Richard Powers schrijft geen makkelijke boeken, Orfeo is hierop geen uitzondering. Toch moet ik bekennen dat ik met dit boek meer moeite had dan met andere boeken van Powers. Orfeo zit kundig in elkaar, is prachtig geschreven (bij vlagen zelfs briljant) maar eist van de lezer een grote kennis van moderne klassieke muziek. Orfeo is niet alleen de roman over de klopjacht op gepensioneerde componist / leraar / scheikundige Peter Els, Orfeo is vooral een roman over muziek. Terwijl Peter Els vlucht voor de politie, er is een laboratorium in zijn woning aangetroffen waar hij DNA bewerkt, de relatie met acht sterfgevallen in het naburig ziekenhuis wordt dan (te) snel gelegd, beschrijft Powers hoe Peter Els op jonge leeftijd muziek ontdekt en hoe hij van de populaire componisten steeds meer toegroeit naar moderne klassieke muziek. Zijn eigen composities worden steeds extremer en vallen alleen in de smaak bij een zeer avantgardistisch publiek. Pagina's lang beschrijft Powers de muziekstukken waar Els naar luistert en die hij componeert. Bewegingen, tempo's, klankkleur, wanneer welk instrument invalt, worden in mijn lekenogen vakkundig en uitgebreid beschreven. Powers koppelt bovendien de geschiedenis van de componist aan deze beschrijvingen. Ik weet nu dus hoe Quartet for The End of Time van Messiaen en de 5e Symfonie van Shostakovich tot stand gekomen zijn (terwijl ik typ luister ik naar Messiaen en ook dat valt zwaar, die 5e bleek heel mooi te zijn). In deze beschrijvingen laat Powers bovendien zien dat hij over een groot schrijftalent beschikt. Het zijn echter beschrijvingen waarin ik me kan verplaatsen, dat lukt me niet met de gedetailleerde beschrijvingen van de muziekstukken. Ik heb er doodeenvoudig onvoldoende kennis van muziek voor. Ik ben blijven lezen, omdat Powers Orfeo vakkundig heeft opgebouwd en Peter Els ontroert. Eerst was ik ervan overtuigd dat Els een onschuldig slachtoffer was, daarna werd mij steeds duidelijker dat al die beschrijvingen van muziek een doel dienden. Aan de ene kant twijfel zaaien: deze man kan toch niet bewust met DNA geknoeid hebben? En aan de andere kant laten zien dat muziek in het leven van Peter Els het enige echte belangrijke was. Aan het einde van het boek luistert Els naar Amor Mio (muziek Lieberman en tekst Neruda), hij vraagt zich dan af of ook hij misschien had moeten kiezen voor makkelijker in het gehoor liggende muziek; het antwoord is nee. Voor degenen die het boek willen lezen, misschien dat jullie nu moeten stoppen. Ik ga nu namelijk verklappen hoe de relatie tussen Peter Els, muziek en DNA ligt.
Peter Els heeft zijn hele leven mensen uitgedaagd met zijn muziek. Die muziek was er niet om mooi te vinden, die muziek was er om mensen te laten denken, ze te leren luisteren. Aan het einde van zijn leven besluit hij om het ultieme muziekstuk te schrijven: hij probeert aan DNA muziek toe te voegen. Muziek die nooit iemand zal horen, maar daar gaat het hem niet om. Hij heeft niet geprobeerd een wapen te bouwen, hij componeerde - maar probeer dat maar eens aan de FBI uit te leggen.
Ik vrees dat voor veel mensen Orfeo te ver gaat. Ik vermoed dat ze afhaken bij de paginalange beschrijvingen van muziek. Powers zal dat tijdens het schrijven vast geweten hebben, ook hij heeft echter bewust een keuze gemaakt: een boek over een onderwerp dat hem na aan het hart ligt, muziek. Een boek bovendien dat mensen aan het denken zet en ze wellicht zelfs ertoe aanzet om naar moderne klassieke muziek te gaan luisteren. Hij heeft de afhakers waarschijnlijk op de koop toe heeft genomen. Powers
heeft in ieder geval bewerkstelligt dat ik niet alleen zijn roman heb gelezen maar via You Tube de daarin opgenomen muziekstukken heb beluisterd.
Quartet for The End of Time
Shostakovich 5e Symfonie
Amor, Amor Mio: Lieberman en Neruda
Geen opmerkingen:
Een reactie posten