Rachel Seiffert || A Boy in Winter

Longlist

Ik was lichtelijk teleurgesteld in A Boy in Winter, vooral omdat ik Seiffert ken als een schrijfster die met kleine middelen diep in personages kan duiken. Dat is nu naar mijn gevoel niet gebeurd, misschien omdat Seiffert heeft geprobeerd het handelen van teveel mensen bij een voorval in de geschiedenis te laten zien.

Het voorval is het deporteren van de Joden uit een klein Oekraïens dorp aan het begin van de Nazi-zegetocht door Rusland aan het begin van de Tweede Wereldoorlog. Vrijwillig of onvrijwillig, de groep wordt door de Nazi’s bij elkaar gedreven en na enkele dagen op brute wijze gedood. Seiffert laat zien hoe in en buiten de groep gereageerd wordt. Zij laat ons daartoe kennis maken met de SS-commandant, Pohl de ingenieur die een weg aanlegt opdat de troepen nog sneller hun opmars kunnen maken, het jonge meisje Yasia, haar verloofde  Mykola, de ouders van het jongetje uit de titel en natuurlijk de jongen zelf, Yankel.

Door haar opzet laat Seiffert de verschillende standpunten zien, in sommige aspecten is dit succesvol in andere minder. Zo is het hoofdstuk waarin Ephraim en Miryiam, de ouders van Yankel, op het verzamelpunt wachten te midden van een groeiende groep Joden ijzingwekkend. Hun angsten en zorgen zijn voelbaar maar ook hun pragmatische houding: ‘doe nu maar wat ze van ons vragen, ergens anders beginnen we gewoon weer opnieuw’. Het hoofdstuk waarin we leren hoe Pohl – om aan dienstplicht te ontsnappen – besluit voor de Nazi’s te werken lijkt verplichte kost uit een geschiedenisboekje: zo dacht de verstandige Duitser die probeerde te roeien met de riemen die er waren.

Yankel is de opstandige Jood, degene die niet in zijn lot beschikt; Yasia de boerin die impulsief haar hart laat spreken op het juiste moment. Haar familie en omgeving zijn gewend aan Russen, Partizanen die hun leven op stelten zetten, de Nazi’s zijn slechts een volgende bezetter. Wat er met de Joden gebeurt interesseert Yasia niet zo heel erg, ze is te druk met haar eigen zorgen over haar verloofde. De directe confrontatie met Yankel en zijn broertje maakt dat Yasia impulsief, tegen haar verstand in, menselijk handelt.

Bovenstaande maakt wellicht al duidelijk waar mijn teleurstelling zit: Seiffert biedt ons geen echte mensen maar clichés: de goede edoch niet al te krachtige Duitser, de SS-er, de pragmatische Joodse vader, zijn rebelse zoon, de eenvoudige boerin die handelt vanuit haar hart. Zo heel af en toe laat ze zien dat al die mensen ook een andere kant hebben maar onvoldoende. Het totaalbeeld is dat van een groep personages die een aspect belichten van de Holocaust. Yankel komt nooit aan het woord, anderen vullen zijn personage in.

A Boy in Winter geeft mij de indruk dat Seiffert teveel heeft willen doen, teveel kanten heeft willen laten zien maar daardoor net niet de verdieping en scherpte haalde die de roman nodig had. Deze blijft teveel hangen in clichés, in de oppervlakte. Op die spaarse momenten waarop Seiffert wel eventjes in de personages duikt en hen boven het cliché laat uitstijgen, laat zij weer zien dat ze dit wel degelijk kan. De roman biedt een ijselijk beeld van de Holocaust, ik had graag beter kennis gemaakt met de mensen achter de clichés.