vrijdag 30 mei 2014

Eimear McBride / A girl is a half-formed thing

 Dit is ongetwijfeld het heftigste boek dat ik ooit heb gelezen. McBride's vertelster neemt ons mee in haar leven. Ze begint te vertellen terwijl ze nog in de baarmoeder zit en stopt nadat ze zelfmoord heeft gepleegd. In de tussentijd krijgt haar broer een hersentumor, gaan haar ouders uit elkaar, blijkt broer hersenletsel te hebben na zijn operatie, worden ze allebei op school gepest, wordt zij als 13-jarige verleid door haar oom, gaat ze vervolgens los op sexueel gebied - onder andere met haar oom-, wordt haar moeder een godsdienstfanaat, komt de tumor van haar broer weer terug, wordt ze verkracht, uitgescholden door haar moeder en eindigt haar 'doop/reiniging' in een meertje (on)bedoeld tot haar dood.  En dat allemaal in stream of consciousness: één stroom woorden, gedachten en emoties, nergens onderbroken door beschrijvende tekst. McBride zuigt je zo het verhaal in en geeft je nergens ook maar een seconde rust. Zeker op momenten dat de vertelster met haar eigen emoties in de knoop zit, word je als lezer overspoeld door losse woorden en onafgemaakte zinnen. Tijdens de verkrachting aan het einde van het boek is er zelfs even geen sprake meer van woorden, er staan alleen nog maar klanken op papier. Het verhaal is zo extreem geconcentreerd dat je als lezer op geen enkel moment kunt ontsnappen. Ik merkte dat ik meerdere malen mijn limiet had bereikt, ik moest A Girl dan even wegleggen. Het boek is rauw, confronterend en pijnlijk. Ik vrees dat niet veel mensen het zullen uitlezen. Ik kan me daar alles bij voorstellen, want inhoud en stijl samen maken A Girl bepaald niet tot een makkelijk leesbaar boek. Maar wat ben ik blij dat ik heb doorgezet, ik had dit boek niet willen missen.


zondag 25 mei 2014

Deborah Levy / Swimming Home

 Levy's roman is overladen met loftuitingen in kranten en tijdschriften. Volgens de Daily Telegraph is er sprake van 'A stealthily devastating book ...an intelligent, pulsating literary beast'. Auteur Jeannette Winterson heeft het over 'originality of thought and expression'. En ik vraag me een paar dagen nadat ik het dichtgeslagen heb, nog steeds af wat ik blijkbaar mis. In eerste instantie kreeg ik de indruk dat Levy erg veel naar Woody Allen gekeken had en herinnerde haar boek me vooral aan één van zijn films (en dan niet meteen zijn beste). Personages met problemen die vooral erg met zichzelf te doen hebben en die niet of nauwelijks zien wat er om hen heen gebeurt. Dat de dichter het bed induikt met de duidelijk gestoorde jonge dichter in spe wordt op pagina 1 al onthuld, dat zij beide zelfmoordneigingen hebben blijkt aan het einde van het boek. Het is niet dat ik niet snap wat er in het boek gebeurt, ik snap gewoon niet waarom Levy dit boek zo geschreven heeft. Het woord dat in mijn hoofd steeds opkomt is pretentieus. Woody Allen maar dan zonder de humor en zelfspot van de regisseur. Ik zou zeggen, alleen lezen als je echt niets anders in huis hebt of mij van het tegendeel wil overtuigen. Laat mij maar weten wat ik blijkbaar mis.

woensdag 21 mei 2014

Jhumpa Lahiri / The Lowland 

 De titel van Lahiri's roman past prachtig bij haar voornaamste personage: Subhash. Een man die geen schokkende ambities of wensen heeft en die rustig meegaat met de gebeurtenissen om hem heen. Hij wil de wereld niet veranderen, hij wil gewoon kalm zijn leven leiden en zich voegen naar hoe het hoort. Broer Udayan zorgt wel voor de kinken in de kabels.  Subhash lijkt op een delta waar het water haar weg probeert te vinden en af en toe op een obstakel stuit. Sommige droge delen veranderen van tijd tot tijd in een gevaarlijk moeras. En net als de delta, incorporeert Subhash die obstakels in zijn leven en gaat dan weer verder. Zijn verhuizing naar de VS is pragmatisch, daar kan hij zijn studie voortzetten.
Lahiri beschrijft zo'n 70 jaar uit het leven van haar personage. In die 70 jaar verandert hij nauwelijks. Slechts een paar keer laat hij merken dat hij niet meer thuishoort in het oude India, net als het land past ook hij zich aan de moderne tijd aan. Zijn dochter is zijn lust en zijn leven, hij leeft voor haar. Zij blijkt op een andere manier te 'kabbelen'. Bela committeert zich niet aan conventies, banen of relaties, zij laat zich echt meevoeren door de stroom en leeft van dag tot dag.
 The Lowlands kabbelt van gebeurtenis naar gebeurtenis en blijft altijd een beetje aan de oppervlakte. Het is geen roman voor mensen die van toenemende spanning houden, het is een roman voor mensen die waarderen dat het gekabbel hen een moment van rust oplevert.

vrijdag 16 mei 2014

Chimamanda Ngozi Adichi / Americanah

En zo kan het dus ook: vakkundig alle lopende verhaallijnen met elkaar verbinden tot een vloeiend geheel. Adichi is erin geslaagd. En er komt wat aan de orde in deze roman: discriminatie, vriendjespolitiek, corruptie, economische vluchtelingen, familierelaties, een rijke vent aan de haak slaan, bindingsangst of toch de liefde van je leven. Probleemloos breit ze deze bepaald niet makkelijke onderwerpen aan elkaar en voorkomt valkuilen als te militant, te prekerig, te verwijtend. Dat heeft voor een groot deel te maken met haar belangrijkste personage: Ifemelu. Zij heeft een mening over een groot aantal zaken maar zij springt letterlijk en figuurlijk niet op de bres voor wantoestanden. Haar relatie met 'African-American' Blaine strandt onder andere, omdat zij niet naar de protestdemonstratie gaat die hij heeft georganiseerd; Ifemelu gaat liever naar een lunch op de universiteit. Ondertussen prikkelt en daagt ze de VS en later Nigeria uit in haar blogs: To My Fellow Non-American Blacks: in America, You Are Black, Baby of Young Women with Unknown Sources of Wealth, niet altijd tot grote vreugde van de vrienden die ze vrijelijk als voorbeeld  neemt. We volgen Ifelemu tijdens haar jeugd in Nigeria (armoede, corrupte regimes en voor iedereen zichtbare vriendjespolitiek), haar studie en werk in de VS (rangen, standen, ras en keurig verborgen vriendjespolitiek) en weer terug naar Nigeria (rijker, nog meer corruptie, het is een kwestie van de juiste mensen kennen). We leven met haar mee tijdens mislukte liefdes met een rijke blanke man, een 'African-American' professor en de liefde van haar leven, Obinze. Door Ifemelu en Obinze ontmoeten we een keur aan personages die allemaal hun eigen bijdrage leveren aan het verhaal. Tante Uju, de maîtresse van een rijke generaal; Curt, de rijke erfgenaam die tot schrik van de familie valt voor de Nigeriaanse; Blaine, de verheven African-American professor die uit principe principieel is, Ranyinudo, wanhopig op zoek naar een rijke vent die haar een goede toekomst kan bieden. Adichi gebruikt het kroeshaar van haar African-American en American-African vrouwen als raak symbool voor waar zij in het leven tegen aan lopen: 'corn rows' want je kunt toch niet met los haar naar de kerk, 'straighten' want je denkt toch niet dat ze die baan geven aan iemand met een hoofd vol vlechtjes, strak invlechten want dat is nadat de eerste pijn geleden heeft zo lekker makkelijk of 'natural' want je komt toch uit voor wie je bent. Eén ding is in ieder geval duidelijk: even je haar wassen en laten opdrogen is er niet bij. En juist dit soort toevoegingen maakt dat Americanah ondanks de zware onderwerpen leest als een trein en van begin tot einde boeit. Gezien de hoeveelheid pagina's misschien even wachten tot de vakantie maar dan is er ook geen enkel excuus meer om Americanah niet te lezen.

woensdag 14 mei 2014

Charlotte Mendelson / Almost English

 In The Great British Menu geeft een topkok eerst complimenten over een gerecht en dan volgt een inmiddels gevreesd 'but ...'. Bij het lezen van Almost English groeide bij mij 'but ...'.  Eerst de complimenten. De drukke schrijfstijl past perfect bij het boek. De drie Hongaarse tantes Rozsi, Ildi en Zsuzsi zijn zo beschreven dat ik ze zo voor me zie. In mijn hoofd hoor ik ze 'Dar-link' zeggen. Ze zijn lichtelijk karikaturaal maar dat mag de pret niet drukken, de tantes met hun vele Hongaarse gewoontes en geheimen zijn leuk. Ook de worsteling van een verlegen nerd, Marina, op de dure kostschool waar ze haar plek maar niet weet te vinden is prachtig beschreven. Angst dat haar klasgenoten ontdekken dat ze Hongaarse is, dat ze van lezen houdt, de onmogelijke liefde op afstand voor een oudere schoolgenoot, de ongewilde avances van een jongere knul, de doodsangsten die ze op bezoek bij zijn ouders uitstaat of ze wel het juiste doet, de vraag of ze nu wel echt medicijnen zou willen studeren, de waarheid verzwijgen voor haar moeder. Mendelson raakt een zeer herkenbare snaar. Maar .... (om bij The Great British Menu te blijven): less is more. Marina heeft niet alleen moeite om haar plek te vinden op school,  ze heeft ook nog eens een compulsive disorder. Woorden tellen, handelingen herhalen. Het lastige hieraan is dat Mendelson het benoemt maar het vervolgens laat verworden. Marina's moeder heeft ondertussen haar eigen problemen en ook daar geldt, met een onsje minder waren die waarschijnlijk overtuigender geweest. Naarmate het boek vorderde groeide bij mij de vraag: wat wilde Mendelson nu eigenlijk - een komedie schrijven of een drama? Dat eerste zit er absoluut in, sterker nog, er ligt een glansrol te wachten op een filmster in wording. Het lastige is dat drama en komedie geen geheel vormen maar elkaar uit evenwicht brengen. Indien Mendelson of haar uitgever strenger was geweest en had geschrapt in de veelheid aan informatie was de balans tussen drama en komedie beter geweest en hadden ze elkaar versterkt. Dan was 'maar ...' niet nodig geweest. Als je genoeg tijd hebt vooral lezen, al is het maar voor de tantes. 

zondag 11 mei 2014

Hannah Kent / Burial Rites

 Terwijl ik Burial Rites las, regende het buiten aan één stuk: IJsland en haar ongenaakbare klimaat kwamen dichtbij. Burial Rites is een sober geschreven boek dat vooral imponeert doordat het een raak beeld geeft van het leven in een boerengemeenschap in een (merendeels) koud en donker land in de 19e eeuw. Agnes Magnusdottir is één van de have nots: wanneer ze op zesjarige leeftijd wordt achtergelaten door haar moeder, begint een leven met ontberingen en uitbuiting. Desondanks blijft Agnes hopen op een beter leven. Haar laatste kans hierop loopt echter hevig uit de hand: Agnes wordt schuldig verklaard aan moord. Tot de dag van haar terechtstelling wordt zij ondergebracht bij Jon Jonsson en zijn familie. Hulpdominee Toti Thorvadur zal haar voorbereiden op haar dood. Vanaf dat moment speelt Kent prachtig met de tegenstelling 'kille moordenares' in de ogen van de autoriteiten en de door omstandigheden getekende en beïnvloedde jonge vrouw in de ogen van Toti en Margret Jonsson.  Toti is volledig onder de indruk van Agnes en vecht om zijn eigen lustgevoelens onder controle te houden. Margret zet Agnes aan het werk en waardeert haar inzet en vaardigheden. Zij is waarschijnlijk degene die het beste ziet hoe makkelijk het is om een verkeerde keuze te maken wanneer je afkomst zo weinig mogelijkheden biedt. Armoede, eenzaamheid en ziekte zijn meer dan aanwezig en bepalen leven en dood. Agnes wordt onthoofd, geen onverwacht goed eind voor haar; Margret zal haar niet lang overleven, haar tbc sloopt haar langzaam maar zeker. Er is geen plaats voor valse romantiek in Burial Rites: Agnes had haar fouten, het leven in IJsland is keihard. Er is echter wel ruimte voor vriendschap op een onverwacht moment tussen mensen die voor elkaar openstaan.

woensdag 7 mei 2014

Ruth Ozeki || A Tale for the Time being

Ik heb een lichtelijk probleem met A Tale for the Time Being. Hoofdstukken lang heb ik meegelezen met Nao en Ruth en tegen het einde van A Tale wordt het boek opeens magisch-realistisch of nog erger, quantum-mechanisch. Niet dat ik een bezwaar heb tegen magisch-realistische romans en natuurlijk is Schrödingers kat een mooi experiment maar hier lijkt het met de haren erbij gesleept en daar baal ik stevig van. Ik heb genoten van de wijze waarop Ozeki het dagboek van Nao en haar oudoom Haruki vervlecht in het leven van Ruth. Zij vindt aan de kust van een afgelegen Canadees eiland een zak met daarin brieven, een oud horloge en twee dagboeken. Zij vermoedt dat deze na de tsunami door de stroom is meegevoerd. Ruth leest het dagboek van Nao en gaat zich met de dag meer zorgen maken of zij de tsunami heeft overleefd. Haar speurtocht naar Nao wordt al snel een belangrijke dagtaak, die de plaats inneemt van het schrijven aan haar eigen boek. Terwijl Nao vertelt over de gruwelijke pesterijen op haar school, haar suïcidale vader en haar overgrootmoeder Jiko, een zen-boedhistische monnik en al vertellende een mooi contrast schept tussen het harde leven in Tokio en de rust in Jiko's tempel, zoekt Ruth op haar eiland naar de zin van haar bestaan en verlangt ze diep in haar hart terug naar New York. En dan transformeert Ruth in een droom in de redder van Nao's vader en daarmee Nao, verdwijnen en verschijnen er pagina's van het dagboek en eindigt A Tale met een verhandeling over Schrödinger en zijn kat. Oeps, dat had voor mij niet gehoeven. Ik vond juist de subtiele manier waarop twee levens werden verbonden mooi en daarop wordt een geforceerde kunstgreep losgelaten. Doodzonde. Desondanks: lezen, Nao vertelt te mooi en sla desnoods Schrödinger maar over.

maandag 5 mei 2014

Emma Donoghue / Room

 Ik moet bekennen dat ik Room bij de eerste keer snuffelen in de winkel terug legde, blijkbaar sprak de wat vreemde schrijfstijl me niet helemaal aan. De tweede keer kocht ik het wel en toen heb ik het  in één ruk uitgelezen. Sterker nog, er was één scène waarin ik zo meeleefde met het lot van het hoofdpersonage, een jong kind, dat ik op het puntje van mijn stoel zat te lezen en ondertussen schietgebedjes pleegde: laat dit aub goed aflopen! Ik laat in het midden of dat gebeurde maar het geeft de kwaliteit van Room wel aan. Op dit moment leest mijn neef Ro (16 jaar) het en hij appte me 'wat een goed boek!'. Zo'n moment waarop je bij jezelf denkt 'leeslijst een probleem? Niet met dit soort boeken!' Room: verplichte kost!
Eleanor Catton / The Luminaries

 Man Booker Prize 2013

 In één woord geweldig! In het begin was het even je verstand erbij houden omdat alle informatie uit meerdere hoeken tot je komt. Desondanks bleef ik geïntrigeerd doorlezen. Ik wilde weten wat er nu gebeurd was en wat al die mensen met elkaar te maken hadden. Catton strooit vervolgens 800 pagina's lang brokjes informatie op haar lezers af, zodat steeds duidelijker wordt waarom kluizenaar Crosbie Wells dood gevonden is in zijn hutje en hoer Anna Wetherell bijna bezwijkt aan een overdosis opium. Ondertussen groeit het beeld van het leven in een nederzetting dat volledig draait om het al dan niet vinden van goud. Intriges, bedrog, machtsspelletjes, gelukszoekers, ex-criminelen, overwinnaars en verliezers verzamelen zich in Hokitika, Nieuw Zeeland 1866. De ogenschijnlijk eenvoudige plot wordt in de loop van het verhaal complexer en complexer wanneer blijkt dat meerdere, op het eerste gezicht niet-gerelateerde gebeurtenissen in elkaar gaan grijpen. En daardoor de personen achter die gebeurtenissen op één of andere manier aan elkaar verbonden blijken. Wat ik persoonlijk erg leuk vond, was dat uiteindelijk op pagina 832 een aantal vragen onbeantwoord blijft. Over de structuur van het boek is al heel veel gezegd: van volle maan naar minuscuul streepje maan, oftewel een eerste deel van 360 pagina's en alle delen daarna worden korter en korter. Het effect was wat mij betreft vooral dat ik steeds sneller ging lezen. Ik weet niet of alle astrologische verwijzingen nu echt iets toevoegen of dat vooral verhaal, schrijfstijl en structuur samen leiden tot een boek dat je niet mag missen. Toegegeven, Catton past het ook in de verhaallijn knap toe: de grootste intrigant van allemaal die tarotkaarten legt en de (door haar geconstateerde) telepathische verbinding tussen Anna en haar geliefde. Die verbinding verklaart aan de ene kant een heleboel vreemde gebeurtenissen maar vergroot tegelijkertijd het mysterie. Mijn mening moge duidelijk zijn: in de vakantiekoffer stoppen dit boek, je mag het echt niet missen.