zondag 28 mei 2017

Colson Whitehead || The Underground Railroad

Toen ik halverwege The Underground Railroad was, ging ik naar I Am Not Your Negroe, de documentaire gemaakt naar aanleiding van een essay van James Baldwin. In deze documentaire kwamen confronterende beelden en zorgvuldig geformuleerde tekst op indringende wijze samen. Terug naar Whitehead merkte ik dat ik de welbespraaktheid van Baldwin miste. Roman en documentaire laten beide op indringende, confronterende wijze zien hoe ‘zwart en wit’ er niet in slagen met respect voor elkaar samen te leven. De documentaire bezorgde me kippenvel omdat deze de kracht van taal demonstreerde.

Baldwin neemt ons mee in de recente geschiedenis; zijn uitspraak ‘er is geen geschiedenis, geschiedenis is het heden’ (uit mijn hoofd geciteerd) maakte indruk. Whitehead laat zien waarom in zijn beschrijving van het leven van een Afro-Amerikaanse vrouw, in eerste instantie als slavin daarna als vrouw op de vlucht. Een van de zaken die mij het meest schokte was, dat zij zelfs in zogenaamde ‘vrije’ staten niet vrij was. Ik had een grote mate aan bruut geweld verwacht, dat viel me mee. De wijze waarop ‘wit’ Amerika vrijgekomen slaven monddood en ‘tandeloos’ maakte, schokte mij.  Ik wist al sinds de eerste aflevering van Roots in de jaren zeventig dat slaven onbeschrijflijk wreed behandeld zijn door hun eigenaren, dat zogenaamde vrije vrouwen sterilisatie opgedrongen kregen was voor mij nieuw. Dat de regering slaven opkocht en ze daarmee eigenlijk van privé- naar staatsbezit verplaatste ook.

The Underground Railroad is één van die boeken die geschreven moest worden. Dat geldt ook voor The Sellout van Paul Beatty, Sport of Kings van C.E. Morgan of Homegoing van Yaa Gyasis; zij voegen een belangrijk hoofdstuk toe aan de geschiedenis. Daarmee schaar ik Colson Whitehead niet in het legertje auteurs dat op mij een onuitwisbare indruk heeft gemaakt met prachtig geschreven boeken over confronterende onderwerpen. Daarvoor is Whitehead’s metafoor van de fysieke spoorlijn te voor de hand liggend, zijn taalgebruik te eenvoudig en zijn stijl, zeker naarmate de roman vordert, te uitleggerig soms zelfs op het prekerige af.  Whitehead had een boodschap te verkondigen, geen literaire roman te schrijven. Petje af voor de wijze waarop hij het onderwerp op de agenda gezet heeft, ik hoop dat ik bij een volgende roman kippenvel krijg omdat onderwerp en tekst naadloos samenkomen.


Geen opmerkingen:

Een reactie posten