Nathan Harris || The Sweetness of Water

 

Booker Prize Longlist 2021

Ik was wat bezorgd toen ik begon aan the Sweetness of Water, dat het zo’n roman zou worden waarin de boodschap met de botte bijl gebracht zou worden. Al snel bleek dat ik me daar geen zorgen om had hoeven maken: Harris heeft een gelaagde roman geschreven met een duidelijke maar genuanceerde boodschap, hoofdpersonen die zorgvuldig opgebouwd zijn en omstandigheden waarin goed of fout niet altijd even simpel te definiëren zijn.

Het gegeven: de Amerikaanse Burgeroorlog is beëindigd, het zuiden heeft verloren, aan beide kanten zijn veel slachtoffers gevallen,  slavernij wordt afgeschaft maar om nu te zeggen dat daarmee de rust is wedergekeerd. Nou nee. In het dorpje Old Ox wordt nu pas duidelijk wie waarvoor stond en of het einde van slavernij ook daadwerkelijk een einde aan onrecht betekent.

Twee voormalig tot slaaf gemaakten, de jonge broers Landry en Prentiss, hebben de plantage verlaten waar zij geboren zijn en altijd gewerkt hebben. Zij willen naar het noorden, op zoek naar een betere toekomst. Het aanbod van de rijke grondeigenaar George Walker om, tegen een goede beloning, hem te helpen grond te ontginnen namen ze na enige aarzeling aan. Niet wetend dat ze daarmee een serie gebeurtenissen in gang zetten met dramatische gevolgen.

George Walker is altijd een buitenbeentje geweest. Van zijn vader heeft hij land geërfd en zoveel geld dat hij  nooit heeft hoeven werken. Echtgenote Isabella is gewend aan zijn ietwat eigenaardige gedrag en accepteert hem voor wie hij is. Zij accepteert dus ook dat de twee knullen Landry en Prentiss hun intrek nemen in hun schuur. Het helpt haar de dood van hun zoon, gesneuveld in de oorlog, te verwerken.

George noch Isabella hebben in de gaten dat hun buren bepaald niet enthousiast zijn over het feit dat zij twee voormalige tot slaaf gemaakten in dienst hebben genomen, en goed betalen. Het is duidelijk dat de voormalige eigenaren van de tot slaaf gemaakten vooral hoopten dat hun vroegere bezittingen gratis voor hun zouden blijven werken. Landry en Prentiss geven helaas het verkeerde voorbeeld. Verzoeken aan George om de mannen weg te sturen worden door hem genegeerd. George en Isabella kiezen ervoor mensen te helpen, ongeacht hun huidskleur.

Ik zal niet verklappen wat leidt tot een serie dramatische gebeurtenissen, je moet de Sweetness zeker zelf lezen. Ik was vooral onder de indruk van de genuanceerde wijze waarop Harris laat zien hoe oorlog en slavernij het leven in een dorp beïnvloeden, hoe  de gevestigde orde vooral de status quo wil bewaren en niet staat te springen om goeddoeners zoals George die geen rekening houden met gevestigde belangen. De eerste signalen dat er ooit een Klu Klux Klan zal ontstaan zijn al aanwezig. Old Ox blijkt een dorp zoals velen waarin goed en kwaad beurtelings aan bod zijn.

Harris is een begenadigd schrijver die prachtige zinnen uit zijn pen laat rollen en bovendien knap perspectieven wisselt, van George naar Landry naar Prentiss naar Isabella. Die afwisseling biedt hem de mogelijkheid terug te gaan in de tijd en herinneringen op te halen. Aan de moeder van Landry en Prentiss, aan de momenten waarop zij geleden hebben als tot slaaf gemaakten. Maar ook de eerste ontmoeting tussen George en Isabella of de wijze waarop George’s moeder zonder mededogen zijn speelmaatje / vriendinnetje verkocht toen haar dat beter uit kwam.

Er gebeuren gruwelijke dingen in The Sweetness of Water. Harris heeft gelukkig niet de  neiging ze al te plastisch te beschrijven maar ze zijn er wel. De genuanceerdheid van de roman blijkt ook weer uit het feit dat George’s grootste tegenstander op het moment suprême toch ook weer gewoon de buurman blijkt die hij al jaren kent. Of uit het feit dat Harris de roman met een tikkeltje optimisme laat eindigen. Ook in Old Ox worden de zaadjes voor jarenlang racisme gezaaid, mensen als George en Isabella die naar de mens en niet naar de huidskleur kijken geven hoop.

The Sweetness of Water is een prachtige roman, waarin schrijver Harris de vinger op vele pijnlijke plekken legt. Hij blijft echter consequent genuanceerd, de roman wordt nergens schreeuwerig. Juist de nuance legt bloot waar menselijk gedrag onherroepelijk in de jaren die volgen tot veel geweld en vele misstanden zal lijden.