zondag 28 oktober 2018

Jess Kidd || The Hoarder


The Hoarder is zo’n roman die balanceert tussen verdomd goede lectuur en echte literatuur en waarvan je dan, wanneer je met een tevreden zucht het boek dichtslaat, denkt ‘en wat dan nog! Ik heb genoten!

Hoofdpersoon Maud is verzorgende, gespecialiseerd in lastige oudjes. En dat is Cathal Flood absoluut. Weduwnaar, een verzamelaar die de benedenverdieping van zijn grote villa volledig volgestouwd heeft. Hij ontvangt Maud alleen maar omdat hij weet dat hij anders afgevoerd wordt naar een verzorgingstehuis. Langzaam maar zeker dringt Maud tot hem door, langzaam maar zeker komt ze er ook achter dat er een geheim huist in de villa.’

Maud heeft zelf echter ook een geheim. Haar zus Deirdre is ooit tijdens een vakantie aan de kust spoorloos verdwenen en nooit gevonden. Maud lijkt meer te weten maar houdt haar mond stijf dicht. Ondertussen heeft ze wel regelmatig nachtmerries en wordt ze omringd door heiligen aan wie ze advies vraagt. In het geheim natuurlijk.

Maud huurt een woning boven Renata, een flamboyante drag queen met straatvlees. Samen komen zij tot de conclusie dat Cathal's echtgenote Mary niet zomaar van de trap gevallen is maar is geduwd. Het feit dat Maud mysterieuze tekenen krijgt van de villa helpt niet natuurlijk; initialen die opeens op een spiegel verschijnen, onverwachte voetsporen in de vuile keuken. Maud en Renata gaan op onderzoek uit, gehinderd of juist geholpen door zoon Gabriel Flood en superverzorgende Sam Hebden.

Een beetje teveel van het goede zou je zo zeggen. The Hoarder wordt echter gered door drie dingen: het feit dat Jess Kidd goed schrijft, meer dan goed zelfs. Ze formuleert van die zinnen waarvan je alleen maar kunt smullen. Ze is bovendien ook zo slim om ook de menselijke kanten van Maud en Renata te benadrukken, niet alleen de overdreven aspecten. In feite zijn het allebei wat trieste vrouwen die lijden onder een trauma en proberen hun leven zo goed mogelijk te leven.

Maud is een alleenstaande veertiger die zichzelf te lelijk vindt om een man aan de haak te slaan en die zich daarom maar verstopt achter lelijke kleding en heiligen. Ze ploetert voort door het leven zullen we maar zeggen. Renata is de dood van haar geliefde, een goochelaar, nooit te boven gekomen en heeft zich Maud toegeëigend. Haar fantasie, toch al niet gering, slaat volledig op hol. Ze heeft helaas weinig anders te doen.

De opbouw van de roman is de derde reddende factor. Kidd voegt stelselmatig op slimme wijze nieuwe informatie toe, ze wisselt de herinneringen en nachtmerries van Maud geraffineerd af met de gestage onthulling van de geheimen. Tegen het einde blijkt dat niets is wat het lijkt en komt de onverwachte ontknoping als de beroemde kers op de taart. Een roman die zwaar het risico liep te buitensporig, te buitenissig te worden blijkt dan volledig aan de verwachtingen te voldoen.  Een absolute aanrader.



zaterdag 20 oktober 2018

Sally Rooney || Normal People

Er heerst een Sally Rooney-virus in de Angelsaksische landen: de twee romans van deze Ierse schrijfster worden bejubeld en de hemel ingeprezen. Waar ik bij Conversations with Friends echt niet snapte waar de ophef om ging, kan ik er bij Normal People wel iets van begrijpen. Aangezien beide romans verteld worden door nogal met zichzelf bezig zijnde jongere mensen kan de pijnlijke conclusie natuurlijk ook zijn dat ik deze tijdsgeest niet meer vat.

In Normal People volgen we twee scholieren: Marianne, de nerd uit een een welgestelde klasse die met niemand contact heeft op school, Connell, de populaire jongen met een hardwerkende alleenstaande moeder die bij Marianne In huis schoonmaakt. Zij uit een liefdeloos nest met een moeder en broer die haar pesten of links laten liggen, hij met een warme moeder die het beste met hem voor heeft. Jullie begrijpen het al, ondanks alles worden ze ‘vrienden met voordelen’. Ze zwijgen erover, want stel je toch voor dat hij uitgelachen wordt omdat hij met de ‘nerd’ gaat.

Zij zorgt er wel voor, dat hij zijn toekomstambities bijstelt: niet de veilige opleiding dicht bij huis maar Engels aan Trinity, Dublin. Dat blijkt al snel terecht: hij is een briljante student. De rollen zijn nu omgekeerd; zij is als een vis in het water tussen de studenten in Dublin, hij weet niet hoe hij zijn plekje moet vinden. Ze vinden elkaar nu wel als stel, steunen elkaar en gaan dan weer uit elkaar omdat ze niet in staat zijn om over wezenlijke zaken met elkaar te praten.

Beide krijgen een nieuwe relatie, hij met een degelijk provinciaaltje dat prima bij zijn milieu aansluit, zij met een welgestelde arrogante bullebak. Haar probleem wordt dan ook duidelijk; haar gezinsleven heeft ervoor gezorgd dat zij geen sex zonder geweld kan hebben. Vriendje voldoet graag aan die eis en wordt daarin steeds extremer. Hij is al eerder tot de conclusie gekomen dat zij te gewillig is, te graag doet wat hij zegt. Pas wanneer een volgende vriendje echt te ver gaat, snapt ze dat ze destructief bezig is en vlucht.

Zij krijgt het moeilijk met haar familie en verleden, hij belandt in een enorme depressie. Ondertussen studeren ze allebei met hoge cijfers af en mogen ze het Ierse equivalent van masters gaan doen, tegen volledige betaling. Uiteindelijk vinden ze elkaar weer en kiezen ze nu definitief voor elkaar. Natuurlijk krijgt hij dan een aanbieding om in de VS promotieonderzoek te doen. Hij wil in eerste instantie weigeren, ze zijn tenslotte net weer bij elkaar. De roman sluit af met de kernachtigste zin uit Normal People: You should go, she says. I’ll always be here. You know that. Normal People samengevat in één enkele zin.

Rooney schrijft vlot, het is bovendien leuk dat ze elk hoofdstuk begint met de aanduiding hoeveel tijd inmiddels weer verstreken is, ze treft de problematiek van onze jonge geliefden prima. Ik merkte dat mijn irritatie startte toen hij een depressie kreeg. Vanaf dat moment navelstaren beide hoofdpersonen en gaat het vooral over hoe zwaar ze het hebben en hoe ze daar weer boven op gaan komen. Omdat Rooney ons vooral meeneemt in hun standpunt, krijg je alleen te lezen wat beide hoofdpersonen beweegt. Af en toe zijn er van die kleine tipjes waaruit blijkt hoe de wereld naar hen kijkt, wat duidelijk maakt dat ze misschien niet zo’n heel duidelijk beeld hebben van zichzelf en de wereld.

Wat onaardig uitgedrukt, Normal People is veel geneuzel van twee jongeren die uiteindelijk best wel op hun pootjes terecht komen. De roman is aangenaam om te lezen, leest vooral vlotjes weg maar ik vrees echt dat ik alle lofzangen over Rooney niet vat. Haar roman gaat idd over twee heel normale mensen van hun leeftijd in deze tijd. Rooney doet iets waardoor ik het geneuzel vind en niet met vertedering of ontroering naar beide jonge mensen kan kijken. Eerder met de ergernis van een oudere generatie over jongeren die menen recht te hebben op geluk, en het liefst meteen nu. Ik geloof dat ik een derde Sally Rooney maar aan me voorbij laat gaan.



zondag 14 oktober 2018

Robin Robertson || The Long Take




Man Booker Prize Shortlist 2018

Heel kort door de bocht: Robertson neemt ons mee in het leven van een oorlogsveteraan die na de Tweede Wereldoorlog probeert het geweld en de wreedheden die hij heeft gezien te verwerken maar daar niet in slaagt. Deze veteraan, Walker, is niet meer in staat thuis rust te vinden en vlucht. Eerst naar New York, daarna Los Angeles. Hij combineert een jachtig bestaan als journalist met toenemend drankgebruik. The Long Take is één lange beschrijving van zijn ondergang.

The Long Take is echter veel meer. Het is ook een roman die meerdere lagen ingenieus verbindt, die de lezer het contrast laat bemerken tussen het lot van de vele veteranen die getraumatiseerd eindigen als daklozen en de vluchtige, snelle wereld van film en filmsterren. Een roman ook die een verband legt tussen het rücksichtsloos en onachtzaam slopen van het oude om plaats te maken voor het nieuwe, het moderne én de slordige manier waarop Amerika omging en gaat met haar getraumatiseerde veteranen, met haar daklozen, met haar geschiedenis.

Robertson verwerkt de meerdere lagen ook weer op meerdere manieren. Er zijn vier verhaallijnen: de beschrijving van thuis, het leven in New York en LA, terugblikken op de oorlog en bijna journalistieke commentaren op de twee steden. Die verhalen kennen elk hun eigen typografie: cursieve alinea’s voor de terugblikken op thuis, oorlog en de commentaren, tekstopmaak die aan epische gedichten doet denken voor de scenes die in het nu spelen. Het maakt dat je alert moet zijn op de verhaallijnen, het maakt ook dat je het epische gedicht moet lezen met aandacht voor onverwachte afbrekingen van regels die de cadans van een zin verstoren.

Het epische gedicht gaat steeds meer trekken vertonen van een psychedelische nare droomwereld. Op deze manier verbindt Robertson het verval van hoofdpersoon Walker die ten onder gaat aan trauma en alcoholverslaving in woord, tekst en fysiek beeld. Hoe slechter het gaat hoe sporadischer de terugblikken op vroeger thuis, hoe uitgebreider het terugzien op de wreedheden van de Tweede Wereldoorlog.

The Long Take doet denken aan de epische gedichten van Walt Whitman. Robertson, hoewel Schots, sluit zo aan bij een lange traditie. Op een essentieel onderdeel wijkt hij echter af. Waar quotes van Whitman gebruikt worden om de loftrompet af te steken over Amerika, is The Long Take een lange kritiek. De roman speelt weliswaar in de jaren na de Tweede Wereldoorlog maar kan zo doorgetrokken worden naar de huidige tijd. Ook nu gaat Amerika niet goed met haar veteranen en daklozen, ook nu gaat economisch gewin (te) vaak voor.

Door te spelen met zijn verhaallijnen, door Walker zijn verhaal op een vrij afstandelijke manier te laten vertellen speelt Robertson ook met emotie. The Long Take is triest, het is al vrij snel duidelijk dat het niet goed gaat aflopen met Walker en veel van de mensen die hij ontmoet. The Long Take verwordt echter nergens tot sentiment, met als resultaat dat de rauwe werkelijkheid des te harder binnenkomt.

Ik was zeer onder de indruk van The Long Take. Ik vermoed dat het een roman gaat worden voor een beperkte groep lezers die niet opzien tegen de afwijkende vorm, de gelaagdheid en de complexiteit van de roman of moet ik zeggen gedicht. Ik heb van begin tot einde genoten. 



zondag 7 oktober 2018

Anna Burns || Milkman



Man Booker Prize Shortlist 2018

Je zou kunnen stellen dat Anna Burns schaars omgaat met woorden. In de bijna 300 pagina’s die Milkman telt, lezen we alleen wat de hoofdpersoon met ons deelt. Met als resultaat dat het uitlezen van Milkman voor mij een opgave werd. Pas tegen het einde begon ik eindelijk een beetje de humor van Burns’ roman in te zien (maar toen hoefde ik nog maar zo’n 20 pagina’s te lezen).

Milkman is een monoloog, een allegorie die zwaar leunt op absurditeit, symboliek en opzettelijke vaagheid. De hoofdpersoon heeft geen naam maar is ‘middelste zus’ of ‘misschien-vriendin’. Er is geen persoon in haar boek te bekennen die een naam krijgt. Leuk hoor de ‘wee sisters’ maar op een gegeven ogenblik had ik het er wel mee gehad.

Voor degenen die een beetje weet hebben van de Noord-Ierse geschiedenis is het ook zeer snel duidelijk dat Milkman speelt ten tijde van de gewelddadige rellen aldaar. Burns noemt het beestje echter nooit bij de naam maar beperkt zich tot ‘zij aan de andere kant van de zee’, ‘zij aan de overkant’, zij aan onze kant’. Het moge duidelijk zijn dat ook de IRA eufemistisch beschreven wordt.

Ik vermoed dat Burns voor een lange monoloog gekozen heeft, de taal is te gestructureerd om onder 'stream of consciousness', te kunnen vallen, om het absurde karakter van Noord-Ierland ten tijde van de onrusten te benadrukken. De verstikkende regels die de gemeenschap zichzelf oplegt, de machtspositie van de niet bij naam genoemde IRA, de onmacht van mensen om verder te kijken dan hun neus lang is, het valt allemaal niet te ontkennen. In die opzet is Burns dus absoluut geslaagd.

Elk woord in Milkman telt echter, elke zin heeft lading en is betekenisvol. Je zou kunnen zeggen dat Burns daarmee te goed is geslaagd in haar opzet om te laten zien hoe verstikkend de Noord-Ierse samenleving van dat moment is: Milkman zelf is te verstikkend, te geconcentreerd, de roman bevat nauwelijks neutrale informatie. Pas tegen het einde, wanneer de vrouwen van middelbare leeftijd opeens massaal achter een gewonde man aan gaan, komt er iets verlichting, wordt de roman iets minder zwaar.

Ik vermoed dat er mensen zijn die snel het absurde in Milkman oppikken en zich kostelijk amuseren met de roman. De overdrijving is tenslotte duidelijk aanwezig. Mij lukte dat niet waardoor ik voor mijn gevoel pagina’s vol met betekenis heb moeten doorworstelen op zoek naar een beetje lucht. Ik geef geloof ik toch de voorkeur aan romans waarin het beestje gewoon bij het naampje genoemd wordt en niet de hele tijd zo gekunsteld om de hete brij heen gedraaid wordt. En met voldoende neutrale informatie om bij te komen van alle betekenisvolle zinnen.