Neel Mukherjee heeft zeker geen makkelijk boek geschreven. Het is dik, zo'n 550 pagina's en in die 550 pagina's laat hij ons kennis maken met de familie Ghosh, de militante communistische partij in het India van de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw en de klassenongelijkheid in dat land. Tegen het einde blijk je bovendien ook nog eens over een zeer sterke maag te moeten beschikken, The Lives of Others is dan bij vlagen gruwelijk. Maar het is ook in die laatste pagina's dat Mukherjee genadeloos menselijke zwakte blootlegt. Hij heeft in de pagina's ervoor de geschiedenis van de familie Ghosh gekoppeld aan de ontstaansgeschiedenis van India en dan met name de opkomst van een militante, anarchistische communistische partij. De familie Ghosh leeft zoals families eeuwen lang geleefd hebben met respect en eerbied voor rangen en standen, waar zij als welgestelde familie natuurlijk behoorlijk profijt van hebben. Bij de opsplitsting van India blijken meerdere van hun fabrieken in het 'verkeerde' land te staan; zij zijn grond, fabrieken en alle investeringen kwijt. Vanaf dat moment is het een gevecht tegen de bierkaai om hun papierfabrieken draaiende te houden. De familie ondervindt bovendien aan den lijve dat er getornd wordt aan het klassensysteem. De zoon van de kok/butler blijkt de drijvende kracht achter stakingen, zoon twee trouwt met een meisje uit een te lage klasse, wanneer zoon vier een vrouw verkracht wordt de familie daar luidkeels op straat mee geconfronteerd en kleinzoon één verlaat de familie. Hij sluit zich aan bij een groepje communisten dat op het platteland aanslagen pleegt. Hoofdstukken 'familie' worden dan afgewisseld met hoofdstukken 'anarchie'. Het rijkeluisjongetje moet zien te overleven in de omstandigheden van de allerarmsten en wordt langzaam maar zeker steeds radicaler in zijn acties om hun omstandigheden te verbeteren. En dat is waar de kracht van The Lives of Others ligt: Mukherjee legt in de veelheid van geschiedenis en natie de vinger op menselijke zwakte en de oorzaak daarvan. De familie Ghosh kraakt aan alle kanten, er is met geen mogelijkheid sprake van een liefdevol nest waarin familieleden elkaar opvangen en helpen. Het tegendeel is eerder waar. Doordat ze met zijn allen in één huis wonen waarin - als in een kleine maatschappij - rangen en standen star doorgevoerd zijn, uiten verdriet en ongeluk zich vooral in hatelijkheid, elkaar niets gunnen en elkaar zoveel mogelijk dwars zitten. De familie Ghosh heeft bovendien moeite om te accepteren dat de maatschappij om hen heen veranderd. Dus op het moment dat de kok meegenomen wordt omdat hij een ring gestolen zou hebben, twijfelt de familie aan zijn onschuld. Hij is weliswaar al een halve eeuw de spil waar de familie om draait (hij is in ieder geval de enige die de kinderen liefdevol heeft behandeld), maar als puntje bij paaltje komt is hij niet één van hen. De familie zal nooit te weten komen dat kleinzoon één, zo betrokken bij de armsten in India, de kok bewust heeft opgeofferd; met de ring kan hij een bomaanslag betalen. De familie zal ook nooit te weten komen, dat kleinzoon één nadat hij is opgepakt tijdens de vele martelingen (vandaar de sterke maag) hoopt op tussenkomst van zijn familie. Dan blijkt de anarchist opeens de voordelen van het systeem te zien. Ook zijn menselijke zwakte wordt genadeloos bloot gelegd.
Als het aan mij gelegen had, was Mukherjee gestopt met schrijven nadat hij de kok zelfmoord heeft laten plegen, een prachtig geschreven ontroerend hoofdstuk. Mukherjee gaat echter door. In het laatste hoofdstuk maakt hij de stap naar het India van 2012 waarin wederom een anarchistisch groepje een aanslag voorbereid (ik vermoed eentje die daadwerkelijk heeft geplaatsgevonden). Ik ga ervan uit dat Mukherjee die stap gemaakt heeft, omdat hij er geen twijfel over wil laten bestaan dat er helaas nog weinig veranderd is in zijn land. Dat had niet gehoeven. Al lezende was dat de gedachte die voortdurend in mijn hoofd zat: 'wat is er nog weinig veranderd ...'. Ik kan me voorstellen dat Mukherjee de verleiding niet kon weerstaan, hij was er echter al lang in geslaagd om de zwakte van India en haar bewoners bloot te leggen. Zoals gezegd, een boek voor volhouders; een terechte nominatie voor de short list van de Booker Prize. The Lives of Others is een waardige opvolger van Salman Rushdie's Midnight Children.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten