer raakt tegelijkertijd gecharmeerd en gefrustreerd door de diepe gevoelens van Brodie voor Lika. Vanaf die kant gezien heeft Boyd een charmante roman over liefde geschreven, niet meer maar ook niet minder.




zondag 13 januari 2019

Margaret Atwood || The Penelopiad

Soms heb je hoge verwachtingen van een boek en dan valt het wat tegen. Best aardig die Penelopiad maar van Atwood heb ik betere boeken gelezen. Het was misschien ook niet zo’n slim idee om deze meteen na Silence of the Girls te lezen, de bewerking die Pat Barker heeft gemaakt van de belegering van Troje.

Penelope is de vrouw van Odysseus, die dame die jarenlang geduldig moet wachten op de terugkeer van haar echtgenoot en dan meteen geconfronteerd wordt met een slachtpartij. Odysseus en haar zoon vermoorden de jonge mannen die haar al jaren het hof maken en de dienstmaagden / slavinnen die met deze jongelingen het hof deelden. Allemaal echt gebeurd volgens Homerus.

Atwood schetst het beeld van een onopvallend muisje. Eerst heeft zij lijdzaam toegezien hoe ze ‘gewonnen’ werd door Odysseus, daarna kreeg ze geen voet aan de grond bij haar schoonmoeder en Odysseus’ min. Vervolgens slaagde ze er niet in om tijdens zijn afwezigheid zijn koninkrijkje krachtig te besturen. Ze liet het overstromen met jongelingen die uit waren op het koninkrijk via haar bed en die met hun drinken en schransen de kas volledig kaal plukten.

Zij geeft wel opdracht aan 12 slavinnen, mooie jonge meisjes, om de jongelingen te behagen en zo te bespioneren. Op het moment cruciaal laat Penelope zich echter opsluiten in haar slaapkamer en beroept zich erop dat ze niets wist van de slachtpartij die haar echtgenoot aanricht.

Saillant detail: Penelope vertelt haar verhaal zo’n 2.500 jaar nadat zij overleden is. Zij verblijft in de Griekse variant van het dodenrijk en werpt af en toe via mediums een blik op de levende wereld. Ook in het dodenrijk blijft zij onopvallend. Waar nicht Helena nog steeds de mannen van zich moet afslaan slingert Penelope zich een beetje doelloos tussen de doden, af en toe commentaar gevend op doden en levenden.

Tweede opvallende detail: de twaalf vermoordde slavinnen vormen een koor dat tussen de hoofdstukken door in versvorm commentaar geeft op de gebeurtenissen. Soms concreet, soms poëtisch. Dit koor, een oud Grieks stijlmiddel nietwaar, plaatst twijfels bij de beweegredenen van het echtpaar. Het maakt duidelijk dat niet alles is wat het is, Penelope heeft ook haar redenen om haar versie van het verhaal te vertellen. Tot ver in de dood laten ze niet na om schuldgevoelens bij op te roepen, wat in beide gevallen niet echt lukt. Of de stijlvorm lukt? Tja, niet helemaal. Ik vond het bij tijd en wijle vooral irritant.

Het probleem met de Penelopiad is dat het allemaal net niet genoeg is. Penelope vertelt alles terugblikkend met een flinke portie zelfverdediging. Haar versie van de werkelijkheid is bepaald niet meeslepend. Toegegeven: je moet maar een prinses zijn en met een wedstrijd gewonnen worden. In de wetenschap dat je tweede keuze bent, alle aanwezige mannen hadden eigenlijk hun zinnen gezet op Helena. Het zal niet veel goeds doen voor je psyche. Ik geloof dat ik liever had gehad dat Atwood het verhaal had laten vertellen door de levende Penelope dan door de vrouw die al 2.500 afstand heeft kunnen nemen van haar eigen geschiedenis.

Het zou kunnen dat Atwood die afstand beoogde. Om op die manier dit deel van de Odysseus terug te brengen tot menselijke maten. Jammer genoeg berooft ze daarmee het verhaal ook van elke emotie, van elke menselijke betrokkenheid, iets dat ik persoonlijk mis.

Ik vraag me serieus af wat Atwood beoogde met deze hervertelling. Ik vermoed dat deze ironisch bedoeld was, in dat geval had het wat mij betreft oneindig veel sterker aangezet mogen worden. Het is het nu allemaal net niet. Er zijn het afgelopen jaar bepaald sterkere hervertellingen van Griekse sagen en mythes uitgekomen.



zondag 6 januari 2019

Sophie Mackintosh || The Water Cure

The Water Cure is een toekomstroman waarvan de grenzen tussen toekomst en psychologisch niet keihard zijn. Door de manier waarop Mackintosh het verhaal vertelt, blijft niet duidelijk wat er nu precies aan de hand is.

Grace, Lia en Sky zijn de drie dochters van ‘moeder’ en King. Zij hebben zich teruggetrokken op een eiland om de vergiftigde atmosfeer van de beschaafde wereld te ontvluchten. Omdat de twee oudste dochters, die deze wereld niet kennen, het verhaal vertellen, ontbreken allerlei details. Mackintosh zaait zo verwarring over wat er precies speelt: is er een ramp gebeurd waardoor mannen zo agressief geworden zijn dat alle vrouwen in angst leven? Of is het misschien mogelijk dat King en moeder niet helemaal van deze wereld zijn?

De beschrijving van het leven dat Grace, Lia en Sky leiden lijkt daar wel op te wijzen. De meisjes moeten behandelingen ondergaan om hen gezond te houden die tegen mishandeling aan zitten. Grace blijkt bovendien zwanger, met maar één mogelijke vader in de buurt. Wanneer King verdwijnt en enkele weken later drie mannen op het eiland verschijnen ontsporen de gebeurtenissen. Grace en Lia gaan verschillend om met de komst van de mannen, hun relatie lijkt niet bestand tegen hun verergerende omstandigheden.

In eerste instantie was ik enthousiast over The Water Cure. Mackintosh zette een wat dromerige sfeer neer die goed werkte. De verwarring over wat er nu precies aan de hand was, voegde een wat lugubere ondertoon toe. Op een of andere manier merkte ik dat ik halverwege de roman wat afhaakte. De onbenoemde dreiging krijgt dan de fysieke vorm van James, Llew en Gwyl en wordt daardoor ‘normaler’.  Natuurlijk valt een naïef, onwetend meisje als Lia voor de charmes van Llew, natuurlijk maakt hij alleen misbruik van de omstandigheden.

Tegen het einde van de roman zijn de drie dochters uit een droom geholpen en besluiten ze dat het tijd is om het heft in eigen handen te nemen. Ook hiervoor geldt, net niet verrassend genoeg.

Mackintosh schrijft mooi, ik heb me ook best vermaakt met The Water Cure maar het is jammer dat de roman het hoge niveau van het begin niet  heeft vastgehouden.