Om te zeggen dat ik met enige aarzeling begon aan To Paradise is zwakjes uitgedrukt. Ik behoorde niet tot die groep die kickte op alle emotie in voorganger A Little Life, ik was vooral vol afschuw door de overdosis expliciet geweld die Yanagihara haar lezers presenteerde. Na verloop van tijd werd mij duidelijk dat in To Paradise geen expliciet beschreven geweld zou voorkomen, naarmate de roman vorderde bleek de onderliggende dreiging nog vele malen beklemmender.
Hoe in één blog een roman samen te vatten van zo’n 700 pagina’s waarin aardig wat gebeurt? Niet dus. Ik houd het bij de belangrijkste elementen: opbouw van de roman, terugkerende thema’s en de tastbare toenemende dreiging.
To Paradise bestaat uit drie duidelijk gescheiden delen. Eentje speelt de hoofdstad, New York, van een fictieve staat op het noord-amerikaanse continent eind 19e eeuw. Een staat waar Zwarte tot slaaf gemaakten die vluchten uit The Colonies keurig doorverwezen worden naar The American Union, omdat ze niet ‘ons’ soort mensen zijn. Tegelijkertijd is de staat een paradijs voor homo’s en lesbiennes; zij mogen trouwen en kinderen adopteren. Niemand die er vreemd van opkijkt. Een eeuw later brengt Yanagihara ons naar datzelfde New York, een stad die inmiddels geteisterd wordt door een nieuwe ziekte. Een ziekte die dood en verderf zaait onder homo’s. Eén van hen blijkt afkomstig uit Hawai, wat Yanagihara de mogelijkheid biedt zijn familiegeschiedenis de beschrijven. Weer een eeuw later blijkt corona niet éénmalig, de wereld wordt geplaagd door een opeenvolging van pandemieën van steeds akeligere virussen.
In alle delen hebben de voornaamste personages dezelfde namen. In sommige gevallen blijkt er zelfs een familielijn te lopen van de ene eeuw naar de andere. De omstandigheden waarin ze leven verschillen echter aanzienlijk. Allemaal krijgen ze echter te maken met keuzes die bepalend gaan zijn voor de rest van hun leven.
De eerste David groeit op in vrijheid; hij is de oudste zoon in een welgesteld gezin. Zijn beperkingen liggen vooral in zijn eigen persoontje. Hij is redelijk teruggetrokken en verlegen, een eerdere relatie is vooral door zijn eigen gedrag uitgelopen op een fiasco. Hij overweegt een huwelijk met een kalme, verantwoordelijke, oudere man wanneer hij smoorverliefd wordt op een leeftijdsgenoot. Eentje die aan kanten uitstraalt ‘uit op zijn geld’. Lees vooral de roman wanneer je wilt weten welke keuze David maakt. Ik volsta met de opmerking dat zijn keuze tegelijkertijd hoop en wanhoop inhoudt.
Die combinatie van hoop en wanhoop blijft, ook in deel twee en drie. De tweede David kiest ervoor om te gaan samenwonen met een veel oudere man, niet meer terug te keren naar Hawaï, waar hij is opgegroeid. In New York dreigt aids en is de bescherming van een welgestelde man welkom. Die bescherming blijkt ook nodig wanneer Yanagihara David’s vader het relaas van hun beider jeugd laat vertellen. Een prachtig en tegelijkertijd triest relaas over onmacht en onvermogen; David’s vader blijkt – mede met dank aan naar wat ik vermoed epileptische aanvallen zijn – eerst totaal afhankelijk te zijn van zijn moeder, daarna van een goede vriend. Hij is zeker geen goede vader voor David.
Hoop en wanhoop spelen de hoofdrol in deel drie. Dit deel is opgebouwd uit brieven die de vader van de derde David schrijft aan een goede vriend, een Brit, én uit de belevenissen van David’s dochter Charlie. Charlie’s verhaal begint in 2093, de brieven starten in 2043 dan lopen door tot Charles’s dood. Charles en Charlie wonen in Manhattan, zone 8. Een deel van de stad waar nog een zekere mate van vrijheid en welvaart heerst. Charles’s verhaal is gruwelijk. Niet omdat er zoveel geweld in voorkomt, maar omdat het de ontwikkeling van David laat zien van viroloog tot ontwerper van een totalitaire staat waarin maar één ding geldt: het virus onder bedwang houden. Charles zit vol goede bedoelingen maar kan niet voorkomen dat bescherming van mensen verandert in toenemende onderdrukking van mensen. Wanneer Charles zich realiseert wat er gebeurt is het te laat. Hij heeft dan nog maar één zorg: de toekomst van Charlie die, nadat ze ziek is geweest, niet meer echt in staat is voor zichzelf te zorgen.
Hoop is ver weg in dit derde deel. Er is de wetenschap, in ieder geval voor Charles, dat in Europa zaken anders worden aangepakt, dat het virus daar niet heeft geleid tot een totalitaire staat. Charlie lijkt zich nauwelijks bewust van het feit dat zij onderdrukt wordt, ze is niet in staat wat ze dagelijks ziet te vertalen naar de echte realiteit. Yanagihara eindigt haar verhaal dubbelzinnig. Net als in het geval van de eerste David wordt voor Charlie een keuze gemaakt die of tot haar ondergang of haar redding gaat leiden. Aan de lezer om te kiezen wat het zal zijn.
Naarmate deel drie vorderde voerde Yanagihara de totalitaire staat op. Gegeven het feit dat ik in To Paradise begon op het moment dat ene Poetin besloot zijn wil op te leggen aan een vrij land, kwam de roman bepaald heftig binnen. Geen expliciet geweld dit keer maar gut, zone 8 in de bepaalde niet vrije Verenigde Staten dreef op onderliggende dreiging. Waar ik meerdere keren overwoog om A Little Life niet uit te kezen, wilde ik nu alleen maar doorlezen. Dat Charles ten onder zou gaan met dank aan de totalitaire staat die hij zelf mede in het leven had geroepen, was al vrij snel duidelijk. Hoe het met Charlie zou gaan aflopen niet. Yanagihara bouwde haar karakter en haar leven zo mooi op dat ik gedreven werd om door te lezen.
To Paradise is geen roman om eventjes tussen door te lezen. Daarvoor is de roman te lijvig en heeft het onderwerp te veel impact. Ik heb mijn mening over Yanagihara inmiddels herzien. To Paradise heeft mij wakker gemaakt voor haar talent: de opbouw van haar roman werkt en is uitermate effectief, haar schrijfstijl is vloeiend en haar personages staan stuk voor stuk. Indrukwekkend.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten