Anuk Arudpragasam || A Passage North

 

Shortlist 2021

Er gebeurt weinig in A Passage North, desondanks slaagt Arudpragasam erin een geweldige hoeveelheid informatie te delen met zijn lezers. Hij heeft gekozen voor een beschouwende schrijfstijl en gebruikt die als vehikel om gedachtes, feiten en overpeinzingen te delen. Op die manier pakt hij mooie maar ook bittere en wrede momenten letterlijk en figuurlijk in. 

Hoofdpersoon Krishan ontvangt aan het begin van de roman nieuws dat de vrouw die twee jaar lang voor zijn moeder heeft gezorgd overleden is. Hij besluit haar crematie bij te wonen.  Dit bekent een lange reis per trein vanuit Colombo naar het noorden van Sri Lanka. De roman beslaat in realistische tijd niet meer dan het moment van het telefoontje tot het moment dat Krishan weer terug wandelt naar Rani’s dorp na de crematie. In de tussenliggende pagina’s 365 pagina’s deelt een beschouwende verteller Krishan’s gedachtes met ons.

Gedachtes over zijn grote liefde Anjum, een Indiase vrouw die vastbesloten was haar leven te wijden aan de minderbedeelden in haar land. Een vrouw bovendien die meer dan Krishan in staat was lief te hebben zonder verplichtingen. Ook zij heeft haar moeilijke momenten gekend in de liefde, die hebben haar alleen maar meer vastbesloten gemaakt om haar eigen, bepaald niet gemakkelijke weg te kiezen.

Gedachtes over poëzie, over literatuur. Hele passages zijn gewijd aan samenvattingen van traditionele Sri Lankaanse of Indiaanse (religieuez) verhalen. Gedachtes ook van filosofische aard. Arudpradagam springt soepeltjes van literatuur en feit over naar conceptuele overdenkingen over leven en dood, over liefde, verantwoordelijkheid. Vaak eindigend in prachtig geformuleerde overpeinzingen. 

Gedachtes ook over zijn land, Sri Lanka, de lange periode van geweld waarin Tamil Tijgers vochten met regeringstroepen. Een periode die inmiddels beëindigd is maar waar het hele eiland nog steeds de consequenties van draagt. Kirshan heeft nooit partij gekozen, hij verbleef gedurende lange tijd in het buitenland, studeerde in India. Door Anjum is hij gaan nadenken over de verantwoordelijkheid die hij zou moeten voelen voor zijn land. Na een aantal jaar in voormalig oorlogsgebied gewerkt te hebben, is hij nu weer terug in zijn ouderlijk huis. 

Rani, de overleden vrouw, woonde in oorlogsgebied en heeft de lange strijd moeten bekopen met de dood van haar twee zoons. Een drama dat zij nooit te boven is gekomen. Arudpragasam gebruikt Krishan’s overpeinzingen om keiharde feiten over de strijd te delen met zijn lezers. De martelingen die plaatsvonden in gevangenissen, het gestaalde kader van de Tijgers die ervoor kozen om zichzelf op te offeren voor de strijd. En passant vele anderen met zich meenemend in hun bomaanslagen. Arunpragasam kiest er niet voor uitvoerig in te gaan op de oorzaak van de strijd, de geschiedenis die geleid heeft tot een burgeroorlog tussen Tamils, moslims en Hindoes. Hij beperkt zich tot het beschrijven van de letterlijk en figuurlijk gapende wonden die de oorlog heeft veroorzaakt. 

A Passage North is één lange beschouwing. Arudpragasam springt met dank aan gedachtes in het hoofd van Krishan heen en weer tussen de jaren en de feiten. Krishan is niet zozeer de hoofdpersoon als wel het vehikel om de beschouwingen een plaats te kunnen geven. Er is geen sprake van een chronologische structuur, de overpeinzingen lijken bijna terloops. De ene gedachte geeft aanleiding tot een verhandeling over een ander onderwerp. A Passage North lijkt daarmee een beetje op een luchtballon die letterlijk met de wind meewaait. Omdat die luchtballon in dit geval wel begrensd wordt door het kader van de verteller verandert de wind hooguit af en toe van richting, ontaardt nooit in een stevige storm laat staan orkaan.  

Ik vermoed dat A Passage North voor veel lezers te traag, te beschouwend is. Ik vond het prettig dat met name de gruwelijkheden van de burgeroorlog behoedzaam ingepakt waren. Ik houd nu eenmaal niet van expliciete beschrijvingen van gewelddadigheden.  De gruwelijkheden zijn een essentieel onderdeel van de geschiedenis van Sri Lanka, ze konden in de roman niet ontbreken. Voor mij komen ze op deze manier harder aan dan wanneer Arudpragasam van dik hout planken had gezaagd. 

Ik snap dat deze roman de shortlist heeft gehaald. Ik heb ervan genoten, Arudpragasam heeft mij onnadrukkelijk meegenomen in het leven van een jongeman. En maakte daarmee de toestand van zijn land des te nadrukkelijker.