Mag ik heel eerlijk toegeven dat ik best wel wat moeite had met deze Ali Smith? Ik was zoals gewoonlijk onder de indruk van haar prachtige taalgebruik, maar wat ze nu precies wilde met Companion Piece …? Ik had de hulp van The Guardian nodig om de roman te doorgronden. En toen vielen er wat kwartjes.
Companion Piece is niet voor degenen die eventjes snel een boek willen lezen en er daarna vooral niet meer te veel mee bezig willen zijn. Companion Piece vraagt tijdens het lezen al veel van de lezer en blijft daarna in je hoofd hangen. Dat komt juist omdat de roman niet meteen doorgrond kan worden. Je moet moeite doen om door te dringen in de haarvaten van de roman.
Het is meteen duidelijk dat de hoofdpersoon midden in Covid-19 zit. Haar vader ligt in het ziekenhuis en het is maar de vraag of hij het gaat overleven. Het maakt dat Sandy, onze hoofdpersoon, menselijk contact mijdt opdat ze, wanneer dat weer kan, haar vader kan bezoeken. En dan meldt zich Martina Pelf-Inglis, een oud studiegenote die Sandy al lang vergeten was maar die nu van grote invloed op haar leven gaat zijn. Ze presenteert haar namelijk met een dilemma dat heel kort samengevat bestaat uit de keuze tussen ‘curlew ó curfew’. Overigens heel erg benieuwd hoe de vertaler dat oplost: wulp ó avondverbod klinkt beduidend minder spannend.
In Companion Piece krijgt de wulp een andere dimensie door toevoeging van een verhaal dat ergens in de Middeleeuwen speelt. De hoofdpersoon uit dit verhaal, een jonge vrouw die een begiftigd smid blijkt, wordt opgejaagd en verdreven omdat zij zich niet houdt aan de mores van het land. Een vrouw die paarden beslaat en nog beter dan mannen ook, het moet niet gekker worden. Tijdens haar zwerftochten ontfermt zij zich over een jonge wulp die niet meer van haar zijde wil afwijken. De wulp wordt daarmee een symbool voor onafhankelijkheid, voor het maken van eigen keuzes. En tja, dan krijgt dat dilemma ‘curlew ó curfew’ opeens een andere dimensie.
En blijkt Martina te staan voor mensen die geen keuzes willen maken, die ook in moeilijke tijden eigenlijk geen rekening willen houden met andere mensen, bijvoorbeeld door zich te houden aan 1,5 meter afstand. Martina hield als student al geen rekening met Sandy, als vrouw van middelbare leeftijd doet ze dat al helemaal niet. Helaas voor Sandy krijgt deze nu ook de complete familie van Martina erbij: moeder, dochters en echtgenoot verdrijven haar op een gegeven ogenblik letterlijk uit haar eigen huis. Smith schakelt dan probleemloos over naar absurdisme.
Martina staat ook voor de mensen die niet snappen wat er speelt. Het is niet voor niets dat zij het dilemma ‘curlew ó curfew’ aan Sandy voor legt. Het is ook niet voor niets dat haar dilemma zich voordoet wanneer ze voor haar museum een eeuwenoud, prachtig gesmeed slot ophaalt (ziet u de link met de smid al? Bij mij duurde dat wel even.). Martina en haar gezin zijn enkel en alleen in staat vanuit hun eigen perspectief te redeneren, abstractere vraagstukken, vraagstukken op wereldniveau doorgronden zij niet.
Zoals gezegd, ik had wat hulp nodig bij het doorgronden van de roman. Het is zelfs zo dat nu, enkele weken nadat ik de roman gelezen heb, kwartjes eindelijk vallen. Companion Piece is geen makkelijk te verteren brokje, de roman vraagt om tijd en reflectie. Tijdens mijn studie Engelse Taal- en Letterkunde vond ik het niet meer dan normaal dat ik een roman twee keer las. Vaak vielen stukjes pas bij tweede lezing op hun plaats en snapte ik wat ik had gelezen, met een zeer bevredigende ‘aha- beleving’ als resultaat.
Mijn waardering voor Companion Piece bleef tijdens het lezen nog even achterwege. Pas door na te denken over wat ik gelezen had, werd duidelijk hoe Smith zaken aan elkaar gekoppeld had en hoe ze haar problematiek had verstopt in ingenieus aan elkaar gelinkte verhalen. Ik vermoed dat een tweede lezing bevestigt dat Companion een meesterwerk is.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten