Bonnie Garmus || Lessons in Chemistry

Sorry, ik moet af en toe wat weggeven over de inhoud

Lessons in Chemistry was een hit in 2022 en terecht. Ik heb me kostelijk geamuseerd met de belevenissen van scheikundige Elizabeth die in de jaren 50-60 in een totaal vrouwonvriendelijke wereld een plek moet zien te veroveren. Vanuit literair oogpunt valt er van alles en nog wat aan te merken op de roman, maar oh, je zou toch willen dat elke puber, mannelijk en vrouwelijk, de roman leest en daardoor snapt wat er nog steeds mis is met man-vrouwverhoudingen.

Elizabeth is een briljante scheikundige. Dat zij die waardering niet krijgt, ligt niet aan haar maar aan de wereld om haar heen. Ze heeft niet kunnen promoveren, omdat het de universiteit beter uitkwam haar weg te sturen dan de hoofddocent die haar had verkracht en die toevallig te veel aanzien had (en daarmee sponsoren binnenhaalde). Op de universiteit waar ze desondanks aangenomen wordt, krijgt ze alleen maar tegenwerking van de hoofddocent. Hij snapt in eerste instantie doodeenvoudig niet waar ze mee bezig is en tegen de tijd dat hij het wel snapt, pikt hij haar werk gewoon in. Nadat hij haar eerst, met dank aan een vrouwelijke P&O-er ontslagen heeft.

In dit geval omdat Elizabeth een dubbele doodzonde heeft begaan: ze woont ongetrouwd samen met een briljante scheikundige die baanbrekend werk verricht, weigert met hem te trouwen en blijft bij zijn onverwachte overlijden zwanger en daardoor werkloos achter. Wanneer ze toevallig wordt ontdekt en een kookprogramma mag gaan presenteren op een totaal onmogelijk tijdstip (einde van de middag wanneer alle potentieel kokende moeders kapot op de bank hangen) blijkt haar show een enorme hit. Niet omdat ze gracieus ronddartelt over het scherm en lieflijk de gesponsorde producten aanprijst maar omdat ze het tegendeel doet: ze blijft zichzelf en neemt haar vrouwelijke kijkers serieus.

Het zal niemand verbazen dat de baas van het tv-station zich gruwelijk aan deze onvrouwelijke persoon ergert en haar liever nog gisteren dan vandaag ziet vertrekken, nadat hij haar natuurlijk eerst even tegen haar zin wil laten kennis maken met een echte man. Hij gaat aan zijn trekken thuiskomen, met Elizabeth spot je niet. Daar is zij te rechtlijnig voor, te veel haar eigen persoon. Zo voedt zij ook dochter Mad (nee, geen afkorting van Madeleine maar een vergissing bij het noteren van de naam) op alsof het meisje al een volwassene is. Geen kinderboeken voor Mad maar volwassen literatuur, geen betutteling maar erkenning van het feit dat Mad net als haar ouders superintelligent is.

Lichtelijk overdreven allemaal en wel heel erg zwart-wit? Absoluut! Maar gut, wat schrijft Garmus het allemaal aanstekelijk op en hoe aantrekkelijk maakt ze haar hoofpersonen wel niet. Of juist niet. Dat bepaalde personages zelfs van hun fouten leren en de kans krijgen ze te herstellen verhoogt de pret alleen nog maar. De scene waarin sponsor, voormalig P&O-er en onze Elizabeth samen aan de hoofddocent uitleggen waarom hij nu ontslagen wordt, is waarlijk briljant. Ik vrees dat medereizigers mij regelmatig hardop hoorden lachen.

Lichtelijk overdreven dus en bepaald zwart-wit maar helaas nog steeds de werkelijkheid. In de week dat ik dit blog schrijf, zijn net twee universitaire docenten ontslagen in verband met ongewenst gedrag (de één noemde het geloof ik ouderwets gedrag, net alsof het vroeger wel door de beugel kon). En wat te zeggen van vrouwen die afgerekend worden op dominant gedrag? Geldt dat voor mannen ook of zien wij dergelijk gedrag bij mannen nog altijd als natuurlijk terwijl we het bij vrouwen afkeuren? Zegt u het maar!

Oftewel, Garmus heeft een kostelijke roman geschreven waarin onder de humor een flinke lading maatschappij kritiek verstopt zit. Misschien dat die humor in dit geval jonge lezers over de streep kan trekken. Een tiktokje op Booktok doen ter promotie van Lessons in Chemistry wellicht?