Kate Atkinson heeft zich genesteld in het rijtje hedendaagse Britse topauteurs. Haar Case Histories ontstijgen het niveau van de gemiddelde detective, haar literaire werk verrast keer op keer. Zo ook A God in Ruins. In haar nawoord las ik, dat voor haar deze roman vooral gaat over de impact die WO II had op jonge Britse piloten. Laten dat nu net de hoofdstukken zijn die ik met het minste plezier gelezen heb. Waar ik in de oorlogshoofdstukken vooral door verrast werd, was de jonge leeftijd van de piloten die nacht na nacht hun bommen afwierpen op Duitsland: rond de 20. Waarschijnlijk was mijn beeld wat vertekend door oorlogsfilms waarin deze heroïeke mannen altijd gespeeld werden door topacteurs, op leeftijd. Teddy, het voornaamste personage uit A God in Ruins, is pas begin twintig wanneer hij piloot wordt van een bommenwerper, zijn bemanning zelfs nog jonger. Atkinson beschrijft vooral de vluchten die mogelijkerwijs niet goed hadden kunnen aflopen (motorpech, een zwaar beschadigd beschoten vliegtuig); Teddy slaagt er steeds in het toestel weer op de grond te krijgen. Mijn bezwaar tegen de hoofdstukken zit in de net te patriottische toon die Atkinson aanslaat. Ze heeft duidelijk bewondering voor deze mannen en dat klinkt door. Het lijkt alsof ze daardoor iets minder kritisch is geweest over haar eigen schrijfstijl in deze hoofdstukken: teveel opsomming, teveel voor God, vaderland en bemanning. Voor de lezers die Life after Life gelezen hebben, bevatten deze hoofdstukken echter nog een extra laag. In de voorganger laat Atkinson Teddy's zus Ursula keer op keer sterven en weer opnieuw geboren worden om zo de levens van haar naasten te beïnvloeden, zo ook de laatste crash van Teddy waarin hij in de Noordzee om het leven komt. In A God in Ruins leeft Teddy door, sterker nog, hij wordt hoog bejaard en daardoor kunnen wij kennis maken met zijn familie: echtgenote Nancy, dochter Viola en kleinkinderen Sunny aka Ed en Moon aka Bertie. In de hoofdstukken over Teddy en zijn familie ligt wat mij betreft de kracht van A God in Ruins: prachtig geschreven, subtiel en gevoelig. En door heen en weer te springen in tijd steeds kleine essentiële brokjes onthullend van hun levens. Zo snappen we waarom dochter Viola zo'n ongelooflijk onaardig en egoïstisch kreng is geworden en hoe het komt dat Sunny/Ed en Moon/Bertie worstelen met hun opvoeding. Teddy's onmacht om de oorlog te verwerken, resulteert in vergaande vriendelijkheid, toegeeflijkheid en onmacht. Hij blijkt zeker niet in staat om na de dood van Nancy zijn jonge dochter op te vangen. De oorzaak van haar trauma blijkt ver tegen het einde van de roman. Viola blijft een kreng maar wel met een stevige reden.
En dan legt Atkinson helemaal aan het einde toch nog een duidelijk verband met Life after Life. Wanneer Teddy op zeer hoge leeftijd sterft, keert Atkinson terug naar zijn laatste vlucht als piloot. Hij offert zijn leven op voor een jong bemanningslid dat geen parachute meer heeft en stort met een brandend vliegtuig neer in de Noordzee. Dit keer liepen de rillingen me over de rug, omdat deze scene ongelooflijk mooi beschreven was. Geen gedoe over dappere mannen, alleen maar een gewone man die doet wat hij moet doen en sterft. En met hem het leven dat hij na zijn dood geleefd had kunnen hebben: Nancy trouwt met iemand anders, Viola, Sunny/Ed en Moon/Bertie hebben nooit bestaan. De muren van hun leven storten met Teddy's echte dood in elkaar. Ik kende Life after Life en snapte dus waarom dit gebeurde. Ik ben wel benieuwd welk effect deze ingreep heeft op lezers die de voorganger niet gelezen hebben. Snappen zij het of zien zij het als een ongelooflijk onlogische stap?
Atkinson staat al lang op mijn lijstje van favoriete auteurs. A God in Ruins bewijst dat ze daar terecht op staat. Ik zou zeggen: lees haar.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten