Natalie Haynes || A Thousand Ships

Women’s Prize for Fiction Shortlist 2020

Zij die bekend zijn met Griekse klassiekers weten dat de 1.000 schepen de Grieken die Troje belegeren hebben vervoerd. Ik moet eerlijk bekennen dat ik dit nu weet, omdat er de afgelopen jaren nogal wat hervertellingen van Griekse mythes en legendes zijn verschenen, met vrouwen in de hoofdrol. A Thousand Ships is één in een reeks. In Haynes’ hervertelling spelen de overwonnen vrouwen van Troje de hoofdrol.

Homerus heeft waarschijnlijk nooit het lot van de vrouwen in het leven van de strijders beschreven. Haynes, en met haar Pat Barker, vertelt wat het lot is van de vrouwen in en rondom Troje. De Grieken beperken hun vijandigheden niet alleen tot Troje, ze plunderen ook de staatjes in de buurt. De vrouwen worden gevangen genomen en tot slaaf gemaakt. Haynes neemt ons mee in het lot van een groep van deze vrouwen, de echtgenotes van de belangrijke mannen in Troje. Zij wisselt hun verhalen af met dat van godinnen.

Die afwisseling bewerkstelligt dat de ‘ echte’ vrouwen nog meer slachtoffers worden. Van de mannen maar ook van de godinnen die totaal niet geïnteresseerd zijn in het lot van de stervelingen. Zij zijn vooral geïnteresseerd in zichzelf. In deze hoofdstukken ontdekken wij met dank aan de godinnen Hera, Athene, Aphrodite, Eris en Gaia (ook wel Moeder Aarde) wat ten grondslag lag aan de belegering van Troje. Gaia blijkt de sleutel tot het verhaal, haar wanhoop over de groeiende groep mensen die zij moet voeden een tikje te zenderig.

Er is nog een andere tweedeling: de vrouwen, de slachtoffers in Troje en een ander type slachtoffer: de echtgenotes die in Griekenland wachten op hun vechtende mannen*. Penelope bijvoorbeeld, de echtgenote van Odysseus die 20 lange jaren wacht op haar echtgenoot. Haar brieven aan hem geven een mooi beeld van een vrouw die de hoop dat haar echtgenoot ooit nog haar op de eerste plaats zal stellen zo goed als opgegeven heeft. En Clytemnestra, de echtgenote van Agamemnon die zijn dochter Iphigenia opofferde in ruil voor een zuchtje wind. Zij wacht rusteloos op zijn thuiskomst, dan kan ze namelijk eindelijk wraak nemen.

*Beide verhalen zijn ook herverteld : door Atwood en Toibin

In de andere hoofdstukken leren wij wat het lot gaat zijn van de Trojaanse vrouwen. Zij hebben weinig keus: dood of slavernij. De Griekse mannen kiezen op basis van schoonheid en status. Slechts één vrouw lijkt een schappelijke toekomst tegemoet te gaan, Helena, degene om wie de oorlog ooit begon omdat ze haar echtgenoot verruilde voor een Trojaanse prins. Bloedmooi, windt haar vroegere echtgenoot zo weer om haar vingers maar bepaald ongeliefd door haar nonchalante houding naar de mannen die haar begeren.

Misschien dat bovenstaande al duidelijk maakt wat mijn grootste bezwaar is tegen de best wel mooie roman van Haynes: ze kiest niet. Haynes probeert een totaalbeeld te scheppen waardoor ik teveel het idee krijg dat ik een reeks korte verhalen aan het lezen ben. Zij geeft de Trojaanse vrouwen aandacht maar eigenlijk net niet genoeg. De vrouwen blijven daardoor platte prototypes van een type. Haynes voorziet hun verhalen nergens van persoonlijke elementen, ze blijft trouw aan de mythe en legende.

Ik had er de voorkeur aangegeven wanneer Haynes, net als Barker, Atwood en Miller zich geconcentreerd had op één vrouw, één godin. Ook dan had ik een goed beeld gekregen van de wrede wereld waarin deze vrouwen leven, ik had die vrouw dan echter ook echt leren kennen. In A Thousand Ships blijven ze voor eeuwig op afstand.