NoViolet Bulawayo || Glory

 

Booker Prize Shortlist 2022

Glory is geen makkelijke roman. De realistische beschrijvingen van de wreedheid en het geweld in een dictatuur komen hard aan en confronteren je als lezer met de harde waarheid dat wereldwijd duizenden en duizenden mensen onderdrukt, mishandeld, uitgehongerd en gedood worden door de grillen van een kleine elite en een wrede egoïstische dictator. Het feit dat de personages in Glory dieren zijn veranderde daar niets aan; sterker nog, Bulawayo’s boodschap kwam er alleen maar harder door aan.

De personages in Glory zijn dus dieren, dat wil zeggen, tamme dieren. De leeuwen en de olifanten worden lekker met rust gelaten in Jidada met een -da en nog een -da. Bulawayo’s keuze zorgt ogenblikkelijk voor een verschuiving: Glory’s voornaamste personages zijn in hoge mate symbolisch. Ze staan niet alleen voor Jidada, ze representeren alle wezens die het slachtoffer zijn in een dictatuur. In deze zwaar symbolische roman beschrijft Bulawayo het proces om te komen tot een dictatuur: wat was de eerste stap? Wie vochten eerst voor vrijheid en veranderden vervolgens in wezens die het einde van kolonisatie benutten om er vooral zelf heel veel beter van te worden? Wat gebeurt er met degenen die in opstand komen? Waarom duurt een dictatuur voort? Is er een manier om er een einde aan te maken?

Het is aan de lezers van Glory om te beoordelen of Bulawayo erin slaagt het proces succesvol te beschrijven. Ik was in ieder geval onder de indruk van de wijze waarop ze een stem geeft aan hen die misbruiken en zij die onderdrukt worden. Dictator Truvy, een zwarte hengst, wordt in haar handen realistisch en angstaanjagend, ik kon me helemaal voorstellen dat welke dictator dan ook zijn wijze van redeneren zou kunnen volgen. Het effect van Glory zit niet zozeer in de beschrijving van al het geweld, het zit in Bulawayo’s mensenkennis, haar perfecte toepassing van literaire stijlelementen.

Ik vond Bulawayo’s keuze voor dieren eerst wat ongemakkelijk. Het was bijna alsof ik wat ik las niet serieus kon nemen. Het feit dat het land dat leed onder een dictatuur steevast bijna vrolijk en optimistisch Jidada met een -da en nog een -da werd genoemd hielp daarbij niet. Het duurde even voordat ik me realiseerde dat deze keuze het mogelijk maakte om de personages naar het symbolische niveau op te tillen. Bulawayo doet daar vervolgens een stapje bovenop: bijna hypnotiserend gebruik van opsomming en herhaling. Bulawayo noemt bijvoorbeeld niet één onderdrukte groep, nee, ze somt ze allemaal op (zelfs al vergt dat meerdere pagina’s). Het versterkt het gevoel van noodzaak dat de roman doordrenkt. Er is geen tijd voor overweging of reflectie. Glory’s taal is vanaf de eerste regel superactief en roept op tot actie, tot verandering.  

De opsommingen en de herhaling versterken bovendien de perspectiefwijzigingen die Buluwayo gebruikt: van één dier naar een alwetende verteller naar een complete groep. Vele pagina’s lang is niet één dier aan het woord maar alle dieren, de gehele natie. In Glory krijgt slechts een beperkt aantal dieren individuele aandacht: de dictator natuurlijk, de leider van de honden en geit Destiny als vertegenwoordiger van de onderdrukten. De lezer leert alleen haar een beetje kennen, het is duidelijk dat zij een rol zal spelen in het misschien beëindigen van de dictatuur. .

Jidada is een land op  het Afrikaanse continent. Sommige van de dieren zijn Christenen, anderen geloven in pre-koloniale goden. Truvy, als een ware opportunist, kiest voor traditie of geïntroduceerd zoals het hem uitkomt. Een tovenaar helpt hem met bezwerende spreuken en magische sjaals, een priester helpt om de vrouwen aan het aanrecht te houden. Kat Duchesse, spreekbuis voor de traditionele goden, helpt de dieren om in contact te komen met hun voorouders en houdt zo de gedachte aan herinnering en wraak levendig.

Zoals ik al zei, bepaald geen makkelijke roman. Glory wijst je pijnlijk op al die landen die nu lijden onder een dictatuur, oorlog en invasie. Ik vroeg me tijdens het lezen regelmatig af in welk dier Bulawayo een Poetin of Assad zou transformeren. Ik kan me absoluut voorstellen dat zij met de Booker Prize aan de haal gaat,  in welk geval terecht een schrijver wint die stijl, taal en inhoud perfect combineert om haar boodschap van de daken te schreeuwen.