Jennifer Egan || The Candy House

The Candy House is een opmerkelijke roman, om meerdere redenen. De opbouw bijvoorbeeld maar ook het centrale thema: de volgzaamheid waarmee de gemiddelde mens zich zonder nadenken overgeeft aan automatisering.

De roman begint en eindigt met Bix, de man die ver vooruitloopt op de rest van de wereld wanneer het op het gebruik van internet etc aankomt en daar een zeer goed lopend bedrijf mee heeft gebouwd. Aan het begin van de roman twijfelt hij, omdat hij geen nieuwe, geniale inval meer heeft gehad om verder uit te bouwen, aan het einde van de roman, jaren later op zijn sterfbed, weten we wat het effect is geweest van de geniale inval die alsnog volgt: mensen zijn zonder blikken of blozen bereid hun geheugen te downloaden in een grote database en maken daarmee hun leven volledig openbaar.

Voordat we zover zijn, heeft Egan ons echter meegenomen in een complexe wereld waarin de belevenissen van mensen die op een of andere manier een relatie hebben tot BIx centraal staan. Zijdelingse personages uit het ene hoofdstuk kunnen het centrale personage worden in een volgend hoofdstuk. In sommige gevallen draagt het personage bij aan het centrale thema, in andere gevallen lijken het meer uitstapjes om te laten zien hoe het leven van iemand verloopt. Op die manier slaagt Egan er ook in om op ongedwongen wijze leven in Amerika te schetsen.

Eén zo’n uitstapje is het uitermate vermakelijke verhaal van Lulu die op zoek gaat naar haar vader, een regisseur. Omdat hij een beroemdheid is, kan ze niet zomaar bellen en zeggen ‘hallo, ik ben Lulu en ik ben je zevende kind’. Dus benadert ze een actrice die ze ooit eens heeft ontmoet met de vraag of zij de gegevens heeft van de man. Ik zal niet verklappen hoe ze de man, eerder al een personage in een ander hoofdstuk, uiteindelijk ontmoet. Wat ik wel kan verklappen, is dat dit hele hoofdstuk de vorm heeft van emails die alle betrokkenen elkaar sturen.

In een roman met een groot aantal personages komt Egan misschien niet toe aan het groots uitwerken van hun karakterontwikkeling. Ze slaagt er wel degelijk in om door subtiele verwijzingen of door goed in te spelen op wat wij weten over bepaalde lichamelijke en geestelijke beperkingen alle personages meer diepte te geven dan je eigenlijk voor mogelijk zou houden. Zo leidt de terloopse opmerking dat ene Ames het middelste kind is tot een laatste hoofdstuk waarin Egan laat zien dat het onzichtbare middelste kind uiteindelijk excelleert omdat hij de gave heeft om onzichtbaar te zijn.

Uiteindelijk komen alle draadjes toch weer bij elkaar. Al is het maar, omdat de geniale uitvinding van Bix er uiteindelijk voor zorgt dat mensen een keuze hebben: je geheugen downloaden of niet. Sommige van de personages weigeren; hun levens blijven daardoor gesloten voor de rest van de wereld. Andere personages downloaden hun geheugens wel en maken bovendien gebruik van de database om informatie over andere mensen te verkrijgen. Tot grote verbazing van Bix en een groot aantal mensen om hen heen, lijken mensen geen enkel probleem te hebben met zaken als hun levens openbaar maken, hun veiligheid op het spel zetten. Het kan, dus doen ze het.

Egan behoort tot die categorie Amerikaanse auteurs die soepel schrijven en precies weten hoe ze een roman moeten opbouwen; voor de prachtig geformuleerde zin is vaak geen ruimte. In dit geval was ik bereid dat op de koop toe te nemen. Egan heeft mij verleid met een roman die doordrenkt is van een serieus thema. In haar geval is de literaire kwaliteit van de roman niet het kind van de rekening, zij versterken elkaar en maken The Candy House tot een uitstekende roman met een duidelijke boodschap.