Bernardine Evaristo || Girl, Woman, Other

Booker Prize Shortlist 2019

Evaristo heeft Girl, Woman, Other vernuftig opgebouwd. Alle vrouwelijke hoofdpersonen zijn op één of andere manier familie of bevriend. De roman is opgedeeld in delen die elk gewijd zijn aan een trio: vaak moeder, dochter, soms lerares, leerling, soms vriendin of geliefde. Alle hoofdpersonen blijken uiteindelijk via familie, vrienden of bekenden een rol te spelen in elkaars leven.

Centraal thema: zo goed als alle vrouwen in de roman hebben een donkere huidskleur, allemaal hebben ze door hun afkomst extra hun best moeten doen om te slagen in het leven. De één wat meer dan de ander, de één wat meer eigen keuze dan de ander.

Evaristo laat ons kennismaken met een grote verscheidenheid aan vrouwen. De roman start met Amma, een regisseur die na jaren in kleinere theaters aan haar oeuvre te hebben gewerkt, nu eindelijk de kans krijgt om in een gerenommeerd theater een stuk te regisseren. Niet het meest conventionele stuk overigens, het draait om Afrikaanse lesbische strijders eeuwen geleden. Via Amma stappen we daarna in een wereld van vrouwen met een donkere huidskleur, van oud tot jong.

De leefwereld van deze vrouwen verschilt enorm. Van de boerin met een Ethiopische vader die er niet over peinst haar geliefde boerderij te verlaten tot haar gendervrije kleinkind Morgan (geboren Megan), van regisseur Amma tot haar vrijgevochten vriendin Dominique en haar conventionele vriendin Shirley. De één organiseert festivals voor vrije vrouwen, de ander werkt als lerares op een middelbare school en haalt haar levensdoel uit de enkele scholier die meer wil in het leven. Van de scholier die na een hartverscheurend incident in haar jeugd eindigt als succesvol bankier (maar wel eentje die bij elke nieuwe ontmoeting met een cliënt de verwachtingen bijgesteld ziet worden) tot haar vroegere schoolvriendinnetje die op haar 21e al drie kinderen van verschillende vaders heeft maar dan zichzelf tot orde roept en carrière maakt in de winkel waar ze werkt.

Evaristo laat ons zien welke invloed huidskleur en geslacht op ons leven kunnen hebben, maar ook welke rol onze eigen persoonlijkheid speelt. Gegeven het feit dat Amma en Shirley uit eenzelfde milieu komen, naar dezelfde scholen gaan en dezelfde voorbeelden hebben, leiden ze totaal verschillende levens. Morgan en haar levensgezel voelen zich allebei niet thuis in hun lichaam maar maken totaal verschillende keuzes. Of wat te zeggen van de Egyptische studente die eigen vrijheid minder belangrijk vindt dan het luxe leventje dat haar rijke ouders haar bieden. Of haar vriendin, een Somalische die vol overtuiging een hoofddoek draagt maar dan wel extreem opgeblingd.

De belangrijkste boodschap die ik uit Girl, Woman, Other haal is dat bepaalde groepen met een achterstand beginnen in het leven maar dat succes uiteindelijk voor een belangrijk deel ook van jezelf afhangt. De enige witte vrouw in de roman, een arme boerendochter wier afkomst bepaald niet garant staat voor een succesvolle carrière, biedt eenzaam tegenwicht. Zij ziet er dan misschien uit als een blozende deern, dat wil niet zeggen dat haar leven probleemloos verloopt. Integendeel.

Een klein probleem dat ik heb met Girl, Woman, Other is de zware verwachting die er als een deken overheen ligt: het is bepaald geen eenvoudige taak om een ‘zwarte’ vrouw te zijn in de wereld van Evaristo. Haar hoofdpersonen moeten nogal wat. Op hun manier succesvol zijn, op hun manier van betekenis zijn voor de ‘zwarte’ persoon. Zo heel af en toe hoorde ik van die typisch Amerikaanse filmmuziek in mijn hoofd, van zo’n film waarin iemand na heel veel ontberingen te hebben geleden natuurlijk toch overwint.

Evaristo schrijft niet conventioneel; haar zinnen combineren poëzie en stream of consciousness. Omdat ze gelukkig goed schrijft en formuleert, zuigt deze unieke schrijfstijl je de roman in. Het maakt ook dat de zwaarte van de roman gecompenseerd wordt door de lichtheid van de stijl. Ik vond het na een eerste aarzeling (een behoorlijke pil in stream of consciousness, nee toch!) prima werken.

Ik weet niet of Girl, Woman, Other voor iedereen is. Daarvoor is het zendingsgehalte misschien net iets te hoog. Zodra je vergeet dat Evaristo zelf veel belang hecht aan geslacht en huidskleur en haar hoofdpersonen vooral ziet als mensen dan heeft ze een geweldige groep personen neergezet. Vol liefde en emotie. Ik weet niet of Girl, Woman, Other de Booker in de wacht gaat slepen, ik weet wel dat ik de roman met veel plezier gelezen heb.