zondag 31 januari 2016

Colm Toibin || Nora Webster

Verwacht bij Colm Toibin geen spannende actie of ontwikkelingen. Zijn boeken ontwikkelen zich langzaam maar gestaag, zijn hoofdpersonen zijn ‘gewone’ burgers die in ‘gewone’ situaties belanden. Dat geldt ook voor Nora Webster, een weduwe die achterblijft met vier kinderen. Nora is een wat afstandelijke moeder die het beste met haar kinderen voor heeft, maar nog niet geleerd heeft dat daadwerkelijk interesse en warmte tonen kan helpen. Niet zo vreemd, gezien de roman speelt in de jaren zestig in een klein stadje in Ierland. Ik vermoed dat Nora en echtgenoot Maurice eerder een beroep deden op dokter Spock dan op Ouders van Nu. Ooms en tantes van de vier kinderen dringen wel tot hun door en spelen, mede door de dood van hun vader, een grotere rol in hun leven dan je normaal zou verwachten. Veranderingen in de maatschappij sijpelen gestaag door in het gezin. Door de twee dochters die op de universiteit in aanraking komen met de moderne tijd, door de tv die de gewelddadige protesten in Noord-Ierland opeens de huiskamer inbrengt en door het werk van Nora zelf. Om het financieel te bolwerken heeft zij een baan nodig. In die baan laat zij zien dat ze geen doetje is maar een intelligente vrouw met een eigen mening. Nora verandert van een hulpeloze weduwe in een vrouw met een groeiend sociaal netwerk en stijgende waardering op het werk. Uit opmerkingen die de mensen om haar heen maken, blijkt dat zij ook in haar jeugd bepaald geen doetje was. Nora is en was een afstandelijke vrouw die moeilijk vrienden maakt en ze af en toe door haar eigen gedraag afstoot, ze heeft zo haar voorkeuren en laat dat merken. Niet het prototype vrouw dat je meteen in je hart sluit. Haar rauwe verdriet om haar echtgenoot, de zorgen die zij heeft om haar kinderen, haar aarzeling om de moderne tijd in te stappen, maken dat Nora desondanks iemand is voor wie je waardering en respect kunt hebben. Om haar lief te hebben moet je wat meer je best doen. Toibin heeft een prachtig beeld geschetst van een vrouw in een moeilijke periode in haar leven en schetst en passant Ierland zoals het omgaat met veranderingen. Niet nadrukkelijk en met veel aplomb maar klein en ingetogen, passend bij een vrouw als Nora. 


dinsdag 26 januari 2016

Jonathan Franzen || Purity

Een woord dat me vooral te binnen schiet na het lezen van Purity is vakkundig. De associatie die ik absoluut niet heb is meeslepend. Ik vrees dat er geen moment was, dat ik bij mijzelf dacht 'ik wil nu doorlezen, ik wil weten wat er gebeurt'. Het is niet zo dat ik geleden heb bij het lezen van Purity maar om nu te zeggen dat ik heb genoten van de 540 pagina's? Nee. Zoals gezegd, aan Franzens vakmanschap lag het niet. De roman is knap gestructureerd, goed geschreven en werkt gestaag maar zeker toe naar de ontknoping. Die is wel weer geinig en reflecteert vooral de ontwikkeling die hoofdpersonage Purity beter bekend als Pip doorloopt. Zij is daarmee het enige personage dat een noemenswaardige ontwikkeling doormaakt. Bij alle andere personages ontbreekt die ontwikkeling volledig en is vervangen door een soort stereotype psychische afwijking. Ik vroeg me af en toe af of de kaft niet per ongeluk geplakt was op een boek van psychiater Oliver Sachs vol met interessante gevallen . Het beroerde is dat die opeenvolging van gestoorde mensen afleidt van serieuze zaken die Franzen aankaart: het effect van teveel rijkdom, opgroeien in een éénoudergezin en / of een dictatuur, het recht om informatie te verstrekken en te vergaren. Een van de hoofdpersonen is de grote concurrent van Assange die met met zijn Sunshine organisatie voortdurend geheimen onthult. Dat de man zelf een geheim heeft, zou juist versterkend kunnen werken. In dit geval is echter zo duidelijk dat de man geen geweten heeft, verslaafd is aan sex met (te) jonge meisjes en lichtelijk narcistische trekjes heeft, dat nut en noodzaak van zijn organisatie ergens tussen wal en schip belanden. Ik vroeg me steeds vaker af wat Franzen nu wilde: disfunctionele mensen beschrijven (en wellicht de oorzaak van het disfunctioneren) of maatschappelijke misstanden aan de orde stellen? Dat laatste had effectiever gekund met personages die min of meer normaal waren.
Ook een roman over gestoorde mensen kan meeslepend en fascinerend zijn. Daar zijn voorbeelden genoeg van. Franzen slaagt er wat mij betreft echter niet in om zijn personages aanstekelijk te maken, ze zijn gewoon vervelend. Franzens keuze om ellenlange hoofdstukken te schrijven, helpt daarbij niet. Ze halen vooral de vaart uit zijn roman. Het is een veeg teken dat ik voortdurend checkte hoe lang een hoofdstuk was en wanneer ik eindelijk weer wat lucht zou krijgen door een witregel.
Oftewel, houd je van vakkundig geschreven romans over lichtelijk tot zwaar gestoorde mensen dan vind je Purity waarschijnlijk een knappe prestatie. Houd je van romans die vallen in de categorie 'meeslepend', mijd Purity dan. Lezen hoort een genot te zijn, niet een verplichting.




vrijdag 15 januari 2016

Garth Risk Hallberg || City on Fire

De hoofdpersoon van City on Fire is een stad: New York. En dan niet het New York zoals we het nu kennen: hip, trendy en toeristenmekka maar het New York uit de jaren zeventig. Met een torenhoog criminaliteitscijfer, wijken waar je maar beter geen voet kon zetten, een ineffectief stadsbestuur en politieapparaat en armoede. Maar ook het New York waar artiesten zich konden ontplooien, waar musici als Patti Smith hun carrière starten, David Bowie en Iggie Pop de straten onveilig maakten en waar jonge mensen als een magneet door aangetrokken werden. 960 pagina's lang is New York het decor van een roman waarin de levens van een kleine groep mensen ingenieus aan elkaar gekoppeld worden. Rijk en arm, Manhattan en suburbs, onzekere met zichzelf worstelende scholier en punk-drop out, journalist, misdadiger en politieagent hun levens kruisen elkaar, sterker nog, de relaties die zij hebben, hoe kort of beperkt dan ook, bepalen in grote mate de rest van hun leven. Risk Hallberg laat ons meeleven met deze groep mensen, een aantal van hen stelt hij centraal, andere personages blijven bewust in de schaduw hangen. Ik vermoed dat hun dubieuze rol in de gebeurtenissen die volgen dat bepaalt. De 'demon uncle' en punker Chaos bijvoorbeeld spelen een grote rol in alles wat er gebeurt, wie zij zijn en wat hen drijft komen wij nooit te weten. Zij zijn vooral bepalende factoren in de levens van de anderen.
Het gaat te ver om samen te vatten wat er allemaal gebeurt in City on Fire. Het is doodeenvoudig te veel. Over een periode van meerdere jaren, heen en weer springend in de tijd, neemt Risk Hallberg ons mee in een moordonderzoek, bedrijfsfraude, anarchisme, puberproblemen, artistieke ontwikkeling, drugs en alcohol en heel veel familieverwikkelingen. Hij brengt alles feilloos samen, er zitten geen losse eindjes in deze roman. Alle personages dienen een doel. Risk Hallberg voegt bovendien een fikse portie spanning toe door de ontknopingen in de roman te laten plaatsvinden op 13 juli 1977, de nacht dat in New York de stroom uitviel. De totaal verduisterde in zwart gehulde stad staat dan letterlijk en figuurlijk in brand. Risk Hallberg had mij al versteld laten staan van zijn prachtige taalgebruik, dat culmineert in zijn beschrijvingen van de donkere stad, de angst van ouders op zoek naar hun kinderen, geliefden op zoek naar elkaar en een politieagent op zoek naar een bom die elk moment kan afgaan. Het enige dat ik Risk Hallberg kan verwijten is dat hij dan soms teveel filosofie over zijn lezers uitstort en daardoor de spannende ontknopingen in de roman afremt. Ik zou zeggen: heb je wat tijd over? Zoek je voor je wintersport- of voorjaarsvakantie nog een dik en meeslepend boek? City on Fire houdt je absoluut een kleine 1000 pagina's gekluisterd.