Francis Spufford || Light Perpetual

Booker Prize Longlist 2021

Tijdens een bombardement komen vijf kinderen in London in 1944 om. Spufford heeft hen in Light Perpetual een tweede kans gegeven: de bom valt niet, ze leven door. Wat dan?  Verandert de wereld omdat zij blijven leven? Wordt ons duidelijk dat hun dood een enorm gemis zou zijn geweest voor de mensheid? Nee, eigenlijk niet.

Vern, Jo, Valerie, Alex en Ben leven geen van allen uitzonderlijke levens, ze hebben onze wereld niet opzienbarend veranderd. Ze hebben op hun eigen wijze wellicht wel bijgedragen aan een aangenamere wereld voor de medemens. Of niet. Vern blijkt een pestkont die ook op oudere leeftijd niet schroomt om andere mensen te misbruiken zolang hij er maar beter van wordt. Valerie valt voor een uitermate onaangename ultrarechtse gewelddadige man die haar meetrekt in een spiraal van geweld. Pas na zijn dood krijgt ze een kans om dit goed te maken.

De vijf, met een enkele uitzondering, leven dus het normale leven van de gemiddelde Brit, of liever gezegd, Londenaar. School, werk, verliefd worden, depressie, trouwen, kinderen krijgen, ouder worden, zorgen om de kinderen, een tweede kans krijgen, hun bescheiden persoonlijke bijdrage leveren aan een beste wel oké maatschappij, alles komt voorbij. En omdat de roman zo’n 65 jaar vanaf 1944 beschrijft, trakteert Spufford ons door het vijftal ook op (aanzienlijke) veranderingen in de maatschappij.

De kansloosheid van kinderen in Zuid-Londen die in de ogen van hun schoolhoofd in de jaren vijftig nooit tot iets zullen worden. De opkomst van neo-nazi’s maar ook die van popmuziek en flower power. De rol van vakbonden die met de komst van nieuwe technologieën steeds meer uitgespeeld raakt, banen die overbodig worden, andere banen die ontstaan. Betere medicijnen en gezondheidzorg die van patiënten weer volwaardige burgers maken. Van strikt in je eigen zuil leven groeien naar relaties met zwarte Britten uit voormalige koloniën. Het passeert allemaal de revue.

Light Perpetual begint met de energie van de bom die al dan niet valt. Die energie heeft Spufford vertaald naar woorden. En hoe. Een energieke stroom aan woorden met ongelooflijk veel bijvoeglijke naamwoorden en gedetailleerde beschrijvingen spat van de pagina’s af. Snel, gevat, kleurrijk en de wereld zo beschrijvend dat die bijna tastbaar wordt. Op het manische af.

En toen merkte ik op een gegeven ogenblik dat het tempo afgenomen was. Geleidelijk aan. Met het groeien van de jaren, het rustiger worden van de personages nam ook de energie in de taal af. Van een explosie aan knap gekozen woorden transformeerde Light Perpetual tot een gestaag kabbelende stroom van woorden,  zorgvuldig gevat in gecompliceerde zinnen. Laten we daar duidelijk in zijn: Francis Spufford zou met haar taalgebruik nooit B1 niveau halen. En wat mogen we daar blij om zijn. De lol van het schrijven spat van de pagina’s af, het plezier bij het lezen van zinnen die bijna een halve pagina beslaan. Genieten, jongens!

Spufford heeft er ook bewust voor gekozen enorme sprongen te maken in de tijd. Ze neemt ons niet mee in synchroon verlopende levens, ze springt steeds jaren vooruit. Dat is aan de ene kant jammer, ik had best willen weten wat er in die tussenliggende jaren gebeurd was. Aan de andere kant maakt dat het de onherroepelijkheid van het ouder worden, en het gevoel dat dit steeds sneller gaat, alleen maar benadrukt. In elke sprong in de tijd komt elk van de vijf weer aan bod, soms wat langer, soms wat korter. Verschillen of juist overeenkomsten tussen de vijf worden daardoor zichtbaar. Afgezien van  hun leeftijd deelt het vijftal weinig.

Spufford heeft een knappe roman geschreven die zeker in het begin wel wat vraagt van de lezer. Er staan zoveel woorden opeen gepropt in de enorme hoeveelheid lange zinnen dat ik meer dan eens terug moest lezen wat er stond. Diezelfde vaart zorgt er echter ook voor dat het bijna een sport is om de eerste hoofdstukken van Light Perpetual te leven. Om dan een explosie van energie uitermate tevreden en voldaan in een steeds rustiger tempo naar het einde toe te werken. Knap, goed gedaan.