Jane Gardam || Old Filth / The Man in the Wooden Hat / Last Friends

Het zal niet in Gardam’s hoofd opgekomen zijn, maar haar trilogie lezen terwijl ondertussen haar geboorteland afscheid wil nemen van de EU voegt een extra laagje toe aan haar drie romans. De wens van veel Britten om weer terug te keren naar de hoogtijdagen van het oude koninkrijk wordt toch echt wel in een ander daglicht gezet door de belevenissen van drie mensen in die hoogtijdagen. Edward Feathers, zijn echtgenote Betty en hun nemesis Terry Veneering.

Edward en Betty zijn zogenaamde Rai-wezen. Kinderen van expats die vanuit Singapore, Shanghai, Hong Kong of waar dan ook rond hun 4e-5e levensjaar naar huis werden gestuurd om daar te kunnen profiteren van een degelijk Britse opvoeding. Wat in veel gevallen gelijk bleek te zijn aan uitbuiting in een pleeggezin en zo goed als altijd leidde tot een liefdeloze jeugd met alle consequenties vandien. Vele expats zijn op die manier voor de rest van hun leven getraumatiseerd. Gardam maakt er geen drama van, ze laat het heel subtiel steeds om de hoek piepen.

De trilogie kent meerdere lagen: opgroeien buiten het gezin, het niet kunnen aangaan van relaties op latere leeftijd, verergerd door een liefdeloze jeugd, de vijandschap tussen twee concurrenten, eentje uit een zogenaamd bevooroordeeld gezin, de ander uit een straatarm gezin maar wel geliefd door zijn beide ouders en tenslotte een korte geschiedenis van Groot Brittannië vanaf de jaren dertig tot de jaren negentig, met wederom subtiele verwijzingen naar veranderingen.

Deel 1 en 2, het domein van Edward en Betty, lijken het meeste op elkaar. Niet alleen omdat Edward en Betty veel op elkaar lijken en Gardam hun rustige, bijna voorname levenstijl overneemt in haar schrijfstijl. Ook omdat het lijkt alsof Gardam in deel drie wat eindjes aan elkaar wil knopen. Terry Veneering staat weliswaar centraal, ook andere personen die tot dan toe in de coulissen stonden krijgen opeens veel aandacht. En dat verstoort. Ik had liever meer gelezen over Veneering dan over de laatste vrienden die als enige achterblijven. Last Friends wordt door die ingreep rommelig. Het helpt niet dat deze roman van toevalligheden aan elkaar blijkt te hangen: teveel mensen die elkaar toevallig leerden kennen in hun jeugd, toevallige eerste ontmoetingen, teveel van het goede.

Ik heb Old Filth en The Man met veel plezier gelezen. Last Friends was een domper op de pret. Ik vond het noch recht doen aan Veneering noch aan de trilogie. Jammer. De eerste delen zijn loom geschreven romans met subtiele maar vlijmscherpe kritiek op het establishment.