Joy Williams || Harrow

Harrow, zelfstandig naamwoord, betekent ‘eg’, een landbouwwerktuig. Het werkwoord ‘to harrow’ onderdrukken, angst aanjagen, schrikken. Logische conclusie zou zijn dat William’s titel slaat op het werkwoord. Toch weet ik dat niet helemaal zeker. Dat komt vooral, omdat in het boek meerdere malen verwezen wordt naar een afbeelding, een logo van, ik neem aan, een eg. De enige uitleg die ik dat kan geven is dat de titel symbool staat voor de vreemde wereld die Williams beschrijft, een wereld waarin niets is wat het lijkt.

Bij de start van de roman lijkt het nog alsof we vooral te maken hadden met een gezin waarin de verhoudingen wat gespannen zijn. Dan wordt al snel duidelijk dat die gespannen verhoudingen voor een belangrijk deel te wijten zijn aan de wereld waarin het gezin leeft. Williams beschrijft een maatschappij die de aarde waarop zij leeft totaal uitgeput en vernield heeft, en daar trots op is. Zij die zich zorgen maken over het milieu worden verketterd; zij die nog betere manieren verzinnen om de aarde uit te putten,  worden geloofd en geprezen.

De manier waarop met mensen wordt omgegaan is ronduit bevreemdend. Hoofdpersoon Khristen wordt door haar moeder achtergelaten op een school die ze de komende jaren niet mag verlaten, leraren leren de leerlingen vooral hoe ze nut en noodzaak van menselijk leven moeten betwisten. Wanneer de school van het ene op het andere moment sluit, staat Khristen op straat. Haar enige clou over de verblijfplaats van haar moeder een laatste opmerking over een resort aan een meer.

Khristen dwaalt moederziel alleen door het land en belandt uiteindelijk bij een vervallen gebouw aan een meer. In dat gebouw woont een groep ouderen: ziek, uitgeput, half-dood maar vastbesloten de wereld te redden met terreur. Iedereen ontwikkelt een plan om degenen die zij verantwoordelijk houden voor de toestand van de wereld te doden, liefst met een enorme knal. In de praktijk komen de meeste oudjes niet veel verder dan plannen.

Voor degenen die nu denken ‘waar gaat dat boek over? Ik snap er niets van!’, ik weet niet of Williams echt wil dat we deze roman begrijpen. Ik krijg sterk de indruk dat ze haar lezers voortdurend op het verkeerde been wil zetten en door de grove overdrijving in Harrow haar lezers wil wijzen op het gevaar waarin onze wereld zich bevindt, met name door menselijk gedrag. En daar slaagt ze wonderbaarlijk wel in.

Harrow is zeker geen makkelijke roman om te lezen. Williams schrijft prachtig maar bepaald ingewikkeld proza, haar plot is vooral bedoeld om lezers keer op keer wakker te schudden. Ik vermoed dat Harrow het type roman is dat je meerdere malen moet lezen om helemaal te kunnen doorgronden waar die over gaat. Eén keer lezen levert vooral het beeld op dat niets is wat het lijkt, dat wat gisteren nog heel echt  leek, vandaag totaal anders is. En dat moet ik zeggen, doet Williams briljant. Harrow is waarschijnlijk eén van de vreemdste romans die ik sinds lange tijd gelezen heb maar wel eentje die uitermate intrigeert.  Ik begin te begrijpen waarom Williams in kleine kring zeer gewaardeerd wordt; ik vrees dat ze voor veel mensen te extreem is.