Gabrielle Zevin || Tomorrow and Tomorrow and Tomorrow

Zevin’s roman is een succes. Ik kan me er wel iets bij voorstellen. De roman is misschien net een ietsiepietsie aan de lichte kant maar Zevin slaagt er wel degelijk in om een aantal relevante thema’s aan de orde te stellen. En dat allemaal in een wereld die voor mij echt Verweggistan is, die van games.

Tomorrow and Tomorrow and Tomorrow is vooral een roman over vriendschap. Vriendschap die net zo belangrijk kan zijn als romantische liefde en grote invloed kan hebben op iemand’s leven. Sadie en Sam hebben zo’n vriendschap: vanaf het allereerste moment. In Tomorrow neemt Zevin ons mee in de hoogte- en dieptepunten van die vriendschap, laat ze zien hoe twee mensen ongelooflijk diep verbonden kunnen zijn in een relatie en er dan toch in slagen elkaar helemaal niet te begrijpen.  

Zevin laat zien hoe deze en elke relatie afhankelijk is van openheid en vooral doorvragen. Er is een aantal momenten waarop Sam en Sadie uit elkaar groeien. Momenten die worden veroorzaakt door aannames die niet gecheckt worden. Sam en Sadie kwetsen elkaar op die momenten zonder in de gaten te hebben dat ze handelen op basis van foutieve informatie. Het komt helaas bij geen van beide op om even te vragen wat er nu daadwerkelijk speelde. Er is een game nodig om de twee op een gegeven ogenblik met elkaar in gesprek te brengen.

De relatie van Sam en Sadie is niet de enige die een rol speelt in Tomorrow. Sam en Sadie leven tenslotte niet in een isolement, ze ontmoeten allebei andere mensen met wie ze hechte vriendschappen opbouwen, diepe liefdesrelaties of degelijke professionele banden. Marx is het personage dat op één of andere manier Sam en Sadie blijft verbinden: omdat hij met hen beide een bedrijf opzet, omdat hij een soort bloedbroederband voelt met Sam en smoorverliefd wordt op Sadie.

Sam en Sadie ontmoeten elkaar door een game. Games blijven een cruciaal element in leven; hun creatieve en technische talent maakt dat ze succesvolle games ontwikkelen. Marx is degene die het bedrijf runt; hij is misschien niet het talent van het drietal maar maakt het wel mogelijk dat Sam en Sadie hun talenten kunnen ontwikkelen. Een rol die hij met liefde oppakt maar die niet altijd evenzeer gewaardeerd wordt door Sam en Sadie.

Er is niet echt sprake van karakterontwikkeling in Tomorrow. Omdat we Sam en Zadie in hun pubertijd ontmoeten en hen jaren blijven volgen, is het natuurlijk duidelijk dat ze opgroeien en ontwikkelen. In Tomorrow is de manier waarop mensen met elkaar omgaan, hoe ze met elkaar interacteren, elkaar waarderen (of niet) van groter belang. In die onderlinge relaties zit de ontwikkeling in Tomorrow niet in de individuen zelf.

Zevin heeft geen lineaire roman geschreven. Ze kijkt terug in de tijd en springt voortdurend heen en weer tussen verleden, heden en toekomst. Er zelfs één hoofdstuk waarin Sam en Sadie elkaar ontmoeten in een game, en in die game weer naar elkaar toegroeien. Het maakt op een of andere manier dat je als lezer alleen maar nieuwsgieriger wordt naar de redenen dat Sam en Sadie (tijdelijk) uit elkaar groeien, hoe ze elkaar vervolgens weer vinden.

Racisme is een element dat in Tomorrow steeds op de achtergrond speelt. Sam en Marx hebben een Aziatische achtergrond, Sadie is Joods. In hun games spelen ras maar ook gender geen rol; in één van hun populairste games schetst met name Sam een ideale wereld waarin mannen met mannen kunnen trouwen, vrouwen met vrouwen, lang voordat dit daadwerkelijk kan in de USA. Hij is zijn tijd ver vooruit, krijgt nog voor de tijdens van social media te maken met haat en bedreigingen.

Tomorrow speelt niet voor niets in de wereld van games. Die wereld kan namelijk iets dat de gewone wereld niet kan: gewoon weer opnieuw beginnen als het misgaat. Het is niet voor niets dat zowel Sam als Sadie wegvluchten in populaire games wanneer het werkelijke leven te zwaar wordt. Het is echt Marx, degene die ‘alleen maar organiseert’, die door een quote van Shakespeare duidt wat een game is: “It’s tomorrow, and tomorrow, and tomorrow. It’s the possibility of infinite rebirth infinite redemption. The idea that if you keep on playing, you could win. No loss is permanent, because nothing is permanent, never”. En laat dat nu de kern zijn van deze roman: niets is permanent maar je kunt het wel steeds opnieuw proberen, ook in diepe vriendschappen.

 

“Tomorrow, and tomorrow, and tomorrow”

BY WILLIAM SHAKESPEARE

(from Macbeth, spoken by Macbeth)

   Tomorrow, and tomorrow, and tomorrow,

   Creeps in this petty pace from day to day,

   To the last syllable of recorded time; 

   And all our yesterdays have lighted fools

   The way to dusty death. Out, out, brief candle!

   Life's but a walking shadow, a poor player,

   That struts and frets his hour upon the stage,

   And then is heard no more. It is a tale

   Told by an idiot, full of sound and fury,

   Signifying nothing.

 

Kate Atkinson – Shrines of Gaiety

Op het eerste gezicht zou je Shrines of Gaiety kunnen afdoen als een vermakelijke schelmenroman, spelend in de jaren dertig met als middelpunt een niet helemaal binnen de lijntjes tekenende familie die een aantal nachtclubs runt. Ik vrees dat je Atkinson dan zwaar tekort doet. Shrines of Gaiety kan op veel aspecten de concurrentie aan met de betere Dickensiaanse voorgangers. Ik leg uit waarom.

In de eerste plaats het aantal personages en het aantal verwikkelingen die aan het einde van de roman allemaal hun eigen plekje in de roman gevonden hebben.

De familie Coker runt op fenomale wijze de nachtclubs, of liever gezegd dat doet materfamilias Nelly. Haar kinderen kunnen op geen enkele wijze tippen aan haar. Sommige van die kinderen interesseert dat bepaald niet. Niven omdat hij in de Eerste Wereldoorlog teveel gezien heeft en de drie jongere dochters omdat ze andere zaken aan hun hoofd hebben. Dochter Edith lijkt wel degelijk in staat haar moeders koninkrijk op een gegeven ogenblik over te nemen, zij brengt het door een persoonlijke keuze echter bijna tot val. Zoon Ramsay komt liefde tekort, hij lijdt vooral onder het feit dat zijn moeder hem – niet geheel onterecht – niet serieus neemt.

En dan de personages aan de goeie kant. Inspector Frobisher die alles in zich heeft om een waardig opvolger van Atkinson’s Jackson Brody te worden, onnozel gansje Freda die denkt dat ze met haar talent London wel eventjes zal veroveren. Zij komt van een koude kermis thuis, realiseert zich waarschijnlijk niet meteen dat die koude kermis haar kracht, empathie en doorzettingsvermogen juist naar boven halen.  Gwendolen Kelling is de volwassen geworden George uit Enid Blython’s De Vijf. Kordaat, nergens bang voor, bereid de wereld stormenderhand te nemen en elk obstakel uit de weg te ruimen. Pas wanneer één van de twee mannen in haar leven eindelijk vermeldt dat hij getrouwd is, wankelt ze.

Tussen de Cokers en de mensen aan de goede kant begeeft zich een groot aantal kleurrijke personages. Of juist grijze. De bibliothecaresses met wie Gwendolen jaren gewerkt heeft, de ongetrouwde dames in haar kosthuis … Atkinson zet ze feilloos neer. Dat geldt ook voor politieagent Oakes die een ietwat vreemde relatie tot de wet lijkt te hebben, de mysterieuze Azzopardi of de Veertig Dieven, een groep vrouwelijke zakkenrollers die op geheel eigen wijze opereren. Het knapste is nog wel de manier waarop Atkinson sleutelfiguur Maddox nauwelijks zelf ten tonele voert, er wordt vooral over hem gesproken, maar wel een scherp beeld neerzet van een corrupte agent.  

Had ik al gezegd dat Atkinson haar taal perfect beheerst? Zij is één van die auteurs die de meest prachtige zinnen uit haar pen laat rollen, die af en toe slechts een subtiel geplaatst woord nodig heeft om een situatie te duiden. En dan hebben we het nog niet eens over de af en toe barokke beschrijvingen van de nachtclubs en hun bezoekers of de bijna tastbare lugubure sfeer in de mortuaria. Het nachtleven maar ook de schrijnende omstandigheden van vele inwoners van Londen in de jaren dertig komen door het talent van Atkinson tot leven.

Eén aspect van Shrines of Gaiety heb ik nog niet belicht: de knappe wijze waarop Atkinson humor en harde realiteit afwisselt. Wanneer Freda kan intrekken bij een vroegere vriendin is het bijna hilarisch om te lezen hoe ons gansje echt niet snapt welk beroep die vriendin uitoefent, terwijl tegelijkertijd de armoede waarin zij leeft druipt van de pagina’s af.

Ik heb één grote fout gemaakt tijdens het lezen van Shrines of Gaiety: ik had steeds maar kort de tijd om te lezen waardoor ik eigenlijk te sporadisch in de wereld van Nelly Coker, Frobisher en Kelling werd ondergedompeld. Op het moment dat ik – met dank aan een langere treinreis – de tijd had, schoot ik door de roman heen en wilde ik niet meer stoppen met lezen (heb ik dus ook niet gedaan).

Oftewel, ik blijf een fan van Atkinson. Ik zie nu alweer uit naar haar volgende roman. 

 

 

 

Karen Joy Fowler – Booth

Ik had voordat ik begon te lezen al zo  mijn twijfels over deze roman. Niet alleen was ik niet razend enthousiast over een eerdere roman van Fowler, ik popelde ook niet echt om me te verdiepen in de moordenaar van Lincoln. Toch besloot ik Booth een kans te geven en helaas, ik was niet onder de indruk.

Booth werkt toe naar de moord op Lincoln door John Wilkes Booth, een telg uit een beroemde toneelfamilie. Zijn vader, geëmigreerd uit Engeland, veroverde Amerika met zijn toneelspel. In de roman vertelt Fowler hun geschiedenis, vanuit het perspectief van drie kinderen: Edwin, Rosalie en Asia. Kort samengevat: veel ups en downs, van bittere armoede naar (tijdelijke) welvaart, bloed kruipt waar het niet gaan kan – veel van de kinderen Booth blijken het kwikzilveren karakter van hun wispelturige vader meegekregen te hebben, drie zonen volgen in zijn voetsporen.

De lezer krijgt een beeld van John Wilkes Booth door de ogen van zijn broer en twee zussen. Hij lijkt een middelmatige acteur met een buitenmatig geloof in zijn eigen kunnen en invloed. Opgegroeid in een familie die slavernij niet ondersteunt, ontwikkelt hij – op kostschool – onder invloed van vrienden in het zuiden het vaste geloof dat slavernij wetmatig en rechtmatig is. Waarom dit geloof ontspoort in een complot om Lincoln te doden maakt Fowler wat mij betreft absoluut niet duidelijk.

Ergens halverwege de roman kwam ik tot de conclusie dat ik deze niet met veel plezier aan het lezen was. Om heel eerlijk te zijn, ik vond de roman lichtelijk aan de saaie kant. De familie Booth bleek me niet te kunnen boeien. Ik had het op een gegeven ogenblik wel gehad met hun verwikkelingen en het alcoholisme van een groot aantal van hen.

Fowler is er mede verantwoordelijk voor dat ik mijn interesse in de familie verloor. In de eerste plaats, omdat ze de verwikkelingen van de familie voortdurend afwisselt met geschiedkundige informatie over de periode die leidt naar de moord op Lincoln. Misschien heel erg interessant indien je Amerikaans bent of van geschiedenis houdt maar niet voor mij. Daarnaast hanteert Fowler een vrij afstandelijke stijl. Hoewel ze kiest voor het perspectief van drie kinderen Booth, zet ze een afstandelijke verteller in om hun visie op de gebeurtenissen weer te geven. Een afstandelijke verteller ook nog eens gericht op feiten en verslaglegging. Het was dat Fowler de verteller nog net niet ‘en toen …’ in de mond legde.

Niet mijn pakkie-an dus deze roman. Ik was in ieder geval blij dat mij exemplaar van de bieb kwam en weer geretourneerd kon worden. Jammer, ik had me graag laten overtuigen door Fowler die in Amerika toch een behoorlijke reputatie heeft. Ik vermoed dat ik niet snel een derde roman van haar zal oppakken.