Bear is geen recente roman. Engel schreef deze in de jaren zeventig. Ik kan me zomaar voorstellen dat het in die tijd vooral gezien werd als een roman met een zwaar feministische insteek. In deze tijd is het zwaartepunt van de symboliek verschoven: naar de verhouding van de witte Canadezen met de oorspronkelijke bewoners van Canada.
Bear is zwaar symbolisch, de roman wordt vergeleken met mythes, met sprookjes. Niet vreemd. In de roman ontwikkelt de relatie tussen een bibliothecaresse en een beer zich bepaald niet op gebruikelijke wijze. Die relatie kan alleen maar als symbolisch gezien worden. Zo nee, dan vrees ik dat je als lezer je enigszins vertwijfeld afvraagt waar de auteur in vredesnaam op uit was.
Bibliothecaresse Lou brengt haar zomer op een klein eiland ergens in de Canadese wildernis door. De inhoud van het enige huis op dit eiland is aan haar instituut nagelaten; zij moet onderzoeken of er tussen de meubels, schilderijen en boeken iets interessants zit.
Lou’s opdracht is niet waar deze roman om draait. Ja, het onthult wat zaken over de wijze waarop Canada gekoloniseerd is maar daar gaat het eigenlijk niet om. Onderdeel van haar opdracht is ook dat zij een oude beer verzorgt en die beer groeit uit tot de focus van haar aandacht. Lou zoekt eerst aarzelend toenadering, wanneer zij merkt dat de beer geen kwaad in zin heeft wordt ze steeds vrijer in de manier waarop ze hem tegemoet treedt. Zo gaat ze met hem zwemmen en wandelen.
Dan komt de beer ’s avonds het huis binnen en krijgt hun relatie een seksuele kant. Lou vlijt zich naakt tegen hem en laat zich door zijn tong bevredigen. Mijn eerste reactie was ‘nou ja, dit gaat wat erg ver”, naar ‘doet me een beetje aan Surfacing van Margaret Atwood denken waarin een zwaarbehaarde meneer de hoofdpersoon seksueel en als onafhankelijke vrouw helpt los te komen van conventie. En tja, Lou komt zeker los van conventie. De beer, tijdelijk de belangrijkste persoon in haar leven, laat haar inzien dat ze tot nu toe een oppervlakkig leven geleid heeft, dat ze bij terugkeer in de maatschappij moet ophouden met zichzelf begraven in een stoffig archief. Haar zelfbewustzijn keert terug, ze is niet langer een stoffig muisje.
Dan komt er een scene waarin Lou een grens overschrijdt en de beer op natuurlijke wijze reageert door haar een flinke tik te geven. Ze wordt letterlijk met een klap teruggebracht naar de werkelijkheid. Dat is ook het moment waarop de beer niet zozeer een rol speelt in een symbolisch ontwaken van een ingedutte vrouw als wel als de symbolische vertegenwoordiger van de oorspronkelijke bewoners van de omgeving van het eiland.
De manier waarop Lou met de beer omgaat, vooral haar belang dienend, lichtelijk neerbuigend, hem niet helemaal voor vol aanziend, komt dan aardig overeen met de manier waarop witte, koloniserende Canadezen met de oorspronkelijke bewoners van hun land om gingen. De oude Indiaanse vrouw, die de beer verzorgt en hem uiteindelijk mee naar huis meeneemt, hoort bij hem, niet Lou.
Zoals gezegd, Bear kan niet letterlijk gelezen worden. De lezer die zich kan overgeven aan de symboliek waardeert de wijze waarop Engel de symbolische relatie tussen Lou en de beer beschreven heeft, haar prachtige lyrische taalgebruik en de boodschap die tussen de regels doordruipt: Canada heeft haar oorspronkelijke bewoners slecht behandeld. Ik vermoed dat Bear niet voor iedereen is, het is vast niet voor niets dat de vertaling bijna een halve eeuw op zich heeft laten weten. In Canada wordt de roman gezien als een meesterwerk en ik kan me er iets bij voorstellen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten