Douglas Stuart || Young Mungo

Blijkbaar is het op bepaalde Britse universiteiten al de gewoonte om de tere zieltjes van studenten literatuur te beschermen tegen de inhoud van bepaalde romans. ‘Wees voorzichtig, Austen en Brontes schrijven vrouwonvriendelijk! Wees voorzichtig, Shakespeare is racistisch en seksistisch!”. Ik vrees voor Douglas Stuart dat Young Mungo zoveel waarschuwingen krijgt dat de tere zieltjes er niet eens aan beginnen. En om heel eerlijk te zijn, dat snap ik dan ook nog.

Young Mungo kan vrij gemakkelijk worden samengevat: Mungo is een puber die zijn ontluikende gevoelens voor hetzelfde geslacht begint te ontdekken. Helaas voor hem groeit hij op in een achterbuurt van Glasgow in de jaren tachtig van de vorige eeuw waarin geen ruimte is voor dat soort gevoelens. Een man is een man is een man en voor de rest geen onzin, of wil je soms een pak slaag krijgen? Mungo krijgt dat pak slaag niet maar wordt door zijn moeder Mo-Maw wel zonder blikken of blozen meegestuurd met twee mannen die zij vaag kent van AA om samen te gaan vissen. Iedereen snapt dat dit vragen om problemen is. 

De roman start met Mungo die vertrekt met de twee mannen en eindigt met Mungo die alleen weer terugkeert naar Glasgow. In de tussenliggende hoofdstukken vertelt Stuart hoe eea zo gekomen is en schetst hij vooral een ontluisterend beeld van de wijk waar Mungo opgroeit. Een volksbuurt waarin werkloosheid is toegeslagen met dank aan ene mevrouw Thatcher en waar jongeren zonder enig perspectief opgroeien. Agressie is de gebruikelijke taal; op jonge leeftijd leren kinderen al dat zij de keuze hebben tussen slaan of geslagen worden. Degene die afwijkt wordt beschimpt en belachelijk gemaakt.

Mungo is een gevoelige knul; hij past totaal niet in de wereld waarin hij opgroeit. Het trieste is dat hij helaas ook niet in staat lijkt een uitweg te zien. Hij ziet alleen maar het pad dat grote broer Hamish heeft uitgezet (drugs, gangs en geweld) en snapt niet dat goede resultaten op school hem beter zouden helpen. Ook wanneer hij James ontmoet, een katholieke buurjongen, en de twee langzaam maar zeker gevoelens ontwikkelen voor elkaar is Mungo niet in staat te kiezen voor deze gevoelens.

Stuart heeft een redelijk zwart-wit verhaal geschreven met hoofdpersonen die dicht tegen prototypes aanschurken. Zo heeft Hamish weinig uitleg nodig: werkloos, drugs, op zijn 18^e al vader, vechten, neerkijken of iedereen die anders is. Hij kijkt dus ook neer op zus Jodie die wel degelijk haar best doet op school en daardoor naar de universiteit kan.  En ontmoedigt Mungo om deze route te volgen: een echte man heeft maar één keuze. De onderbuurman, homo, single en zwaar gepest in de buurt, is een ander soort prototype: de man met het hart op de juiste plek die juist doet wanneer dat nodig is en anderen helpt, maar zich ondertussen wel verschuilt in zijn huisje uit angst voor ...

Mungo’s wereld is eentje van armoede, geweld en verwaarlozing. Het is ook een wereld van wanhoop over keuzes die voor mensen gemaakt zijn. Vrouwenmishandeling is aan de orde van de dag; één van de mooiste scenes in de roman is die waarin de bovenbuurvrouw voor de zoveelste keer door haar echtgenoot in elkaar geslagen is en waarin zij uitlegt aan Mungo en Jodie dat zij hem begrijpt, dat zij snapt dat zijn wereld in elkaar gestort is door zijn werkloosheid. En die fijntjes aan broer en zus meedeelt dat zij toch zouden moeten begrijpen dat je kunt blijven houden van iemand die je slaat, die je verwaarloost.

Die wereld van armoede, geweld en verwaarlozing wordt door Stuart rucksichtslos beschreven. Ik weet niet wat erger was: de expliciete beschrijvingen van geweld of wat er tussen de regels doorsijpelde? De zware verwaarlozing door Mungo’s moeder, haar egoïsme, de totaal stupide besluiten die zij neemt? De totaal verziekte kijk op de wereld van Hamish die ook zelf meegesleurd is in een spiraal van geweld en criminaliteit? De vader van James die zijn puberzoon weken achter elkaar alleen thuis laat zodat hij geld kan verdienen op een booreiland? Maar hem ondertussen wel in elkaar ramt omdat hij niet op meisjes valt?

De wereld van Mungo is schokkend. Stuart ramt deze wereld bij zijn lezers erin, zonder enig mededogen. Alleen de onderbuurman en bovenbuurvrouw zijn lichtpuntjes in deze inktzwarte van alcohol, drugs en geweld doordrenkte wereld. De lezer moet tot aan de allerlaatste bladzijdes wachten om enige menselijkheid van Mo-Maw en Hamish te verwachten. Ik ben persoonlijk blij dat Stuart eindigt met een open einde: hij laat aan Mungo de keuze tussen de wereld die hij kent of eentje die hem nieuwe mogelijkheden biedt.

Young Mungo is een roman die een inktzwart beeld schetst van een keiharde wereld. Ik heb de roman meerdere malen met een kreet van afschuw weggelegd en dichtgeslagen. Stuart is duidelijk op zijn best wanneer hij een dergelijke wereld schets. Of de lezer daar altijd van gelukkig van wordt is een tweede. Wees gewaarschuwd.