zaterdag 28 februari 2015

Celeste Ng || Everything I Never Told You

De wereld van de familie Lee stort in, wanneer dochter Lydia overlijdt. Zelfmoord vermoedt de politie. Ng vertelt hoe vader, moeder, broer en jongere zus reageren op de dood van Lydia, ze kijkt ook terug op het verleden om te laten zien wat mogelijk tot haar zelfmoord heeft kunnen leiden. En dat is nogal wat. Lydia blijkt jarenlang een façade van populaire tiener met veel vriendinnen en goede cijfers opgehouden te hebben. In werkelijkheid bleek zij een eenzame eenling die steeds slechtere cijfers haalde voor met name haar b-vakken, een richting waarin ze meedogenloos door haar moeder Marilyn werd gepusht. Marilyn's ambitie om arts te worden was ooit gefrustreerd door de liefde en kinderen, nu moest dochter Lydia haar droom waarmaken. Uit angst dat haar moeder het gezin verlaat, één keer eerder gebeurd, gaat Lydia mee in de droom van haar moeder. Vader James, die door zijn Chinese afkomst nooit aansluiting heeft gevonden op de Amerikaanse maatschappij, benadrukt vooral dat het zo belangrijk is dat Lydia vriendinnen heeft en populair is. Nath en Hannah, de twee andere kinderen, voelen dat Lydia de lievelingsdochter is. Haar dood brengt oude frustraties en pijn met dubbele kracht terug. Het gezin Lee dat op de oppervlakte prima leek te functioneren, blijkt niet opgewassen tegen verdriet, woede en wanhoop. Ng beschrijft mooi en gevoelig hoe de afzonderlijke familieleden reageren en hoe zij uit elkaar dreigen te groeien. De terugblikken naar vroeger maken duidelijk hoe moeilijk het was voor een gemengd gezin om te wonen en leven in het Amerika van de jaren 60 en 70. Alle familieleden krijgen op de één of andere manier met discriminatie te maken. Of het nu is omdat je moeder alle contact met je breekt, je niet die baan krijgt die je was toegezegd of omdat alle kinderen van de klas lachen om je spleetogen, de Lee's ervaren in de maatschappij vooral de nadelen van de mix tussen Amerikaans en Chinees. Het Chinese element is wat Ng vooral onderscheidt van andere romans en films over dit onderwerp. Everything I Never Told You is niet echt origineel, wat in de roman gebeurt is al vele malen eerder verteld. Ng's integere en gevoelige aanpak maakt dat de roman overeind blijft staan. Niet origineel, wel mooi en liefdevol geschreven.


zondag 22 februari 2015

Colum McCann || Transatlantic

In Transatlantic neemt McCann de lezer mee op een reis door de tijd en langs twee continenten: Europa, en dan met name Ierland, en Noord-Amerika. De roman is opgesplitst in meerdere verhalen, in elk verhaal speelt dezelfde familie een rol. In de eerste drie verhalen als één van de vele personages, daarna is één van de familieleden het voornaamste personage. Het resultaat van het door tijd en landen heenspringen is dat McCann een mooi beeld geeft van belangrijke momenten in de geschiedenis en van Ierse emigranten: de armoede in Ierland en hun gevecht om aan de overkant van de oceaan overeind te blijven. Lily Ehrlich die tijdens hongersnood (veroorzaakt door falende aardappeloogsten) naar Amerika vertrekt, slaagt er mede door een goed huwelijk in om van haar emigratie een succesverhaal te maken. Zij laat haar kinderen een goed lopend bedrijf en redelijke welstand achter. Ik moet zeggen dat haar verhaal me het meeste aansprak; vooral haar barre overtocht op een overvol zeilschip werd door McCann meeslepend vertelt. In de eerste drie verhalen gaat McCann in op belangrijke momenten: de eerste vliegtocht van de VS naar Ierland, een militante ex-slaaf die in Ierland geld ophaalt om het gevecht tegen slavernij te ondersteunen en de vredesbesprekingen nog niet zo lang geleden gezien door de ogen van een Amerikaanse senator. De eerste twee verhalen vond ik aardig maar niet geweldig, door het verhaal van de senator werd ik Transatlantic ingezogen en dat bleef daarna. McCann's schrijfstijl veranderde in dat derde verhaal van wat gehaast (verzamelingen van heel korte zinnen) naar meer ingetogen, dromiger (Iers?). Die stijl bleek mij beter te bevallen.
Door de familie Ehrlich gedurende meerdere generaties te volgen, laat McCann zien hoe succes, teleurstelling, vreugde en verdriet dicht tegen elkaar liggen. En hoe dicht een 'normale' familie tegen zaken van wereldbelang aanschurkt. Een mooie roman maar niet overal even consequent. De zaken van wereldbelang kwamen minder uit de verf, de Ehrlichs zijn liefdevol en mooi beschreven.




woensdag 18 februari 2015

Ian McEwan || The Children Act

Een tijd geleden heb ik Solar van McEwan weggelegd, de roman kon me totaal niet boeien. Ik begon dan ook met enige twijfel aan de laatste roman van wat toch één van mijn lievelingsschrijvers is, The Children Act. En werd ik al snel verblijd door een roman die een prachtige schrijfstijl, een perfecte opbouw en drie belangrijke vraagstukken vakkundig combineert. Aan het begin van de roman buigt rechter Fiona Maye zich over twee vragen: een professionele en een persoonlijke. Ze moet beslissen welke ouder de voogdij krijgt over hun twee dochters: de chaddische vader die ze in de Middeleeuwen wilt houden of hun moeder die haar benauwde milieu is ontsnapt en nu hetzelfde wenst voor haar dochters. Een crisis in haar eigen relatie maakt dat ze steeds afdwaalt, onder andere naar wat ze zelf heeft gedefinieerd als het moment waarop ze (voorlopig) geen behoefte meer had aan fysiek contact met haar echtgenoot. Fiona heeft enkele maanden eerder moeten beslissen over het leven van een Siamese tweeling: de één is niet in staat zelfstandig te leven en eet langzaam maar zeker zijn broertje op. Hun ouders willen de tweeling niet scheiden, want 'God wikt en weegt'. Fiona neemt een beslissing waar ze achter staat maar ze blijft aan de tweeling denken. Om een of andere reden is ze niet in staat dit te delen met haar echtgenoot. Dan krijgt ze een nieuwe zaak aangeboden: een 17-jarige knul met leukemie kan alleen overleven door een bloedtransfusie maar laat hij nu tot de Jehova's behoren en die hebben ergens in het begin van de 20e eeuw besloten dat dit niet mag van God. Fiona moet nu beslissen of Adam volwassen genoeg is om zelf een besluit te nemen. Omdat ze na het horen van advocaten, verdedigers en maatschappelijke werkers twijfelt, besluit ze spontaan bij hem langs te gaan in het ziekenhuis. Onbedoeld overschrijdt ze daarmee een grens die later in de roman cruciaal blijkt te zijn. In recensies is vooral veel aandacht besteedt aan het professionele dilemma van Fiona, wat mij vooral trof was haar persoonlijke dilemma. Hoe persoonlijk mag zij bij een 'rechtzaak' betrokken worden, hoeveel inlevingsvermogen heeft een rechter die al jaren in een rijke enclave woont omringd door gelijkgezinden, kan zij een besluit nemen dat oordeelt over leven en dood van een jong-volwassene zonder na te denken over het effect dat dit besluit op deze jong-volwassene kan hebben? The Children Act zet je aan het denken over de beperkingen die een streng religieus leven kan opleggen (vakkundig verspreid over katholieken, joden en Jehova's), zeker in deze tijden van mensen die handelen uit naam van een extreme godsdienst geen overbodige luxe. De pijnlijke gewaarwording van Fiona dat ze onvoldoende oog heeft gehad voor het effect van haar besluit op het leven van Adam raakte mij dieper. En voor iedereen die nu denkt, 'dat klinkt als een lijvige roman waarvoor ik vast geen tijd heb', McEwan had slechts 138 pagina's nodig voor dit juweeltje dat je echt niet mag missen.


zondag 15 februari 2015

Anthony Doerr || All the Light We Cannot See

All The Light We Cannot See (het komt binnenkort in Nederlandse vertaling uit) had makkelijk de zoveelste roman over Wereldoorlog Twee kunnen zijn. Doerr is er echter in geslaagd zijn roman iets extra's mee te geven. Dat komt in de eerste plaats door zijn afstandelijke schrijfstijl: hij legt vast, hij is niet betrokken bij de levens van Werner en Marie-Laure. Doerr vermijdt bovendien al te sentimentele verhaalwendingen. Het is vanaf het begin duidelijk dat er een relatie gaat zijn tussen de levens van Werner en Marie -Laure, dat betekent niet dat ze uiteindelijk nog lang en gelukkig met elkaar leven. Er is nog een derde reden waardoor All The Light We Cannot See het niveau van een aardige roman overstijgt: Doerr laat zien hoe Duitse schooljongens gehersenspoeld werden en leerden hoe ze leerden geen medelijden te hebben met zwakheid. De scenes waarin Werner hulpeloos toekijkt hoe zijn beste vriend Frederick ten onder gaat,omdat hij de zwakste schakel is, hakken erin.
In All The Light We Cannot See komen twee verhaallijnen bij elkaar: Werner die in het vooroorlogse Duitsland opgroeit en door zijn uitzonderlijke talent op het gebied van elektrotechniek naar een prestigieuze Nazi-school mag. En Marie-Laure, de blinde dochter van de slotenmaker van een museum in Parijs. Hij bouwt voor haar maquettes van haar buurt zodat ze probleemloos haar weg kan vinden. Wanneer de Duitsers Parijs binnenvallen vlucht de slotenmaker met Marie-Laure naar Saint-Malo; ze trekken daar in bij de oudoom van Marie-Laure. Wat zij niet weet is dat haar vader op pad is gestuurd met een uitermate kostbare diamant die niet in handen mag vallen van de Duitsers. En daarmee komen we bij het zwakste element van het boek. Ja, prima verhaallijn dat vier mannen op pad gestuurd worden met wat mogelijk de echte diamant is. Ook prima dat Marie-Laure daardoor bij haar oom belandt, minder fijn dat een Duitse officier - met kanker in een steeds verdergevorderd stadium - de diamant probeert te vinden omdat deze ervoor zorgt dat de eigenaar onsterfelijk wordt. Doerr kan het niet helpen dat zijn officier mij steeds meer deed denken aan Kolonel Frick uit Hallo Hallo, hij heeft waarschijnlijk nooit gehoord van de serie. De grens met wat nog acceptabel is werd door de toevoeging van deze officier lichtelijk overschreden. Gelukkig is het maar een klein element van het boek en valt het weg tegen de vele mooie passages. All The Light We Cannot See heeft mij aangenaam verrast, het is een aanrader.


zaterdag 7 februari 2015

Marilynne Robinson || Lila

Marilynne Robinson heeft twee romans geschreven die zich afspelen in een klein Amerikaans dorp: Gilead waarin een oude dominee vertelt over zijn leven en zijn liefde voor zijn vrouw en kind én Lila, het levensverhaal van zijn veel jongere echtgenote. In mijn blog over Gilead gaf ik al aan onder de indruk te zijn van de gevoelige ingetogen schrijfstijl van Robinson; in Lila overtreft zij zichzelf. Waar Gilead af en toe gebukt ging onder een overdosis aan religie, is Lila vooral een persoonlijk relaas. Religie blijft in dit geval beperkt tot passages uit de bijbel. Robinson laat 180 pagina's lang Lila aan het woord. Zij beschrijft haar jeugd in de jaren 30: rondzwervend op zoek naar werk met de vrouw die haar ontvoerd had uit het huis waarin zij verwaarloosd dreigde op te groeien, haar pogingen om te aarden in de stad, haar toevallige ontmoeting met de dominee en de groeiende liefde tussen deze zo verschillende mensen. Lila is bovendien het relaas van een vrouw die zich langzaam maar zeker overgeeft aan haar nieuwe bestaan als echtgenote en moeder. Lila heeft nooit geleerd mensen te vertrouwen, in de roman zie je haar wantrouwen langzaam maar zeker afbrokkelen en vervangen worden door het besef dat er mensen zijn die ze wel  kan vertrouwen.
De wereld waarin Lila opgroeit speelt een belangrijke rol in de roman. Het is de wereld van de depressie in de jaren 30, van de grote droogte in agrarische gebieden, van de bittere armoe die mensen leden. De foto die Dorothea Lange maakte van seizoenarbeiders tijdens de depressie zou zo de foto van Lila kunnen zijn: geen verwachtingen, berustend, voortdurend van plek naar plek lopend op zoek naar werk. Robinson is er in geslaagd een aangrijpende en ingetogen roman te schrijven die treffend laat zien hoe meedogenloos armoede kan zijn; zij geeft de vrouw van de foto een levensverhaal. Lila kiest niet voor de dominee omdat hij haar grote liefde is, zij kiest voor hem omdat ze instinctief aanvoelt dat hij haar huis en haard kan bieden. Dat zij steeds meer van haar zachtaardige echtgenoot gaat houden is een onverwachte bonus. In Gilead vertelde de dominee hoeveel hij van Lila houdt, voor de lezer is dat vanaf het eerste begin duidelijk. Lila moet eerst haar eigen gevoelens leren vertrouwen voordat zij kan accepteren dat ook zij van haar dominee houdt. Omdat Lila geen belezen vrouw is, uit zij haar liefde in kleine woorden en gebaren, het maakt de roman wat mij betreft alleen maar mooier en intiemer. Lila is de roman van het kleine gebaar en de ingetogen teksten, ik heb er van genoten.




maandag 2 februari 2015

Charlotte Grimshaw || Soon

Johnnie is vier jaar oud. Zijn moeder vertelt hem verhaaltjes over een dwerg met de naam 'Soon' (in het Nederlands gaat de relatie met 'binnenkort' helaas verloren). Verhaaltjes vol intriges en gemene streken die bepaald niet geschikt zijn voor een vierjarige. Het hele boek is doorspekt met deze sprookjes die een grote overeenkomst vertonen met de echte wereld: die van premier David Hallwright, zijn echtgenote Roza en de vrienden die de zomer samen met hen aan de kust doorbrengen. Met twee vrienden, Simon en Karen, hebben ze een speciale relatie. Roza heeft haar eerste baby, Elke, afgestaan voor adoptie. Elke is op achtjarige leeftijd geadopteerd door Simon en Karen,  Roza heeft dit enige jaren geleden ontdekt. De echtparen, verbonden door Elke, lijken nu dikke vrienden. In realiteit is de vriendschap gebouwd op drijfzand. In de roman lopen twee zaken door elkaar: de pogingen van Roza om Elke van haar adoptiemoeder af te troggelen en het geheim dat Simon met zich meedraagt. Hij heeft ooit een affaire gehad en deze dreigt nu uit te komen. Soon draait niet om spannende gebeurtenissen, Soon draait vooral om de spanning tussen mensen. Geheime liefdes, jaloezie, egoïsme, absolute onzekerheid, kicken op status en macht, alles komt naar voren. Met een enkele uitzondering heeft iedereen een eigen agenda en is uit op persoonlijk gewin. Degene die het spel het beste speelt komt uiteindelijk als winnaar uit de strijd.
Grimshaw heeft een roman geschreven die bol staat van de onderhuidse spanning; de zinderende hitte van de Nieuw-Zeelandse zomer draagt er in hoge mate aan bij. Dwerg Soon blijkt aardig in vergelijking met de wedijverende en manipulerende volwassenen in de wereld van Johnnie.



zondag 1 februari 2015

Richard Powers || Orfeo

Richard Powers schrijft geen makkelijke boeken, Orfeo is hierop geen uitzondering. Toch moet ik bekennen dat ik met dit boek meer moeite had dan met andere boeken van Powers. Orfeo zit kundig in elkaar, is prachtig geschreven (bij vlagen zelfs briljant) maar eist van de lezer een grote kennis van moderne klassieke muziek. Orfeo is niet alleen de roman over de klopjacht op gepensioneerde componist / leraar / scheikundige Peter Els, Orfeo is vooral een roman over muziek. Terwijl Peter Els vlucht voor de politie, er is een laboratorium in zijn woning aangetroffen waar hij DNA bewerkt, de relatie met acht sterfgevallen in het naburig ziekenhuis wordt dan (te) snel gelegd, beschrijft Powers hoe Peter Els op jonge leeftijd muziek ontdekt en hoe hij van de populaire componisten steeds meer toegroeit naar moderne klassieke muziek. Zijn eigen composities worden steeds extremer en vallen alleen in de smaak bij een zeer avantgardistisch publiek. Pagina's lang beschrijft Powers de muziekstukken waar Els naar luistert en die hij componeert. Bewegingen, tempo's, klankkleur, wanneer welk instrument invalt, worden in mijn lekenogen vakkundig en uitgebreid beschreven. Powers koppelt bovendien de geschiedenis van de componist aan deze beschrijvingen. Ik weet nu dus hoe Quartet for The End of Time van Messiaen en de 5e Symfonie van Shostakovich tot stand gekomen zijn (terwijl ik typ luister ik naar Messiaen en ook dat valt zwaar, die 5e bleek heel mooi te zijn). In deze beschrijvingen laat Powers bovendien zien dat hij over een groot schrijftalent beschikt. Het zijn echter beschrijvingen waarin ik me kan verplaatsen, dat lukt me niet met de gedetailleerde beschrijvingen van de muziekstukken. Ik heb er doodeenvoudig onvoldoende kennis van muziek voor. Ik ben blijven lezen, omdat Powers Orfeo vakkundig heeft opgebouwd en Peter Els ontroert. Eerst was ik ervan overtuigd dat Els een onschuldig slachtoffer was, daarna werd mij steeds duidelijker dat al die beschrijvingen van muziek een doel dienden. Aan de ene kant twijfel zaaien: deze man kan toch niet bewust met DNA geknoeid hebben? En aan de andere kant laten zien dat muziek in het leven van Peter Els het enige echte belangrijke was. Aan het einde van het boek luistert Els naar Amor Mio (muziek Lieberman en tekst Neruda), hij vraagt zich dan af of ook hij misschien had moeten kiezen voor makkelijker in het gehoor liggende muziek; het antwoord  is nee. Voor degenen die het boek willen lezen, misschien dat jullie nu moeten stoppen. Ik ga nu namelijk verklappen hoe de relatie tussen Peter Els, muziek en DNA ligt.
Peter Els heeft zijn hele leven mensen uitgedaagd met zijn muziek. Die muziek was er niet om mooi te vinden, die muziek was er om mensen te laten denken, ze te leren luisteren. Aan het einde van zijn leven besluit hij om het ultieme muziekstuk te schrijven: hij probeert aan DNA muziek toe te voegen. Muziek die nooit iemand zal horen, maar daar gaat het hem niet om. Hij heeft niet geprobeerd een wapen te bouwen, hij componeerde - maar probeer dat maar eens aan de FBI uit te leggen.
Ik vrees dat voor veel mensen Orfeo te ver gaat. Ik vermoed dat ze afhaken bij de paginalange beschrijvingen van muziek. Powers zal dat tijdens het schrijven vast geweten hebben, ook hij heeft echter bewust een keuze gemaakt: een boek over een onderwerp dat hem na aan het hart ligt, muziek. Een boek bovendien dat mensen aan het denken zet en ze wellicht zelfs ertoe aanzet om naar moderne klassieke muziek te gaan luisteren. Hij heeft de afhakers waarschijnlijk op de koop toe heeft genomen. Powers
heeft in ieder geval bewerkstelligt dat ik niet alleen zijn roman heb gelezen maar via You Tube de daarin opgenomen muziekstukken heb beluisterd.




Quartet for The End of Time
Shostakovich 5e Symfonie
Amor, Amor Mio: Lieberman en Neruda