maandag 31 december 2018

2018 in Boeken


2018 bleek een goed boekenjaar, tenminste voor mij. Er waren natuurlijk wat teleurstellingen maar al bladerend door BooksandLiliane krijg ik toch echt de indruk dat ik van veel romans echt genoten heb. Om maar wat te noemen: Sing Unburied Sing, I Am I Am I Am, From A Low and Quiet Sea, The Mars Room, The Long Take, The Hoarder .....

Ik bleek het meer dan eens niet eens met enthousiaste recensies. Mijn verwachtingen over romans die door de critici de lucht in geprezen waren, werden te vaak niet waargemaakt. Ik bleek een voorkeur te hebben voor romans die op eigen kracht mijn hart veroverden.

Mijn winnaars
Januari 2018 begon goed met de altijd overtuigende Ali Smith. Winter overtrof wat mij betreft Herfst, ik kan niet wachten totdat Lente uitkomt. Willy Vlautin verraste me totaal met Don’t Skip Out On me. Ik moet toegeven dat het predikaat ‘boek van de maand’ bij de Wereld Draait Door niet meteen in het voordeel werkte van Vlautin maar in dit geval klopte het volledig. Wat een prachtige, trieste roman over twee  gemiddelde Amerikanen. 


Dat ik onder de indruk zou zijn van Overstory verbaasde me minder. Tot nu toe heeft elke roman van Richard Powers mij veel leesplezier bezorgd. Ik vond het vooral onterecht dat hem de Booker Prize ervoor ontzegd werd. Kamila Shamsie won de Women’s Prize wel, en terecht. Her sterke hervertelling van een Griekse tragedie overtuigde volledig. Zij liet zien hoe normale mensen het slachtoffer worden van omstandigheden die ze zelf niet gecreëerd hebben. 


Een tweede hervertelling veroverde ook mijn hart: The Silence of the Girls van Pat Barker. Zij gaf vrouwen in oorlogstijd, nu en toen, een stem. Haar heldinnen bleken waardiger dan de vechtende soldaten. Lisa Haliday tenslotte overtuigde mij niet meteen. Het was vooral terwijl ik mijn blog aan het schrijven was dat ik tot de conclusie kwam dat Asymmetry die ene roman was die wel aan de hoge verwachtingen van de critici voldeed. 





De verrassingen
Elk jaar zijn er ook weer verrassingen. Romans van onbekende schrijvers of over onverwachte onderwerpen. Ik was bepaald onder de indruk van de debutroman van Daisy Johnson. Haar Everything Under verraste door het onderwerp en de prachtige teksten. Denis Johnson verraste mij nog meer met zijn Largesse of the Sea Maiden. Zijn hoofdpersonen leven aan de zelfkant van de maatschappij. Hun leven is niet mooi maar wordt door Johnson uitermate mooi beschreven. 


Jessie Greengrass overtuigde me met een bijna filosofische roman over relaties tussen moeders en dochters. Prachtig geschreven, op het beschouwende af. Nicole Barker met haar dystopische roman met grafische vondsten sluit mijn verrassingen af. Onderwerp en alle grafische uitwerkingen vulden elkaar uitstekend aan, ik heb er van genoten. 



De teleurstellingen
Eén roman heb ik weggelegd omdat ik de chaos en het vele geweld niet kon verdragen, The Ministry van Arundhati Roy. When I Hit You van Meena Kandasamy had ik eigenlijk ook weg moeten leggen. Ik vond de beschrijvingen van geweld en verkrachting afgrijselijk, ik snap nog steeds niet waarom dit zo tot in detail moest. 



Ik vond Manhattan Beach van Jennifer Egan best aardig maar snap nog steeds niet waarom deze roman de hemel ingeprezen werd. Ik vond vooral dat Egan te hard probeerde en over haar eigen goede bedoelingen struikelde. Milkman van Anna Burns ontnam mij letterlijk de adem. Ik snapte waar zij mee bezig was maar dat betekende nog niet dat ik de Booker Prize winnaar van 2018 met plezier gelezen heb. Datzelfde gold voor Normal People van Sally Rooney. Het ontgaat mij volledig waarom deze best aardige roman zo unaniem door iedereen geprezen werd. Ik vrees dat ik te oud word voor verhalen over moeilijk doende twintigers. 




Warlight tenslotte van Michael Ondaatje sluit mijn lijstje teleurstellende romans af. Ik erken dat de man prachtig schrijft maar ik kon me niet aan de indruk onttrekken dat hij hetzelfde structuur-kunststukje uithaalde als in The English Patient. En dat het onderwerp van zijn roman wel heel erg aanschurkte tegen een avonturenroman voor jongens. En misschien ook wel heel pijnlijk het Brexit-dilemma blootlegt van terugkijken naar een tijd die al lang voorbij is waarin het wereldrijk een laatste keer de tanden liet zien. 

Smaken verschillen gelukkig. Mijn teleurstellingen zijn de beste leeservaringen van andere lezers, en andersom: mijn winnaars kunnen bij hen totaal niet in de smaak gevallen zijn. De boeken uit 2018 hebben mij veel plezier bezorgd, in 2019 lees en ik schrijf ik enthousiast weer door. 





zondag 30 december 2018

Ottessa Moshfegh || My Year of Rest and Relaxation

Het onderwerp van My Year of Rest and Relaxation is letterlijk het jaar waarin de ik-figuur besluit zich een jaar van de wereld terug te trekken. Veel kalmeringstabletten en slaappillen moeten daarvoor zorgen. Het resultaat is een roman waarin de lezer, in ieder geval ik, zich met stijgende verbazing afvraagt wat er in vredesnaam gebeurt.

Onze ik-figuur is duidelijk de weg kwijt. Het verlies van haar ouders na een liefdeloze jeugd heeft er duidelijk voor gezorgd dat ze haar plek in de (werkende) maatschappij niet weet te vinden. Ze twijfelt over nut en noodzaak van de hippe galerie waar ze komt te werken, over het belang van de o zo trendy kunstwerken waar haar o zo hippe generatiegenoten mee scoren. Zij hecht nergens waarde aan. En dat zet zich door in haar privéleven. Langzaam maar zeker sluit ze beste vriendin Reva, met nogal wat eigen probleempjes, buiten.

De roman speelt aan het begin van de 21e eeuw. Een tijd met meer dan genoeg kansen voor jonge vrouwen. Toch slagen de ik-figuur en vriendin Reva er niet in hun leven zakelijk en persoonlijk tot een succes te maken. Voor de mannen in hun leven zijn ze randfiguren, ze horen niet tot de kern van hun bestaan. Wat vooral verbijstert is dat, met uitzondering van Reva, in de op uiterlijke schijn en zelf-vervulling gerichte omgeving niemand in de gaten heeft dat er iets serieus mis is met de ik-figuur. Haar psychiater, verwaarloost duidelijke symptomen en schrijft haar het ene na het andere zware medicijn voor. Vragen stelt ze niet.

Moshfegh beschrijft een wereld die aan het wankelen is. Een jaar later zullen de Twin Towers daadwerkelijk instorten, de lezer weet dan dat er gevaar dreigt voor enkele in de roman voorkomende personen. Moshfegh beschrijft ook het lege bestaan van zogenaamde culturele New Yorkers. Omdat zij af en toe een shockerend kunstwerk produceren staan zij zichzelf een leven vol feesten met drugs en alcohol toe. De ik-figuur zou onderdeel uit kunnen maken van dit leven, zij besluit het de rug toe te keren. Om op een gegeven moment een besluit te nemen waardoor ze letterlijk onderdeel wordt van een kunstwerk.

Moshfegh neemt ons niet mee in een leuke wereld van een aardige ik-figuur. Daarvoor is de ik-figuur met al haar trauma’s te zeer op zichzelf gefocust. Dat er onder de laag van onverschilligheid best een aardig meisje verstopt zit, laat Moshfegh vooral zien wanneer de ik-figuur tegen wil en dank aardig is tegen Reva. Ik vermoed dat de subtiele hints ervoor zorgen dat de roman de lezer tegen wil en dank meetrekt in het verhaal. Onze ik-figuur is weliswaar dankzij haar ergernis financieel onafhankelijk, met dank aan haar ouders is geluk ver te zoeken. Moshfegh maakt haar wanhoop en haar verlangen om niet te hoeven voelen duidelijk.

My Year of Rest and Relaxation is geen makkelijke roman. De lezer ervaart de pijn van de ik-figuur, je begint een beetje te begrijpen waarom zij zich zo graag, al is het maar voor een jaar, wil terugtrekken uit het leven. Het valt haar gewoon te moeilijk. Ik voelde eerder mededogen met haar dan afschuw. Op dit moment in haar leven is het haar gewoon niet gegeven om iets anders met haar leven te doen. Je kunt alleen maar hopen dat de periode van rust gaat helpen. Of dat zo is, zeg ik natuurlijk niet.

My Year of Rest and Relaxation is geen romannetje voor eventjes tussendoor. Ik kan me zo maar voorstellen dat mensen afhaken omdat ze het onderwerp te confronterend vinden of te onwaarschijnlijk. Het is aan de kwaliteiten van Moshfegh te danken, met haar prachtige teksten, een ondersteunende opbouw met vooruit- en terugblikken en subtiele hints over het ware karakter van de ik-figuur, dat de roman desondanks van begin tot einde boeit.





zondag 23 december 2018

Lisa Halliday || Asymmetry


Ik weet niet wat ik met Asymmetry moet. De roman is aan alle kanten de lucht ingeprezen. Ik vind de afzonderlijke delen sterk, ik weet echter niet waarom Halliday het verhaal van een jonge vrouw die de minnares wordt van een oude, gevierde schrijver koppelt aan dat van een Koerd die vastgehouden wordt op een Brits vliegveld. Ik vermoed omdat Halliday de disbalans tussen maar ook binnen beide werelden wil laten zien maar zucht, het gaat wat ver.

Asymmetry is opgesplitst in drie delen: Folly, het verhaal van liefdesaffaire tussen de bejaarde gelauwerde schrijver (waarin heel Amerika subiet Philip Roth herkende met wie Halliday een verhouding had), Madness over de Koerd die een tussenstop wil maken op Heathrow om een vriend te bezoeken maar wie de toegang tot het land geweigerd wordt. Dit leidt tot het persoonlijke verhaal van hem en zijn familie. Het verhaal sluit af met een interview met onze gelauwerde schrijver: welke muziek neem jij mee naar een onbewoond eiland?

Alle drie de delen, laten we daar even geen misverstand over bestaan zijn goed geschreven. Lisa Halliday is duidelijk een getalenteerd schrijfster. Ik vond het liefdesverhaal van Alice en Ezra Blazer prachtig en werd meegesleept in de geschiedenis van Amar Ala Jaafari en zijn broer Sami. Het is ook duidelijk dat in beide verhalen een gebrek aan evenwicht aan de orde is.

Er is geen balans in de relatie tussen Alice en Ezra. Hij is te oud voor een gelijkwaardige fysieke relatie, zij op sommige momenten te jong om de verleiding van zijn wijsheid maar ook zijn cadeaus te weerstaan. Tijdens het lezen kreeg ik echter nooit de indruk dat Ezra misbruik maakte van Alice. Ondanks alle ongelijkheid zit er een zeker evenwicht in hun relatie. Ezra en Alice stappen er met volledig bewust in, Alice is geen bleue jonge vrouw, ze staat stevig in het leven en weet waar ze aan begint.

Dat is in Madness anders. Daar zit het ontbreken van evenwicht niet zozeer in de relatie tussen personen als wel in de verhoudingen in de wereld, de machtsstrijden, de onbedoelde slachtoffers van strijd en oorlog. Amar heeft gekozen voor een leven in de VS, zijn broer kiest ervoor arts te zijn in Koerdisch Irak. De één maakt van dichtbij mee wat leven in oorlogsgebied inhoudt. De ander beleeft het vooral van veraf. Totdat hem de toegang geweigerd wordt tot een land waar hij jaren gewoond en gewerkt heeft, dan wordt het opeens persoonlijk.

Het interview aan het einde laat vooral zien dat oude schrijvers hun streken niet verliezen. Het laat zien dat Ezra behoefte heeft aan contact met vrouwen en sommige zaken, #MeToo bijvoorbeeld, niet echt serieus neemt. Na het in heftigheid toenemende Madness lijkt dit nog een ontspannend extraatje maar blijkt een gemene steek achteraf. Het interview zet de relatie tussen Ezra en Alice in een weer net ander, minder positief licht.

De evenwichtigheid in Asymmetry ontbreekt dus. Welbewust mag ik aannemen. Ik ga er gevoeglijk van uit dat Halliday precies wist waarom ze Folly en Madness aan elkaar koppelde. Al schrijvende realiseerde ik mij dat het trieste verhaal van Amar en Sami laat zien dat Alice en Ezra beide vanuit een zeer comfortabele positie hun relatie hebben. Voor hen zijn keuzes geen zaak van leven en dood, voor Amar en Sami wel. Juist het contrast met de persoonlijke probleempjes van het welvarende weldenkende deel van Amerika legt de vinger op de pijnlijke plek. De onevenwichtigheid in het ene leven is een luxe, in het andere iets dat door omstandigheden opgedrongen wordt.

Er is dus wel degelijk een relatie tussen Folly en Madness, het interview aan het einde benadrukt de ongelijkheid des te meer. Waar ik eerst aarzelde over de noodzaak Folly en Madness aan elkaar te verbinden, zag ik al schrijvende het licht. Asymmetry geeft haar geheimen niet meteen weer, het is een prachtige, gelaagde roman die de ongelijkheid in deze wereld benadrukt door contrast. Mooi.



zondag 16 december 2018

Pat Barker || The Silence of the Girls

Pat Barker maakte ooit een onuitwisbare indruk op mij met haar prachtige trilogie over de Eerste Wereldoorlog. Ze keert terug naar de oorlog maar nu eentje die zich ruim tweeduizend jaar geleden afspeelde, de veroverdrift in het Middellandse Zee gebied van de Grieken. Ook nu belicht ze niet de kant van de helden en de leiders maar die van de slachtoffers tegen wil en dank: de vrouwen in de veroverde stadstaten. Ze geeft de onzichtbare vrouwen uit de Ilias een gezicht en stem.

Briseis is één van die vrouwen. Zij is de echtgenote van een koning, wat betekent dat zij na de verovering van haar stadsstaatje geschonken wordt aan een grote Griekse held, Achilles. Haar leven als slavin start. Zij verhuist nu van een luxueus paleis naar het tijdelijke soldatendorp. De uitkomst staat vast, die is onderdeel van de Griekse mythen: Troje wordt veroverd, Achilles sterft tijdens de belegering. Omdat er voor de rest natuurlijk niet zoveel bekend is, grijpt Barker deze kans aan om haar eigen versie van Achilles te maken. Een held met nogal wat menselijke trekjes.

Achilles is half mens, half God. Hij is vooral een man die het vertrek van zijn moeder nooit te boven is gekomen en een nogal intense vriendschap heeft opgebouwd met zijn beste vriend. Wanneer deze komt te overlijden slaat hij door, met alle akelige consequenties vandien voor het verloop van de belegering en voor Briseis.

Barker geeft een realistisch beeld van het leven in het soldatendorp met alle vuiligheid, geweld en onzekerheid. De oorlog is voortdurend aanwezig, dood en ziekte liggen op de loer. Barker laat de zwakheden van de mythologische helden zien, de vertroebelde relatie die sommige slavinnen met hen hebben (wat gevalletjes van Stockholm-syndroom) maar ook de druk die op mannen als Achilles ligt. Hij is de held, zijn handelen bepaalt voor een groot deel het verloop van de strijd. En zijn eigen dood.

The Silence of the Girls wordt merendeels verteld vanuit het perspectief van Briseis. Soms wisselt Barker echter naar dat van Achilles. Hij wordt nooit de hoofdpersoon, dat is en blijft Briseis. De perspectiefwisselingen maken wel dat we een steeds duidelijker beeld krijgen van de man achter de held. Het geeft Silence of the Girls een extra gelaagdheid. De menselijkheid die Achilles van Barker krijgt maakt alle verwikkelingen des te wranger. Het maakt bovendien het prachtige, ontroerend einde mogelijk.

Hoewel Silence of the Girls in het verre verleden speelt, ontkwam ik toch niet aan de gedachte dat de omstandigheden van de toenmalige vrouwelijke slavinnen niet veel zullen hebben verschild van die van de jonge vrouwen ontvoerd door Boko Haram of IS. Deze niet-uitgesproken, niet-benoemde link naar het heden maakte wat mij betreft de roman des te beklemmender.

Laten we ook niet vergeten dat Barker een zeer vakkundige schrijfster is. Zij speelt met woorden, haar beschrijvingen van de soldatenbarakken maken het vuil en de stank bijna tastbaar. Op dezelfde vakkundige manier toont ze steeds meer de man en de vrouw achter de twee hoofdpersonen: zij worden van clichébeelden tot mensen van vlees en bloed. Ze goochelt bovendien op acceptabele wijze met het mythische deel van het verhaal: Achilles’ moeder verrijst gewoon uit de zee, lijken vergaan niet. Het past binnen het verhaal en voelt niet gekunsteld aan.

Barker geeft een stem aan vrouwen, toen en nu. Ze laat zien dat de vrouwen achter de wereldpolitiek, de eeuwige machtsstrijd, de bloederige en ontwrichtende conflicten mensen zijn van vlees en bloed met een duidelijke stem en mening. Briseis is net zo goed en misschien zelfs meer een held dan de mannen die Homereus ooit de lof toedichtte.



zondag 9 december 2018

Tommy Orange || There There



There There is een van die romans die alom geprezen wordt en waarvan ik me stiekem afvraag of dat wel om de goede redenen gebeurt. Vooropgesteld: Tommy Orange schrijft goed, zijn roman is zeker niet slecht, maar de lof die deze - met name in Amerika - toegedicht krijgt vind ik persoonlijk wat overdreven.

Tommy Orange heeft een roman in verhalenvorm geleverd. Alle verhalen leiden naar een centrale apotheose: het gewelddadige eind van een ‘ pow wow’. De Indiaanse hoofdpersonen van de verhalen bezoeken de ‘ pow wow’, zijn deelnemer, slachtoffer, familie of vriend van, dader of medeplichtige. Daar zit wat mij betreft meteen het grote probleem van There There: teveel mensen, teveel verhaallijnen.

Ik was op een gegeven ogenblik volledig de draad kwijt en moest herhaaldelijk in mijn biebboek terugbladeren om te kijken wie nu wie was. Ik heb het bange vermoeden dat Orange vooral naar volledigheid gestreefd heeft en daarmee in mijn geval de plank misgeslagen heeft. Hoewel alle personages een rol spelen tijdens de ‘ pow wow’, had voor het verloop van het verhaal minstens 1/3 gemist kunnen worden. Ik had persoonlijk liever meer gelezen over een aantal interessante personages dan eigenlijk te weinig over allemaal.

Rode draad bij alle hoofdpersonen in de verhalen is hun afkomst: ‘native American’, de een wat bewuster dan de ander. Ze delen ook zo goed als allemaal een moeilijke jeugd, tegenslagen, problemen met alcohol of drugs, opgroeien in incomplete gezinnen, en ga zo maar door. Orange laat er bij de naïeve lezer geen twijfel over bestaan dat het leven van de gemiddelde ‘native American’ in de Verenigde Staten niet over rozen gaat.

In There There komt de worsteling om als ‘ native American’ een fatsoenlijk bestaan op te bouwen meedogenloos naar boven. Geen naïeve, rooskleurige verhalen bij Orange. Hij laat ook zien dat er een grote groep ‘ native Americans’ is die op afstand van cultuur en afkomst leeft. Niet al zijn hoofdpersonen zijn trots op hun Indiaanse afkomst, ze hebben soms geen idee wat het inhoudt. De trotse native American die de traditionele normen en waarden van zijn stam leven houdt, komt in There There niet voor. Die normen en waarden zijn dan eerder vervaagd tot teveel drank, teveel drugs, te weinig opleiding.

Orange start de roman met een bepaald moraliserende introductie waarin hij met opgeheven vinger wijst naar al die nazaten van die ooit zijn voorouders verjaagd, uitgeroeid of uitgebuit hebben. Hij lijkt zijn lezers ervan te willen doordringen dat zij de maatschappelijk beroerde omstandigheden van zijn volk te wijten zijn aan de blanke Amerikaan, toen en nu. Niet dat hij ongelijk heeft maar gut, wat een vervelend stukje en onnodig stukje proza was dat begin. De verhalen op zichzelf voldeden prima om die boodschap over te brengen.

Geen louter lovende woorden dus van mij over deze roman. Niets mis met There There maar ik zie teveel onvolkomenheden. Ik vraag me af in hoeverre context en schuld een rol gespeeld hebben in de positieve recensies.





zondag 2 december 2018

Rhidian Brook || The Killing of Butterfly Joe

Soms pakt creativiteit goed uit, soms slaat een overdosis aan excentrieke personages een roman dood. Dat gevaar ligt bij The Killing of Butterfly Joe voortdurend op de loer, het verhaal moet een voortdurend gevecht aan met de personages die het bevolken.

De wel heel korte samenvatting: Britse jongeman verblijft na de dood van zijn vader in Amerika, treft daar een zeer extraverte verkoper van ingelijste vlinders aan die hem verleid om samen met hem en zijn familie die vlinders te verkopen. En passant ‘on the road’ in Amerika. De familie woont in een grote, bouwvallige familie. Moeder Edith is zwaar verminkt geraakt door een grote brand, vader heeft al jaren geleden vlinders verkozen boven zijn gezin. Een intelligente dochter die wil gaan studeren, een knappe dochter die de Brit natuurlijk verleid. En dan ook nog een heleboel zeldzame vlinders.

Llewelyn aka Rip van Jones ontmoet Joe op een cruciaal moment in zijn leven. Hij ziet heus wel dat Joe te mooi is om waar te zijn maar wordt verleid door zijn extraverte levenslust. In het boek komt die vooral naar voren door de enorme hoeveelheid woorden die Joe gebruikt om iets te vertellen. Zijn levenslust spat van de pagina’s af, tegelijkertijd is vanaf het begin duidelijk dat er iets niet klopt. Ook Llewelyn aka Rip ziet dit verdomd goed, hij wil het echter niet accepteren omdat hij te gefascineerd is door zijn met een flinke dosis ADHD behepte nieuwe vriend. Hij kiest er zelf voor om de mindere kanten van Joe over het hoofd te zien en onder de mantel der liefde te bedekken.

Llewelyn lijkt in eerste instantie een wat verlegen, teruggetrokken jongeman. Al snel wordt echter duidelijk dat hij bepaald berekend is. Hij bezit over een portie meedogenloosheid die er niet om liegt, gecombineerd met zijn nogal onvolwassen beeld van zichzelf als de grote redder van de familie een vrij onaangename combinatie.

Ik vermoed dat Rhidian Brook Joe en Llewelyn bij elkaar gebracht heeft om zicht te geven op familieverbanden. Beide mannen zijn in totaal verschillende omgevingen opgegroeid, hun familieverbanden verschillen wezenlijk. Ondanks alle ellende die hij thuis heeft meegemaakt is Joe degene die staat voor zijn familie, die voor hen wil zorgen. Het vertrek van zijn vader heeft zijn leven drastisch beïnvloed.

De dood van Llewelyn’s vader lijkt op het eerste gezicht veel minder ingrijpend. Dat het tegendeel waar is komt in de drukbevolkte roman onvoldoende naar boven. Wat Brook ons duidelijk probeert te maken over de band tussen familieleden verdrinkt lichtelijk in het geweld van de extravagante hoofdpersonen.

Brook heeft structuurtechnisch een leuk trucje uitgehaald. Llewelyn kijkt terug op zijn tijd met de familie Bosco terwijl hij in de gevangenis zit, ogenschijnlijk omdat hij Joe vermoord heeft. Je weet dus al vrij snel in de roman dat er iets dramatisch gaat gebeuren, dat niet alles is wat het lijkt. De structuur maakt ook dat de lezer meegenomen wordt in het volwassen worden van Llewelyn. Door zijn belevenissen met de Boscos op papier te stellen, groeit hij op en leert hij de mindere kanten van zichzelf te accepteren.

Is The Killing of Butterfly Joe een slechte roman? Nee, maar het is wel eentje die voortdurend aanschurkt tegen een overdosis aan extravagante personages. De roman dreigt daardoor te verworden tot een soortement schelmenroman, de serieuzere ondertoon redt het niet. Mij bekroop daarnaast voortdurend het gevoel dat ik dit concept wel kende: een leuke mix van rare hoofdpersonen werkt natuurlijk altijd, nee dus. Ik voorzie wel een levendige, kleurrijke verfilming, Joe en consorten vragen er gewoon om.




zondag 25 november 2018

David Garnett || Lady into Fox

Lady into Fox is een paar jaar geleden herontdekt, de roman is jaren geleden al uitgekomen maar was een beetje aan de aandacht ontsnapt. De heruitgave in 2017 leidde tot een ware triomftocht voor deze korte roman.

Wat in de eerste plaats opvalt is de plek die de verteller inneemt. Deze persoon is nadrukkelijk aanwezig, vertelt wat er is gebeurd, geeft commentaar maar onthult af en toe ook iets over zijn persoonlijke leven. Het is ook duidelijk dat hij terugkijkt op iets dat jaren geleden gebeurd is, in een tijd die inmiddels voorbij is, in een Engeland dat als dusdanig niet meer bestaat.

Daarnaast valt natuurlijk op dat iets dat tegenwoordig al snel het stempeltje ‘phantasy’ opgeplakt zou krijgen, in de handen van Garnett onbetwistbaar realistisch blijft. Dat de echtgenote in een vos verandert is een gegeven. Er wordt weliswaar kort stil gestaan bij het waarom maar daarna gaat Garnett met name in op wat het doet met het echtpaar. De correcte, keurige schrijfstijl zonder al teveel opsmuk benadrukt de realiteit.

Lady into Fox lijkt vooral te gaan over de vraag hoe mensen met een plotselinge verandering in hun leven omgaan, hoe ze omgaan met een afwijkend element in hun leven. Omdat de echtgenote in een vos verandert, is de verandering nu natuurlijk extreem. Feit blijft dat echtgenoot en echtgenote zich moeten aanpassen aan de nieuwe situatie. Hoe hen dat lukt is het ware onderwerp van Lady into Fox. De extreme situatie maakt dat je als lezer met je neus gedrukt wordt op het feit dat verandering aanpassing vraagt. Van beide kanten.

Lady info Fox is een korte roman, geschreven in keurig, afstandelijk wat ouderwets aandoend Engels. Die schrijfstijl, al dan niet zo bedoeld, benadrukt de extreme situatie waarin het echtpaar zich opeens bevindt. Garnett blijft ook keurig op afstand van te intieme details in het dagelijkse leven van het echtpaar, hij laat de omstandigheden voor zich spreken.

De opbouw van de roman is eenvoudig: er gebeurt iets en we blijven de gebeurtenissen lineair volgen. Heel af en toe kijkt Garnett in een tussenzin even terug of vooruit. Spannender wordt het niet.

Probleem met een roman die door iedereen om je heen de hemel ingeprezen is, is dat je deze al met hoge verwachtingen gaat lezen. Die verwachtingen zijn voor een groot deel waargemaakt. Lady into Fox is door het onderwerp en de wijze waarop Garnett het aanpakt een bijzondere roman. In deze tijden van Brexit duwt Garnett zijn lezers (weer) subtiel op de noodzaak tot veranderen, de angst voor verandering. Of het de beste roman is die ik sinds tijden gelezen heb? Hm, nee, die verwachting is niet waargemaakt. Maar wel een hele goede.




zondag 18 november 2018

Rachel Kusk || Transit & Kudos

Deel 2 en 3 van de Outline trilogie

http://booksandliliane.blogspot.com/2015/05/rachel-cusk-outline.html


Cusk heeft een trilogie geschreven waarin schrijfster Faye haar gesprekken met de mensen die zij ontmoet met ons deelt. Transit focust op de tijd net na haar scheiding, Kudos speelt zich bijna volledig af op literaire festivals waar Faye, inmiddels weer getrouwd, acte de présence geeft.

Twee dingen vallen op in de Outline trilogie: informatie over Faye zelf krijgen we bijna alleen maar zijdelings; zelfs haar naam wordt slechts een keer per roman genoemd. De mensen die zij ontmoet daarentegen leggen hun ziel en zaligheid in hun gesprekken bloot. Eigenlijk is de Outline trilogie een verzameling korte verhalen die verbonden worden door verteller Faye, met als extra bonus af en toe een kijkje in haar eigen leven.

De gekozen vorm stelt Cusk in staat om haar lezers heel wat inkijkjes te geven in onze maatschappij en dan vooral man-vrouw verhoudingen. Daarnaast krijgen we ook aardig wat literaire ontboezemingen van auteurs die hun verhaal kwijt kunnen bij Faye. Het filosofisch gehalte is behoorlijk hoog. Het is verrassend hoe persoonlijk de verhalen zijn die Faye krijgt te horen. En daar zit wat mij betreft de zwakte van de roman: hoe aannemelijk is het dat iemand in de loop van drie-vier dagen festival de biechtmoeder is van iedereen die ze ontmoet. Zonder dat haar gesprekspartners ook maar enige respons van haar krijgen.

Zeker in Kudos is het aantal verhalen dat onze ik-persoon tot zich neemt groot en zonder uitzondering zwaar op de hand. In Transit bood de verbouwing van haar huis nog enige verlichting en gelegenheid om ook iets over Faye zelf te onthullen. Kudos bestaat voor een groot deel uit filosofische en maatschappij-kritische overpeinzingen. Het einde van de roman laat dat zien: Faye zwemt in de zee en heeft een strand gekozen dat een ontmoetingsplek lijkt voor homoseksuele mannen. Een van hen staart haar aan terwijl ze ronddobbert terwijl hij (naakt) in de zee plast: ‘I looked into his cruel,merry eyes, and I waited for him to stop.’

Gelukkig schrijft Cusk mooi en is het geen straf om haar romans te lezen. Ze weet bovendien hoe ze op het juiste moment net even iets van Faye zelf de roman in moet gooien, (telefoongesprekken met haar zoons bijvoorbeeld). Ik vermoed dat de trilogie vooral tot zijn recht komt wanneer je deze langzaam leest en even pauze neemt tussen de gesprekken. Dan kan de betekenis van de gesprekken landen. Heb je geen tijd, haast? Laat de roman dan vooral nog even op je nachtkastje liggen. En laat je vooral niet gek maken door de vele lovende reacties op de trilogie.





zondag 11 november 2018

Martha Conway ||The Floating Theatre

The Floating Theatre speelt zich af in het zuiden van de Verenigde Staten, in de tijd dat slavernij nog een feit was. Een varend theater biedt de mogelijkheid slaven te bevrijden, maar eerst moet hoofdpersoon May zich bewust worden van het onrecht.

May is een naaister die met haar nicht Comfort, een actrice die over haar eerste jeugd is, door het land trekt. Wanneer Comfort de mogelijkheid krijgt haar acteertalent in te zetten in bijeenkomsten van abolitionisten laat ze nicht May zonder pardon stikken. Na de eerste schok zoekt en vindt zij een baan, bij een varend theater. Zij overtuigt eigenaar Hugo dat ze de plek van zijn overleden zus kan innemen en mag starten als kaartverkoper, publicist, naaister, pianist en nog veel meer.

Het leven op de boot valt May zwaar. Ze is het niet gewend om met veel mensen in een kleine ruimte te wonen, ze snapt niet dat haar directheid niet altijd gewenst is. Langzaam maar zeker gaat ze het leven op de boot meer waarderen en vv. Hugo, de acteurs en knecht Leo nemen haar op en accepteren haar lichtelijk onaangepast gedrag. Ik vermoed dat May in deze tijd een leuk rugzakje zou hebben gekregen.

May’s leven verandert nog meer wanneer ze het verzoek krijgt om ‘s nachts slaven van de ene kant van de rivier naar de andere te roeien. Ik zal niet verklappen hoe dit afloopt.

Ik vermoed dat Conway haar aandeel aan de geschiedenis van de slavernij heeft willen leveren door te belichten hoe aan de ene kant mensen vechten voor vrijheid van de tot slaaf gemaakten en aan de andere kant vooral de financiële problemen zien wanneer slavernij zou stoppen. May is de ideale hoofdpersoon voor deze roman, omdat zij alles zwart-wit ziet. Conway’s confronteert haar lezers niet met de wreedheden jegens de tot slaaf gemaakten. Zij laat hooguit door objecten zien dat die wreedheden gepleegd worden: boeien voor kleine kinderen, geselpalen, te krappe kooien.

Conway struikelt een beetje over de karakterontwikkeling, die is namelijk voor zover aanwezig vrij cliché. May ontmoet een groep mensen die haar blik verruimen, ze leert zich aan te passen en iets minder zwart-wit te kijken. En ze wordt natuurlijk verliefd op Hugo. Vrij voorspelbaar. De andere personen in de roman zijn vooral stereotypen die het verhaal ondersteunen.

The Floating Theatre is een amusante roman met een serieuze ondertoon. Ik heb me best vermaakt met May en haar avonturen, diepgang in de aanpak van het onderwerp en de personages ontbrak echter. May is aandoenlijk maar o zo voorspelbaar.


zondag 4 november 2018

Willy Vlautin || Don’t Skip Out On Me

Ik las Willy Vlautin meteen na Milkman van Anna Burns en een groter contrast kon er niet zijn. Van zwaar symbolisch en verstikkend naar realistisch en soepel geschreven. Wat niet wil zeggen dat het onderwerp van Don’t Skip Out On Me licht en luchtig is, verre van dat. De twee hoofdpersonen uit Vlautin’s roman worstelen met de beroerde voorwaarden die het leven hen gegeven heeft. Ze blijven echter van begin tot einde ‘nette mensen’ met wie je volledig meeleeft. De tekst op de achterkant, “Willy Vlautin will break your heart with his hardscrabble characters”, bleek volledig te kloppen.

Horace Hopper is een jonge vent van gemengde Ierse, Indiaanse en nog meer afkomst. Aan de start van de roman woont hij op de boerderij van de Reeses, een echtpaar dat hem in huis heeft genomen nadat zijn familie hem liet stikken. Horace heeft één grote ambitie: hij wil professioneel bokser worden. Om een of andere reden, zwaar beïnvloed door een zelfhulpboek, heeft hij bedacht dat hij alleen aanzien krijgt, slaagt in zijn leven indien hij de ranch verlaat en iets gaat doen waarvoor hij keihard moet werken en, vooral, moet lijden. Hij ziet niet dat hij net zo, en misschien meer, kan slagen door de ranch over te nemen en er een florerend bedrijf van te maken.

Mr Reese, in de zeventig, worstelt met zijn schapenboerderij. Horace is eigenlijk de enige reden dat die überhaupt nog draait. Hij laat de knul met pijn in zijn hart gaan, hij weet namelijk dat Horace mentaal niet in de wieg gelegd is voor boxer en het zeer zwaar zal gaan krijgen. Hij weet ook, dat hij zijn dromen voor de ranch zal moeten opgeven. Met zijn slechte rug kan hij de boel in zijn eentje niet draaiende houden. De dochters van het echtpaar Reese wonen ver weg, zij zullen niet terugkeren naar het gehucht waar zij zijn opgegroeid.

Zowel Horace als Mr Reese zijn door en door goede mensen. Het doet gewoon pijn om te lezen dat Horace door zijn beroerde jeugd niet in staat is om te zien waar zijn toekomst ligt. Hij wil een man worden en vindt dat hij alles in zijn eentje moet doen. De jongen die in de roman meerdere malen zijn goede hart laat zien en mensen, ook mensen die hij totaal niet ken, helpt en ondersteunt, is niet in staat om zelf om hulp te vragen. Hij raakt verstrikt in de te simpele les die hij heeft opgepikt uit een zelfhulpboek.

Vlautin laat door Horace en door mr en mrs Reese zien hoe zwaar het leven in Amerika kan zijn voor hardwerkende, eerlijke mensen. Zij proberen er het beste van te maken maar lopen tegen de keiharde wereld aan. Elke mep die Horace krijgt tijdens zijn gevechten doet pijn, elke verwonding die hij oploopt een volgend bewijs dat hij op het aanbod van de Reeses om de ranch over te nemen in moet gaan. Maar hoe overtuig je iemand die dat ziet als het ultieme zwakteaanbod, als falen?

Vlauting schrijft Amerikaans soepel. Indien ik de ruimte van één lange leessessie had gehad, had ik Don’t Skip Out On Me waarschijnlijk in één ruk uitgelezen.  Ik heb op elke pagina meegeleefd met Horace en had hem het liefst in mijn armen genomen en tegen hem gezegd ‘kijk nu toch eens hoe geweldige jij bent, wat jij betekent voor andere mensen’. Ik leed met hem mee en hoopte tegen beter weten in dat hij tot inkeer zou komen. Don’t Skip Out On Me is een prachtige roman over twee prachtige mensen. Lezen zou ik zo zeggen.



zondag 28 oktober 2018

Jess Kidd || The Hoarder


The Hoarder is zo’n roman die balanceert tussen verdomd goede lectuur en echte literatuur en waarvan je dan, wanneer je met een tevreden zucht het boek dichtslaat, denkt ‘en wat dan nog! Ik heb genoten!

Hoofdpersoon Maud is verzorgende, gespecialiseerd in lastige oudjes. En dat is Cathal Flood absoluut. Weduwnaar, een verzamelaar die de benedenverdieping van zijn grote villa volledig volgestouwd heeft. Hij ontvangt Maud alleen maar omdat hij weet dat hij anders afgevoerd wordt naar een verzorgingstehuis. Langzaam maar zeker dringt Maud tot hem door, langzaam maar zeker komt ze er ook achter dat er een geheim huist in de villa.’

Maud heeft zelf echter ook een geheim. Haar zus Deirdre is ooit tijdens een vakantie aan de kust spoorloos verdwenen en nooit gevonden. Maud lijkt meer te weten maar houdt haar mond stijf dicht. Ondertussen heeft ze wel regelmatig nachtmerries en wordt ze omringd door heiligen aan wie ze advies vraagt. In het geheim natuurlijk.

Maud huurt een woning boven Renata, een flamboyante drag queen met straatvlees. Samen komen zij tot de conclusie dat Cathal's echtgenote Mary niet zomaar van de trap gevallen is maar is geduwd. Het feit dat Maud mysterieuze tekenen krijgt van de villa helpt niet natuurlijk; initialen die opeens op een spiegel verschijnen, onverwachte voetsporen in de vuile keuken. Maud en Renata gaan op onderzoek uit, gehinderd of juist geholpen door zoon Gabriel Flood en superverzorgende Sam Hebden.

Een beetje teveel van het goede zou je zo zeggen. The Hoarder wordt echter gered door drie dingen: het feit dat Jess Kidd goed schrijft, meer dan goed zelfs. Ze formuleert van die zinnen waarvan je alleen maar kunt smullen. Ze is bovendien ook zo slim om ook de menselijke kanten van Maud en Renata te benadrukken, niet alleen de overdreven aspecten. In feite zijn het allebei wat trieste vrouwen die lijden onder een trauma en proberen hun leven zo goed mogelijk te leven.

Maud is een alleenstaande veertiger die zichzelf te lelijk vindt om een man aan de haak te slaan en die zich daarom maar verstopt achter lelijke kleding en heiligen. Ze ploetert voort door het leven zullen we maar zeggen. Renata is de dood van haar geliefde, een goochelaar, nooit te boven gekomen en heeft zich Maud toegeëigend. Haar fantasie, toch al niet gering, slaat volledig op hol. Ze heeft helaas weinig anders te doen.

De opbouw van de roman is de derde reddende factor. Kidd voegt stelselmatig op slimme wijze nieuwe informatie toe, ze wisselt de herinneringen en nachtmerries van Maud geraffineerd af met de gestage onthulling van de geheimen. Tegen het einde blijkt dat niets is wat het lijkt en komt de onverwachte ontknoping als de beroemde kers op de taart. Een roman die zwaar het risico liep te buitensporig, te buitenissig te worden blijkt dan volledig aan de verwachtingen te voldoen.  Een absolute aanrader.



zaterdag 20 oktober 2018

Sally Rooney || Normal People

Er heerst een Sally Rooney-virus in de Angelsaksische landen: de twee romans van deze Ierse schrijfster worden bejubeld en de hemel ingeprezen. Waar ik bij Conversations with Friends echt niet snapte waar de ophef om ging, kan ik er bij Normal People wel iets van begrijpen. Aangezien beide romans verteld worden door nogal met zichzelf bezig zijnde jongere mensen kan de pijnlijke conclusie natuurlijk ook zijn dat ik deze tijdsgeest niet meer vat.

In Normal People volgen we twee scholieren: Marianne, de nerd uit een een welgestelde klasse die met niemand contact heeft op school, Connell, de populaire jongen met een hardwerkende alleenstaande moeder die bij Marianne In huis schoonmaakt. Zij uit een liefdeloos nest met een moeder en broer die haar pesten of links laten liggen, hij met een warme moeder die het beste met hem voor heeft. Jullie begrijpen het al, ondanks alles worden ze ‘vrienden met voordelen’. Ze zwijgen erover, want stel je toch voor dat hij uitgelachen wordt omdat hij met de ‘nerd’ gaat.

Zij zorgt er wel voor, dat hij zijn toekomstambities bijstelt: niet de veilige opleiding dicht bij huis maar Engels aan Trinity, Dublin. Dat blijkt al snel terecht: hij is een briljante student. De rollen zijn nu omgekeerd; zij is als een vis in het water tussen de studenten in Dublin, hij weet niet hoe hij zijn plekje moet vinden. Ze vinden elkaar nu wel als stel, steunen elkaar en gaan dan weer uit elkaar omdat ze niet in staat zijn om over wezenlijke zaken met elkaar te praten.

Beide krijgen een nieuwe relatie, hij met een degelijk provinciaaltje dat prima bij zijn milieu aansluit, zij met een welgestelde arrogante bullebak. Haar probleem wordt dan ook duidelijk; haar gezinsleven heeft ervoor gezorgd dat zij geen sex zonder geweld kan hebben. Vriendje voldoet graag aan die eis en wordt daarin steeds extremer. Hij is al eerder tot de conclusie gekomen dat zij te gewillig is, te graag doet wat hij zegt. Pas wanneer een volgende vriendje echt te ver gaat, snapt ze dat ze destructief bezig is en vlucht.

Zij krijgt het moeilijk met haar familie en verleden, hij belandt in een enorme depressie. Ondertussen studeren ze allebei met hoge cijfers af en mogen ze het Ierse equivalent van masters gaan doen, tegen volledige betaling. Uiteindelijk vinden ze elkaar weer en kiezen ze nu definitief voor elkaar. Natuurlijk krijgt hij dan een aanbieding om in de VS promotieonderzoek te doen. Hij wil in eerste instantie weigeren, ze zijn tenslotte net weer bij elkaar. De roman sluit af met de kernachtigste zin uit Normal People: You should go, she says. I’ll always be here. You know that. Normal People samengevat in één enkele zin.

Rooney schrijft vlot, het is bovendien leuk dat ze elk hoofdstuk begint met de aanduiding hoeveel tijd inmiddels weer verstreken is, ze treft de problematiek van onze jonge geliefden prima. Ik merkte dat mijn irritatie startte toen hij een depressie kreeg. Vanaf dat moment navelstaren beide hoofdpersonen en gaat het vooral over hoe zwaar ze het hebben en hoe ze daar weer boven op gaan komen. Omdat Rooney ons vooral meeneemt in hun standpunt, krijg je alleen te lezen wat beide hoofdpersonen beweegt. Af en toe zijn er van die kleine tipjes waaruit blijkt hoe de wereld naar hen kijkt, wat duidelijk maakt dat ze misschien niet zo’n heel duidelijk beeld hebben van zichzelf en de wereld.

Wat onaardig uitgedrukt, Normal People is veel geneuzel van twee jongeren die uiteindelijk best wel op hun pootjes terecht komen. De roman is aangenaam om te lezen, leest vooral vlotjes weg maar ik vrees echt dat ik alle lofzangen over Rooney niet vat. Haar roman gaat idd over twee heel normale mensen van hun leeftijd in deze tijd. Rooney doet iets waardoor ik het geneuzel vind en niet met vertedering of ontroering naar beide jonge mensen kan kijken. Eerder met de ergernis van een oudere generatie over jongeren die menen recht te hebben op geluk, en het liefst meteen nu. Ik geloof dat ik een derde Sally Rooney maar aan me voorbij laat gaan.



zondag 14 oktober 2018

Robin Robertson || The Long Take




Man Booker Prize Shortlist 2018

Heel kort door de bocht: Robertson neemt ons mee in het leven van een oorlogsveteraan die na de Tweede Wereldoorlog probeert het geweld en de wreedheden die hij heeft gezien te verwerken maar daar niet in slaagt. Deze veteraan, Walker, is niet meer in staat thuis rust te vinden en vlucht. Eerst naar New York, daarna Los Angeles. Hij combineert een jachtig bestaan als journalist met toenemend drankgebruik. The Long Take is één lange beschrijving van zijn ondergang.

The Long Take is echter veel meer. Het is ook een roman die meerdere lagen ingenieus verbindt, die de lezer het contrast laat bemerken tussen het lot van de vele veteranen die getraumatiseerd eindigen als daklozen en de vluchtige, snelle wereld van film en filmsterren. Een roman ook die een verband legt tussen het rücksichtsloos en onachtzaam slopen van het oude om plaats te maken voor het nieuwe, het moderne én de slordige manier waarop Amerika omging en gaat met haar getraumatiseerde veteranen, met haar daklozen, met haar geschiedenis.

Robertson verwerkt de meerdere lagen ook weer op meerdere manieren. Er zijn vier verhaallijnen: de beschrijving van thuis, het leven in New York en LA, terugblikken op de oorlog en bijna journalistieke commentaren op de twee steden. Die verhalen kennen elk hun eigen typografie: cursieve alinea’s voor de terugblikken op thuis, oorlog en de commentaren, tekstopmaak die aan epische gedichten doet denken voor de scenes die in het nu spelen. Het maakt dat je alert moet zijn op de verhaallijnen, het maakt ook dat je het epische gedicht moet lezen met aandacht voor onverwachte afbrekingen van regels die de cadans van een zin verstoren.

Het epische gedicht gaat steeds meer trekken vertonen van een psychedelische nare droomwereld. Op deze manier verbindt Robertson het verval van hoofdpersoon Walker die ten onder gaat aan trauma en alcoholverslaving in woord, tekst en fysiek beeld. Hoe slechter het gaat hoe sporadischer de terugblikken op vroeger thuis, hoe uitgebreider het terugzien op de wreedheden van de Tweede Wereldoorlog.

The Long Take doet denken aan de epische gedichten van Walt Whitman. Robertson, hoewel Schots, sluit zo aan bij een lange traditie. Op een essentieel onderdeel wijkt hij echter af. Waar quotes van Whitman gebruikt worden om de loftrompet af te steken over Amerika, is The Long Take een lange kritiek. De roman speelt weliswaar in de jaren na de Tweede Wereldoorlog maar kan zo doorgetrokken worden naar de huidige tijd. Ook nu gaat Amerika niet goed met haar veteranen en daklozen, ook nu gaat economisch gewin (te) vaak voor.

Door te spelen met zijn verhaallijnen, door Walker zijn verhaal op een vrij afstandelijke manier te laten vertellen speelt Robertson ook met emotie. The Long Take is triest, het is al vrij snel duidelijk dat het niet goed gaat aflopen met Walker en veel van de mensen die hij ontmoet. The Long Take verwordt echter nergens tot sentiment, met als resultaat dat de rauwe werkelijkheid des te harder binnenkomt.

Ik was zeer onder de indruk van The Long Take. Ik vermoed dat het een roman gaat worden voor een beperkte groep lezers die niet opzien tegen de afwijkende vorm, de gelaagdheid en de complexiteit van de roman of moet ik zeggen gedicht. Ik heb van begin tot einde genoten. 



zondag 7 oktober 2018

Anna Burns || Milkman



Man Booker Prize Shortlist 2018

Je zou kunnen stellen dat Anna Burns schaars omgaat met woorden. In de bijna 300 pagina’s die Milkman telt, lezen we alleen wat de hoofdpersoon met ons deelt. Met als resultaat dat het uitlezen van Milkman voor mij een opgave werd. Pas tegen het einde begon ik eindelijk een beetje de humor van Burns’ roman in te zien (maar toen hoefde ik nog maar zo’n 20 pagina’s te lezen).

Milkman is een monoloog, een allegorie die zwaar leunt op absurditeit, symboliek en opzettelijke vaagheid. De hoofdpersoon heeft geen naam maar is ‘middelste zus’ of ‘misschien-vriendin’. Er is geen persoon in haar boek te bekennen die een naam krijgt. Leuk hoor de ‘wee sisters’ maar op een gegeven ogenblik had ik het er wel mee gehad.

Voor degenen die een beetje weet hebben van de Noord-Ierse geschiedenis is het ook zeer snel duidelijk dat Milkman speelt ten tijde van de gewelddadige rellen aldaar. Burns noemt het beestje echter nooit bij de naam maar beperkt zich tot ‘zij aan de andere kant van de zee’, ‘zij aan de overkant’, zij aan onze kant’. Het moge duidelijk zijn dat ook de IRA eufemistisch beschreven wordt.

Ik vermoed dat Burns voor een lange monoloog gekozen heeft, de taal is te gestructureerd om onder 'stream of consciousness', te kunnen vallen, om het absurde karakter van Noord-Ierland ten tijde van de onrusten te benadrukken. De verstikkende regels die de gemeenschap zichzelf oplegt, de machtspositie van de niet bij naam genoemde IRA, de onmacht van mensen om verder te kijken dan hun neus lang is, het valt allemaal niet te ontkennen. In die opzet is Burns dus absoluut geslaagd.

Elk woord in Milkman telt echter, elke zin heeft lading en is betekenisvol. Je zou kunnen zeggen dat Burns daarmee te goed is geslaagd in haar opzet om te laten zien hoe verstikkend de Noord-Ierse samenleving van dat moment is: Milkman zelf is te verstikkend, te geconcentreerd, de roman bevat nauwelijks neutrale informatie. Pas tegen het einde, wanneer de vrouwen van middelbare leeftijd opeens massaal achter een gewonde man aan gaan, komt er iets verlichting, wordt de roman iets minder zwaar.

Ik vermoed dat er mensen zijn die snel het absurde in Milkman oppikken en zich kostelijk amuseren met de roman. De overdrijving is tenslotte duidelijk aanwezig. Mij lukte dat niet waardoor ik voor mijn gevoel pagina’s vol met betekenis heb moeten doorworstelen op zoek naar een beetje lucht. Ik geef geloof ik toch de voorkeur aan romans waarin het beestje gewoon bij het naampje genoemd wordt en niet de hele tijd zo gekunsteld om de hete brij heen gedraaid wordt. En met voldoende neutrale informatie om bij te komen van alle betekenisvolle zinnen.



zondag 30 september 2018

Esi Edugyan || Washington Black



Man Booker Shortlist 2018

Washington Black is een jonge slaaf die op wonderbaarlijke wijze zijn vrijheid krijgt en daarna emotioneel gebonden blijft aan zijn bevrijder. De roman eindigt wanneer Wash eindelijk bevrijder Titch kan loslaten, in de tussentijd maken wij kennis met een talentvolle jongeman met een wat wonderlijke af en toe lichtelijk ongeloofwaardige levensloop.

Wash groeit op op een plantage waar slavin Big Kit zich over hem ontfermt. Een nieuwe eigenaar blijkt wreed, de omstandigheden zijn beroerd. Dan arriveert Titch, de broer van de eigenaar, en neemt het leven van Wash een belangrijke wending. Hij mag Titch namelijk gaan helpen bij het bouwen van een luchtballon. Wash wordt weggerukt van Big Kit en wordt overgedragen aan de rijke, witte man. Die behandelt hem tot zijn stomme verbazing goed en ontdekt zelfs dat Wash een waanzinnig tekentalent heeft. Wash mag vanaf dat moment tekeningen maken voor een boek dat Titch schrijft.

Zonder iets te willen verklappen: Titch en Wash ontvluchten de plantage op wonderbaarlijke wijze en belanden uiteindelijk in Alaska. Daar laat Titch de knul achter. Hij moet het nu zelf uitzoeken. Avonturen, spannende ontwikkelingen, een verrassende nieuwe liefde en emotionele ontknopingen volgen. Wash ontwikkelt zich van een jong knulletje tot een volwassen getalenteerde man.

Wash ontmoet Tanna, de jonge dochter van een bioloog. Ook Tanna valt op: hoewel best wel mooi, kleedt ze zich niet vrouwelijk, ze toont meer interesses in biologie dan in de voor die tijd normale vrouwelijke bezigheden. Het tweetal blijkt voor elkaar gemaakt.

Washington Black is een roman over slavernij en ook weer niet. Esi Edugyan verwijst naar wreedheden, naar überhaupt het onrecht dat tot slaaf-gemaakten wordt aangedaan. In de roman staan hints naar vluchtroutes en naar de bewegingen in Europa en Amerika om slavernij af te schaffen. Wash ontmoet af en toe andere gevluchte slaven. Het is ook zeer duidelijk dat Wash is wie hij is door zijn verleden. De wreedheden die hij heeft meegemaakt, zijn constante vrees dat hij weer tot slaaf gemaakt wordt, de ongezonde relatie die hij met Titch en eigenlijk ook met zichzelf heeft: slavernij is de oorsprong en de oorzaak. En toch, Washington Black gaat vooral over de zoektocht van Wash naar zichzelf.

Washington Black is daarnaast een roman waarin deze rode draad verloren dreigt te gaan in de vele, vaak wel heel toevallige, ontwikkelingen. Voor de oppervlakkige lezer kan Washington Black al snel verworden tot een avonturenroman met wat mythische elementen. Omdat de hele roman door Wash verteld wordt, krijgen we daarnaast niets mee van wat er omgaat in Titch, in Tanna. Zij blijven een soortement bijfiguren en dat is jammer. De vele verwikkelingen leiden dan af van de zoektocht van Wash naar zichzelf, van de tegenwerking die hij als voormalig slaaf met een donkere huidskleur voortdurend ondervindt.

Esi Edugyan beschrijft de prachtige zoektocht van een jonge knul, getekend door het wrede leven dat hij geleid heeft. Hij moet ontdekken wie hij zelf is, hoe hij verder wil leven en hoe krachtig hij in het leven wil staan. Het is jammer dat die zoektocht af en toe verdrinkt in de vele soms ietwat ongeloofwaardige ontmoetingen en avonturen. De balans is af en toe ver te zoeken in Washington Black.




zondag 23 september 2018

Guy Gunaratne || In Our Mad and Furious City



Man Booker Longlist 2018

Die gekke, kwade stad is Londen. Onze hoofdpersonen wonen daar, in bepaald niet één van de betere wijken. ‘Estate’ is het verzamelputje van kansarm Londen. De wijk zindert door een terroristische actie eerder die week, een aangekondigde demonstratie van ultra rechts verergert de situatie. In ‘Estate’ proberen drie jongens hun leven te leiden:  Ardan, Selvon en Yusuf. Gunaratne trekt bovendien een duidelijke parallel met de ouders van de eerste twee, Caroline en Nelson. 

De drie jongens zijn vrienden. Ze hebben elkaar ontmoet op school en voetballen samen op straat. Ardan is van Ierse afkomst, bezeten door muziek en dan met name rap. Te iel, te onzichtbaar om veel indruk te maken. Selvon is Jamaicaans, hij traint tot op het obsessieve af om maar uit zijn wijk te kunnen ontsnappen. Een sportbeurs voor de universiteit is zijn ontsnappingsroute. Yusuf is van Pakistaanse afkomst, zijn vader was imam maar is recentelijk overleden. Een akkefietje met zijn oudere broer maakt dat familie en de nieuwe imam samenspannen om beide jongens weer op het rechte pad te krijgen. Yusuf wordt tegen zijn wil langzaam maar zeker de fundamentalistische islam ingetrokken.

Caroline is op het moment van schrijven een dronken, verlopen vrouw van Ierse afkomst. Zij blijkt door haar familie in Belfast naar Londen gestuurd om niet verwikkeld te raken in de gevechten tussen Britten en IRA. In Londen krijgt ze te maken met andere problemen, een echtgenoot met losse handjes bijvoorbeeld. Nelson is één van de vele Jamaicanen die een beter leven heeft gezocht in Londen. Hij dreigt eerst meegezogen te worden in gevechten tussen rechts en ‘zwart’ maar kiest ervoor om zijn leven vreedzaam te lijden. Hij accepteert dat zijn keuze tegen geweld tegelijkertijd een keuze is voor accepteren dat hij tweederangs is, dat hij nooit een echte Brit zal zijn.

Beide ouders hebben nauwelijks contact met hun zonen. De één is te dronken, de ander na een beroerte niet meer tot praten in staat. De één denkt niet na over wat er met haar zoon gebeurt, de andere piekert zich suf en vreest het ergste. De derde zoon heeft geen vader meer waarop hij kan terugvallen en is overgeleverd aan ‘zíjn’ mensen.

Gunaratne laat ons kennis maken met vijf mensen die alle vijf hun zwakke en sterke punten hebben. Zijn hoofdpersonen zijn de mensen die je op straat daadwerkelijk tegen kunt komen. Niet perfect, elk met hun eigen problemen en zorgen , geen enkele behoefte om verwikkeld te raken in de wereld van geweld en terrorisme. Ardan, Selvon en Yusuf zijn waarschijnlijk de jongetjes waarvan je in eerste instantie op straat schrikt om dan later tot de conclusie te komen dat het gewoon aardige knullen zijn.

Gunaratne wisselt in elk hoofdstuk het perspectief van zijn hoofdpersonen af; er is geen misverstand over wie aan het woord is. Omdat Caroline en Nelson ouder zijn, werkt hij in hun hoofdstukken met terugblikken naar de tijd dat zij de leeftijd van hun kinderen hadden. Door deze parallel kan Gunaratne laten zien dat ook in hun tijd problemen speelden over ras, geloof en afkomst. En dat persoonlijke keuzes bepalen welke kant je opgaat.

Gunaratne schrijft prachtige volzinnen die hij afwisselt met straattaal. Zijn vijf hoofdpersonen gebruiken woorden die behoren bij hun generatie, bij hun wijk. Het zorgt ervoor dat de roman snelheid en vaart krijgt, dat de onderhuidse spanning in Londen door de taal weerspiegelt wordt.

Gunaratne speelt aan de ene kant met de alledaagsheid van de drie jongens maar kiest er tegelijkertijd voor om het verhaal een zeer verrassende wending te geven. Aan het einde van de roman vliegen ultra-rechts en moslim elkaar in de haren, een uitgebrande moskee wakkert letterlijk en figuurlijk het conflict aan. Alleen de lezers weten wie daadwerkelijk de moskee in brand gestoken heeft.

Gunaratne eindigt zijn roman met een soort vooruitblik. Ik weet niet of ik daar nu zo blij mee was. Ik geloof dat ik liever zelf had kunnen beslissen hoe het met de vijf afloopt. Desondanks was ik onder de indruk van In Our Mad and Furious City. De roman is met vaart geschreven, wisselt effectief tussen de vijf perspectieven van de hoofdpersonen, springt vakkundig heen en weer tussen tijd en kent een onderhuidse spanning die de spanning op straat weerspiegelt.




zondag 16 september 2018

Richard Powers || The Overstory



Man Booker Prize Longlist

Heel kort samengevat: Powers volgt de levens van mensen die al dan niet toevallig bomenactivist worden of op een andere manier tegen het einde van de roman een plekje in die strijd krijgen. Deze korte samenvatting doet de uitermate complexe roman met een veelheid aan hoofdpersonen behoorlijk te kort. Het duurde even voordat ik door had waar Powers mee bezig was, maar daarna wilde ik alleen nog maar doorlezen.

Mijn initiële verwarring met The Overstory werd veroorzaakt door de opbouw van de roman: deze start met kortere hoofdstukken over families of personen en de bomen in hun leven. Pas op 1/3 van de roman blijkt dat al deze mensen, en de bomen waar zij zo van houden, een plek hebben in The Overstory. Dan blijkt ook dat er maar één echte hoofdpersoon is, het oerbos.

Powers neemt ons mee in de strijd van een groepje bomenactivisten in de jaren 80-90 van de 20e eeuw. Zij verzetten zich met hand en tand tegen de rücksichtslose commerciële kap van oerbossen door beursgenoteerde organisaties die alleen maar uit zijn op gewin. En ondersteund worden door de toenmalige wetenschappers op het vlak van bossen. Ook die geloofden heilig dat een productiebos een beter bos is; al die troep op de grond van oerbossen: weg er mee. De enkele persoon die gelooft in de meerwaarde van de ondergrond in bossen wordt meedogenloos weggevaagd. Zij wordt belachelijk gemaakt wanneer uit haar onderzoek blijkt dat bomen in het bos verbonden zijn en communiceren. Zij verliest haar positie meer in de wetenschappelijke wereld en vlucht letterlijk het bos in.

De plek van de bomenactivisten is op een gegeven ogenblik duidelijk. De rol van een aantal personages blijkt echter onduidelijk. Vooral die van de whizzkid die games bouwt waar miljoenen spelers verslaafd aan zijn. Hem bieden ze de mogelijkheid om zijn gehandicapte lichaam, hij is uit een boom gevallen en heeft een dwarslaesie opgelopen, te laten voor wat het is en rond te dwalen in zijn eigen wereld. Ik vroeg me eerst af of Powers hem had opgevoerd als contrast met de wereld van de bomen. Aan het einde van de roman blijkt zijn rol echter vele malen mooier dan ik had kunnen bedenken. Ook hij probeert vanuit zijn rolstoel met alle digitale middelen die hem ter beschikking staan de bossen te redden.

The Overstory is te complex om even in een blog te vatten. Ik vrees ook dat de roman niet voor iedereen zal zijn. Powers is er niet de auteur naar om het zijn lezers makkelijk te maken en dat doet hij ook in deze roman niet. Even snel diagonaal scannend door The Overstory heen vliegen is niet aan de orde. Aan Powers is eenvoudige taal niet besteed, de structuur van The Overstory vraagt voortdurende aandacht, de verhaallijnen vloeien naadloos over in het ene betoog dat Powers houdt: red de bossen! De gedachte aan wortels en boom is natuurlijk zeer voor de hand liggend.

Hij blijkt een pleitbezorger die zich in zijn onderwerp heeft verdiept. Powers laat zijn lezers zien dat bossen en individuele bomen een onderlinge verbondenheid hebben die zij waarschijnlijk niet vermoeden. Ik was gefascineerd door de wereld die Powers mij door de ogen van de verguisde wetenschapper laat zien. Haar liefde voor bomen en de wereld die zij creëren is enorm, door haar zijn mijn ogen geopend voor een mij totaal onbekende wereld.

Die bossen zijn de absolute hoofdpersonen van The Overstory, de mensen slechts pionnen die dienen om te laten zien hoe mooi de bossen zijn, hoe complex hun manier van leven en communiceren. Ik vond bossen altijd mooi maar om nu te zeggen dat ze een speciaal plekje in mijn hart hebben, nou nee. Ik zal door de lyrische beschrijvingen van hun schoonheid en hun onderlinge verbondenheid vanaf nu anders naar welk bos dan ook kijken. 

The Overstory is een prachtige, complexe roman met een duidelijke, indringende boodschap. Gelukkige is het aan Powers toevertrouwd om de boodschap te onderbouwen met een roman die aan vele literaire eisen voldoet: prachtig geschreven, complexe structuur die het verhaal ondersteunt, hoofdpersonen die een eigen rol, plek en ontwikkeling hebben, meerdere wisselende perspectieven van voor- en tegenstanders. The Overstory vraagt om een duidelijke inspanning van de lezers maar die krijgen er dan ook heel wat voor terug. 




zondag 9 september 2018

Daisy Johnson || Everything Under



Man Booker Longlist 2018

Everthing Under bleek de bewerking van een oude Griekse tragedie. Ik zal niet verklappen welke, dat bederft de pret. Johnson laat ons kennis maken met mensen die aan de zelfkant van de maatschappij leven en die hun eigen mores hebben. De relatie tussen moeder Sarah en dochter Gretel staat centraal.

Sarah en Gretel hebben geen makkelijke moeder-dochter relatie. Sarah voedt haar dochter alleen op. Ze wonen op een gammele woonboot en vormen onderdeel van een gemeenschap van reizigers, van waterbewoners. De tekenen dat het niet goed gaat met Sarah zijn alom aanwezig. Haar angst voor en de zoektocht naar de Borak, een mysterieus watermonster, is slechts één voorbeeld. Gretel weet niet beter en accepteert haar leven als normaal. Ook de komst van Marcus, een jonge knul die thuis is weggelopen, accepteert Gretel zonder nadenken. Idem dito zijn vertrek zonder afscheid te nemen.

Het verhaal begint wanneer Gretel en Sarah na jaren weer verenigd zijn. Sarah heeft haar dochter lang geleden verlaten en zoekt pas weer contact wanneer duidelijk is dat haar dementie dramatische vormen begint aan te nemen. Gretel zoekt haar moeder en neemt haar in huis op. Ondanks haar gebrek aan scholing heeft zij een baan gevonden als lexicograaf bij een woordenboek. Ze lijdt onder het feit dat haar moeder letterlijk woorden kwijt raakt en ze probeert te bewaren door de papiertjes waarop ze staan op te eten. Gretel probeert uit te zoeken wat is gebeurd met Sarah en Marcus, het kost haar echter moeite.

Op zoek naar haar moeder komt ze Robert, Laura en Fiona tegen. Zij blijken de adoptieouders en buurvrouw van Marcus. Fiona weet waarom Marcus thuis is weggerend, ze vertelt het Gretel pas na lang aarzelen. 

Ook Johnson geeft de waarheid niet meteen weg. Ze heeft haar roman kunstig opgebouwd: het perspectief van Gretel en Marcus, waarbij niet altijd meteen duidelijk is dat het perspectief veranderd is, sprongen in de tijd waardoor gebeurtenissen op het moment zelf of als terugblik gezien worden. Langzaam maar zeker onthult Johnson de stukjes van de puzzle en wordt duidelijk wat er jaren geleden heeft gespeeld. En welk Grieks drama een moderne bewerking heeft gekregen.

Johnson beschikt bovendien ook nog eens over een groot schrijftalent. Ze formuleert prachtig, tovert een variatie aan korte en lange zinnen met bijzinnen uit haar pen en betovert met haar vergelijkingen en beeldspraak. Ik was onder de indruk van Everything Under. Ik heb begrepen dat dit de eerste roman is van Johnson, van  mij mag ze zo doorgaan. Dan wachten ons nog vele prachtige romans.



zondag 2 september 2018

Nick Drnaso || Sabrina




Man Booker Longlist 2018

Indien Sabrina niet genomineerd was geweest voor de Man Booker had ik het boek waarschijnlijk nooit gelezen. Een grafische roman was namelijk niet in mijn hoofd opgekomen, zelfs niet met laaiend enthousiaste aanbevelingen van een Zadie Smith. En ik vraag me nu toch echt af waarom zij Sabrina ‘een meesterwerk’ vindt: ‘It scared me. I loved it.’ Het moge duidelijk zijn: ik ben het niet met haar eens.

Reden één: Drnaso tekent van oorsprong cartoons en dat merk je. Hij tekent met grove lijnen, op het schetsmatige af (het zegt al wat dat ik in eerste instantie geen idee had of de persoon op de eerste pagina’s een man of vrouw was, het bleek Sabrina te zijn). Is dat de grote kunst waar Smith het over heeft? Of zoals iemand anders op de kaft het stelt: ‘de gezichten van zijn hoofdpersonen zijn net zo enigmatisch als de Mona Lisa, ze ondergaan de moderne tijd met uitdrukkingsloze gezichten.’ Drnaso zet dit nog wat extra aan door te kiezen voor vale, bijna deprimerende kleuren. Ik zou toch een tikkeltje beledigd zijn indien mijn eeuwenoude kunstwerk werd vergeleken met de cartoons van Drnaso. Zeker gezien het feit dat de kaft juist zo schreeuwerig is, dat ik het boek bijna niet in mijn kast durf te zetten.

Reden twee: Drnaso combineert zijn tekeningen met afgemeten, korte zinnen. De enige persoon die volzinnen produceert, is de man die op de radio zijn complottheorieën de wereld instuurt. Het gaf mij steeds meer het idee dat ik geen grafische roman maar een script voor een film of tv-serie aan het lezen was, voor Homeland bijvoorbeeld. 

Reden drie: als lezer moet je veel zelf invullen. De vrij lege plaatjes bieden de context en die is vaak mager. We moeten bijvoorbeeld maar raden naar wat er in de hoofden van de voornaamste personages omgaat. Doordat zij bijvoorbeeld vele plaatjes lang apathisch op een bed liggen (leest wel heel lekker door, moet ik zeggen).

Reden vier: de plot is bepaald mager. Meisje wordt vermoord, haar vriend duikt onder bij een vroegere, vage vriend die militair is. De moord geeft aanleiding tot complottheorieën, de complotdenkers achtervolgen de zus, het vriendje en de militair digitaal. Na verloop van tijd zwakt de aandacht weer af en gaat iedereen door met zijn / haar leven. Kan gebeuren in de moderne tijd maar de gemiddelde tv-serie pakt het spannender aan. Ik vrees dat Homeland dit plot niet had geaccepteerd.

Zitten er ook nog positieve kanten aan Sabrina? Ja, dat denk ik wel. Drnaso laat in zijn grafische roman bijvoorbeeld zien hoe snel een complottheorie ontwikkeld kan worden. Van ‘Sabrina is vermoord’ in recordtijd naar ‘Sabrina was een actrice die is ingehuurd …’.  Bepaald intrigerend en beangstigend. En Drnaso laat wel degelijk zien hoe leeg het leven is van zijn hoofdpersonen, hoe moeizaam zij met elkaar en het leven omgaan. Ik kan er ook nog wel in meegaan dat hij het huidige Amerikaanse klimaat met wantrouwen en nepnieuws goed typeert.

Is Sabrina een meesterwerk onder de grafische romans? Geen idee, het is mijn eerste en ik heb geen vergelijkingsmateriaal. Is Sabrina een nieuwe uitingsvorm waar ik open voor zou moeten staan. Misschien wel. Ik kan me zeker voorstellen dat in deze tijd waarin beeld en taal steeds meer door elkaar gaan lopen grafische romans een krachtig middel kunnen zijn. Zie ik Sabrina als een literair meesterwerk? Nee, absoluut niet. Daarvoor is de plot te magertjes, het taalgebruik te vlak, de hoofdpersonen te ééndimensionaal.

Man Booker heeft Sabrina genomineerd voor een prestigieuze prijs. Om recht te hebben op die prestigieuze prijs en in de voetsporen te kunnen treden van literaire zwaargewichten moet je wat te bieden hebben. Ik gun Drnaso dat hij met Sabrina vele prijzen wint voor grafische romans. Om de Man Booker te kunnen winnen moet je meer in huis hebben dan cartoons, afgemeten korte zinnen en een plot waarvan ik vermoed dat die te mager zou zijn voor een serie als Homeland.



maandag 27 augustus 2018

Rachel Kushner || The Mars Room



Man Booker Longlist 2018

Kushner heeft een roman geschreven die om meerdere redenen indruk maakt. Structuur, taal en inhoud werken samen om tot een meer dan bevredigend geheel te komen.

Kushner heeft het zichzelf qua structuur niet makkelijk gemaakt. Haar verhaal kent meerdere vertelperspectieven en speelt zich af op meerdere momenten in tijd. Lezers krijgen zo een complex geheel voorgeschoteld waarin niets over het hoofd gezien is. The Mars Room rammelt nergens, alles klopt; de lezer wordt aan het werk gezet, omdat deze regelmatig moet schakelen tussen perspectief en tijd. En soms bewust op het verkeerde been gezet wordt.

Kushner schrijft bovendien gewoon goed. Geen eenvoudig taalgebruik voor haar maar toveren met woorden en samengestelde zinnen die - van groot belang - soepel lopen. Je hoeft geen zinnen te herlezen om te weten wat er staat, daar heeft Kushner wel voor gezorgd. Wel voor hun schoonheid.

En dan de inhoud. Vooropgesteld dat ik mag hopen dat Kushner geen ervaringsdeskundige is, zij neemt ons mee in een donkere reis door het leven van uitzichtloze Amerikanen. Vrouwen die opgelucht zijn dat ze in de gevangenis belanden omdat die structuur en duidelijkheid biedt. Kushner stelt ons voor aan de vrouwen die nooit een opleiding hebben afgerond. Omdat hun omgeving dit om welke reden dan ook niet stimuleerde, omdat ze te arm waren, omdat ze de voorkeur gaven aan drugs en alcohol. Zij leiden een leven waar je bepaald niet vrolijk van wordt.

De hoofdpersonen van The Mars Room vallen met een enkele uitzondering in bovenstaande categorie: Romy, na een leven vol drugs en de kost verdienen in een stripclub, uiteindelijk met levenslang (en dan echt levenslang) belandt omdat ze ten einde raad haar stalker vermoordt. Niemand heeft haar klachten over hem serieus genomen, sterker nog, iemand heeft de man zelfs op haar spoor gezet. Totaal hopeloos. Levenslang blijkt vervolgens niet het ergste, dat is het geleidelijke besef dat haar kind door anderen is geadopteerd en dat zij geen enkel contact meer met hem kan hebben. De keiharde houding van advocaten en hulpverleners helpt bepaald niet.

Romy’s wereld in de gevangenis wordt bevolkt met een kleurrijk gezelschap aan personages met hun eigen mores. Ik vrees dat de uitspraak van minister Blok in de gevangenis van The Mars Room bevestigd wordt. Laten we het er maar op houden dat kleur, sequeel voorkeur en geslacht ertoe doen. De ene persoon die probeert te helpen, de docent, strandt in een moeras van pogingen om zijn goedheid te misbruiken en het groeiende besef dat wat hij doet er eigenlijk niet toedoet.

Prison is populated by a colourful group of people with its own set of rules. No fraternization in prison, no bonding together of hitherto feuding groups. Colour, sexual preference and gender do matter. The one person who tries to help, the teacher, walks away frustrated because he is abused for his kindness, ridiculed by his colleauges. He has come to understand that his efforts are no use.

Ronduit intrigerend zijn de vier intermezzo’s waarin Kushner iemand beschrijft die een ogenschijnlijk keurig leven leidt maar die in werkelijkheid een losgeslagen aso is. Wie hij is, wordt nooit duidelijk. Het zou het dubbelleven van de docent kunnen zijn maar dat is gissen. Het contrast tussen de persoon die precies weet hoe hij ondanks zijn gewelddadige gedrag op vrije voeten blijft en de vrouwen die af en toe om de meest stompzinnige redenen in de gevangenis zijn belandt is groot en benadrukt hoe schrijnend hun opvoeding, jeugd en kansen zijn in een maatschappij die op geen enkele manier een vangnet heeft geregeld voor haar mensen.

Geen roman die je zo maar even tussendoor tot je neemt, maar zodra je ervoor gaat zitten is duidelijk dat The Mars Room van begin tot einde boeit.