maandag 31 december 2018

2018 in Boeken


2018 bleek een goed boekenjaar, tenminste voor mij. Er waren natuurlijk wat teleurstellingen maar al bladerend door BooksandLiliane krijg ik toch echt de indruk dat ik van veel romans echt genoten heb. Om maar wat te noemen: Sing Unburied Sing, I Am I Am I Am, From A Low and Quiet Sea, The Mars Room, The Long Take, The Hoarder .....

Ik bleek het meer dan eens niet eens met enthousiaste recensies. Mijn verwachtingen over romans die door de critici de lucht in geprezen waren, werden te vaak niet waargemaakt. Ik bleek een voorkeur te hebben voor romans die op eigen kracht mijn hart veroverden.

Mijn winnaars
Januari 2018 begon goed met de altijd overtuigende Ali Smith. Winter overtrof wat mij betreft Herfst, ik kan niet wachten totdat Lente uitkomt. Willy Vlautin verraste me totaal met Don’t Skip Out On me. Ik moet toegeven dat het predikaat ‘boek van de maand’ bij de Wereld Draait Door niet meteen in het voordeel werkte van Vlautin maar in dit geval klopte het volledig. Wat een prachtige, trieste roman over twee  gemiddelde Amerikanen. 


Dat ik onder de indruk zou zijn van Overstory verbaasde me minder. Tot nu toe heeft elke roman van Richard Powers mij veel leesplezier bezorgd. Ik vond het vooral onterecht dat hem de Booker Prize ervoor ontzegd werd. Kamila Shamsie won de Women’s Prize wel, en terecht. Her sterke hervertelling van een Griekse tragedie overtuigde volledig. Zij liet zien hoe normale mensen het slachtoffer worden van omstandigheden die ze zelf niet gecreëerd hebben. 


Een tweede hervertelling veroverde ook mijn hart: The Silence of the Girls van Pat Barker. Zij gaf vrouwen in oorlogstijd, nu en toen, een stem. Haar heldinnen bleken waardiger dan de vechtende soldaten. Lisa Haliday tenslotte overtuigde mij niet meteen. Het was vooral terwijl ik mijn blog aan het schrijven was dat ik tot de conclusie kwam dat Asymmetry die ene roman was die wel aan de hoge verwachtingen van de critici voldeed. 





De verrassingen
Elk jaar zijn er ook weer verrassingen. Romans van onbekende schrijvers of over onverwachte onderwerpen. Ik was bepaald onder de indruk van de debutroman van Daisy Johnson. Haar Everything Under verraste door het onderwerp en de prachtige teksten. Denis Johnson verraste mij nog meer met zijn Largesse of the Sea Maiden. Zijn hoofdpersonen leven aan de zelfkant van de maatschappij. Hun leven is niet mooi maar wordt door Johnson uitermate mooi beschreven. 


Jessie Greengrass overtuigde me met een bijna filosofische roman over relaties tussen moeders en dochters. Prachtig geschreven, op het beschouwende af. Nicole Barker met haar dystopische roman met grafische vondsten sluit mijn verrassingen af. Onderwerp en alle grafische uitwerkingen vulden elkaar uitstekend aan, ik heb er van genoten. 



De teleurstellingen
Eén roman heb ik weggelegd omdat ik de chaos en het vele geweld niet kon verdragen, The Ministry van Arundhati Roy. When I Hit You van Meena Kandasamy had ik eigenlijk ook weg moeten leggen. Ik vond de beschrijvingen van geweld en verkrachting afgrijselijk, ik snap nog steeds niet waarom dit zo tot in detail moest. 



Ik vond Manhattan Beach van Jennifer Egan best aardig maar snap nog steeds niet waarom deze roman de hemel ingeprezen werd. Ik vond vooral dat Egan te hard probeerde en over haar eigen goede bedoelingen struikelde. Milkman van Anna Burns ontnam mij letterlijk de adem. Ik snapte waar zij mee bezig was maar dat betekende nog niet dat ik de Booker Prize winnaar van 2018 met plezier gelezen heb. Datzelfde gold voor Normal People van Sally Rooney. Het ontgaat mij volledig waarom deze best aardige roman zo unaniem door iedereen geprezen werd. Ik vrees dat ik te oud word voor verhalen over moeilijk doende twintigers. 




Warlight tenslotte van Michael Ondaatje sluit mijn lijstje teleurstellende romans af. Ik erken dat de man prachtig schrijft maar ik kon me niet aan de indruk onttrekken dat hij hetzelfde structuur-kunststukje uithaalde als in The English Patient. En dat het onderwerp van zijn roman wel heel erg aanschurkte tegen een avonturenroman voor jongens. En misschien ook wel heel pijnlijk het Brexit-dilemma blootlegt van terugkijken naar een tijd die al lang voorbij is waarin het wereldrijk een laatste keer de tanden liet zien. 

Smaken verschillen gelukkig. Mijn teleurstellingen zijn de beste leeservaringen van andere lezers, en andersom: mijn winnaars kunnen bij hen totaal niet in de smaak gevallen zijn. De boeken uit 2018 hebben mij veel plezier bezorgd, in 2019 lees en ik schrijf ik enthousiast weer door. 





zondag 30 december 2018

Ottessa Moshfegh || My Year of Rest and Relaxation

Het onderwerp van My Year of Rest and Relaxation is letterlijk het jaar waarin de ik-figuur besluit zich een jaar van de wereld terug te trekken. Veel kalmeringstabletten en slaappillen moeten daarvoor zorgen. Het resultaat is een roman waarin de lezer, in ieder geval ik, zich met stijgende verbazing afvraagt wat er in vredesnaam gebeurt.

Onze ik-figuur is duidelijk de weg kwijt. Het verlies van haar ouders na een liefdeloze jeugd heeft er duidelijk voor gezorgd dat ze haar plek in de (werkende) maatschappij niet weet te vinden. Ze twijfelt over nut en noodzaak van de hippe galerie waar ze komt te werken, over het belang van de o zo trendy kunstwerken waar haar o zo hippe generatiegenoten mee scoren. Zij hecht nergens waarde aan. En dat zet zich door in haar privéleven. Langzaam maar zeker sluit ze beste vriendin Reva, met nogal wat eigen probleempjes, buiten.

De roman speelt aan het begin van de 21e eeuw. Een tijd met meer dan genoeg kansen voor jonge vrouwen. Toch slagen de ik-figuur en vriendin Reva er niet in hun leven zakelijk en persoonlijk tot een succes te maken. Voor de mannen in hun leven zijn ze randfiguren, ze horen niet tot de kern van hun bestaan. Wat vooral verbijstert is dat, met uitzondering van Reva, in de op uiterlijke schijn en zelf-vervulling gerichte omgeving niemand in de gaten heeft dat er iets serieus mis is met de ik-figuur. Haar psychiater, verwaarloost duidelijke symptomen en schrijft haar het ene na het andere zware medicijn voor. Vragen stelt ze niet.

Moshfegh beschrijft een wereld die aan het wankelen is. Een jaar later zullen de Twin Towers daadwerkelijk instorten, de lezer weet dan dat er gevaar dreigt voor enkele in de roman voorkomende personen. Moshfegh beschrijft ook het lege bestaan van zogenaamde culturele New Yorkers. Omdat zij af en toe een shockerend kunstwerk produceren staan zij zichzelf een leven vol feesten met drugs en alcohol toe. De ik-figuur zou onderdeel uit kunnen maken van dit leven, zij besluit het de rug toe te keren. Om op een gegeven moment een besluit te nemen waardoor ze letterlijk onderdeel wordt van een kunstwerk.

Moshfegh neemt ons niet mee in een leuke wereld van een aardige ik-figuur. Daarvoor is de ik-figuur met al haar trauma’s te zeer op zichzelf gefocust. Dat er onder de laag van onverschilligheid best een aardig meisje verstopt zit, laat Moshfegh vooral zien wanneer de ik-figuur tegen wil en dank aardig is tegen Reva. Ik vermoed dat de subtiele hints ervoor zorgen dat de roman de lezer tegen wil en dank meetrekt in het verhaal. Onze ik-figuur is weliswaar dankzij haar ergernis financieel onafhankelijk, met dank aan haar ouders is geluk ver te zoeken. Moshfegh maakt haar wanhoop en haar verlangen om niet te hoeven voelen duidelijk.

My Year of Rest and Relaxation is geen makkelijke roman. De lezer ervaart de pijn van de ik-figuur, je begint een beetje te begrijpen waarom zij zich zo graag, al is het maar voor een jaar, wil terugtrekken uit het leven. Het valt haar gewoon te moeilijk. Ik voelde eerder mededogen met haar dan afschuw. Op dit moment in haar leven is het haar gewoon niet gegeven om iets anders met haar leven te doen. Je kunt alleen maar hopen dat de periode van rust gaat helpen. Of dat zo is, zeg ik natuurlijk niet.

My Year of Rest and Relaxation is geen romannetje voor eventjes tussendoor. Ik kan me zo maar voorstellen dat mensen afhaken omdat ze het onderwerp te confronterend vinden of te onwaarschijnlijk. Het is aan de kwaliteiten van Moshfegh te danken, met haar prachtige teksten, een ondersteunende opbouw met vooruit- en terugblikken en subtiele hints over het ware karakter van de ik-figuur, dat de roman desondanks van begin tot einde boeit.





zondag 23 december 2018

Lisa Halliday || Asymmetry


Ik weet niet wat ik met Asymmetry moet. De roman is aan alle kanten de lucht ingeprezen. Ik vind de afzonderlijke delen sterk, ik weet echter niet waarom Halliday het verhaal van een jonge vrouw die de minnares wordt van een oude, gevierde schrijver koppelt aan dat van een Koerd die vastgehouden wordt op een Brits vliegveld. Ik vermoed omdat Halliday de disbalans tussen maar ook binnen beide werelden wil laten zien maar zucht, het gaat wat ver.

Asymmetry is opgesplitst in drie delen: Folly, het verhaal van liefdesaffaire tussen de bejaarde gelauwerde schrijver (waarin heel Amerika subiet Philip Roth herkende met wie Halliday een verhouding had), Madness over de Koerd die een tussenstop wil maken op Heathrow om een vriend te bezoeken maar wie de toegang tot het land geweigerd wordt. Dit leidt tot het persoonlijke verhaal van hem en zijn familie. Het verhaal sluit af met een interview met onze gelauwerde schrijver: welke muziek neem jij mee naar een onbewoond eiland?

Alle drie de delen, laten we daar even geen misverstand over bestaan zijn goed geschreven. Lisa Halliday is duidelijk een getalenteerd schrijfster. Ik vond het liefdesverhaal van Alice en Ezra Blazer prachtig en werd meegesleept in de geschiedenis van Amar Ala Jaafari en zijn broer Sami. Het is ook duidelijk dat in beide verhalen een gebrek aan evenwicht aan de orde is.

Er is geen balans in de relatie tussen Alice en Ezra. Hij is te oud voor een gelijkwaardige fysieke relatie, zij op sommige momenten te jong om de verleiding van zijn wijsheid maar ook zijn cadeaus te weerstaan. Tijdens het lezen kreeg ik echter nooit de indruk dat Ezra misbruik maakte van Alice. Ondanks alle ongelijkheid zit er een zeker evenwicht in hun relatie. Ezra en Alice stappen er met volledig bewust in, Alice is geen bleue jonge vrouw, ze staat stevig in het leven en weet waar ze aan begint.

Dat is in Madness anders. Daar zit het ontbreken van evenwicht niet zozeer in de relatie tussen personen als wel in de verhoudingen in de wereld, de machtsstrijden, de onbedoelde slachtoffers van strijd en oorlog. Amar heeft gekozen voor een leven in de VS, zijn broer kiest ervoor arts te zijn in Koerdisch Irak. De één maakt van dichtbij mee wat leven in oorlogsgebied inhoudt. De ander beleeft het vooral van veraf. Totdat hem de toegang geweigerd wordt tot een land waar hij jaren gewoond en gewerkt heeft, dan wordt het opeens persoonlijk.

Het interview aan het einde laat vooral zien dat oude schrijvers hun streken niet verliezen. Het laat zien dat Ezra behoefte heeft aan contact met vrouwen en sommige zaken, #MeToo bijvoorbeeld, niet echt serieus neemt. Na het in heftigheid toenemende Madness lijkt dit nog een ontspannend extraatje maar blijkt een gemene steek achteraf. Het interview zet de relatie tussen Ezra en Alice in een weer net ander, minder positief licht.

De evenwichtigheid in Asymmetry ontbreekt dus. Welbewust mag ik aannemen. Ik ga er gevoeglijk van uit dat Halliday precies wist waarom ze Folly en Madness aan elkaar koppelde. Al schrijvende realiseerde ik mij dat het trieste verhaal van Amar en Sami laat zien dat Alice en Ezra beide vanuit een zeer comfortabele positie hun relatie hebben. Voor hen zijn keuzes geen zaak van leven en dood, voor Amar en Sami wel. Juist het contrast met de persoonlijke probleempjes van het welvarende weldenkende deel van Amerika legt de vinger op de pijnlijke plek. De onevenwichtigheid in het ene leven is een luxe, in het andere iets dat door omstandigheden opgedrongen wordt.

Er is dus wel degelijk een relatie tussen Folly en Madness, het interview aan het einde benadrukt de ongelijkheid des te meer. Waar ik eerst aarzelde over de noodzaak Folly en Madness aan elkaar te verbinden, zag ik al schrijvende het licht. Asymmetry geeft haar geheimen niet meteen weer, het is een prachtige, gelaagde roman die de ongelijkheid in deze wereld benadrukt door contrast. Mooi.



zondag 16 december 2018

Pat Barker || The Silence of the Girls

Pat Barker maakte ooit een onuitwisbare indruk op mij met haar prachtige trilogie over de Eerste Wereldoorlog. Ze keert terug naar de oorlog maar nu eentje die zich ruim tweeduizend jaar geleden afspeelde, de veroverdrift in het Middellandse Zee gebied van de Grieken. Ook nu belicht ze niet de kant van de helden en de leiders maar die van de slachtoffers tegen wil en dank: de vrouwen in de veroverde stadstaten. Ze geeft de onzichtbare vrouwen uit de Ilias een gezicht en stem.

Briseis is één van die vrouwen. Zij is de echtgenote van een koning, wat betekent dat zij na de verovering van haar stadsstaatje geschonken wordt aan een grote Griekse held, Achilles. Haar leven als slavin start. Zij verhuist nu van een luxueus paleis naar het tijdelijke soldatendorp. De uitkomst staat vast, die is onderdeel van de Griekse mythen: Troje wordt veroverd, Achilles sterft tijdens de belegering. Omdat er voor de rest natuurlijk niet zoveel bekend is, grijpt Barker deze kans aan om haar eigen versie van Achilles te maken. Een held met nogal wat menselijke trekjes.

Achilles is half mens, half God. Hij is vooral een man die het vertrek van zijn moeder nooit te boven is gekomen en een nogal intense vriendschap heeft opgebouwd met zijn beste vriend. Wanneer deze komt te overlijden slaat hij door, met alle akelige consequenties vandien voor het verloop van de belegering en voor Briseis.

Barker geeft een realistisch beeld van het leven in het soldatendorp met alle vuiligheid, geweld en onzekerheid. De oorlog is voortdurend aanwezig, dood en ziekte liggen op de loer. Barker laat de zwakheden van de mythologische helden zien, de vertroebelde relatie die sommige slavinnen met hen hebben (wat gevalletjes van Stockholm-syndroom) maar ook de druk die op mannen als Achilles ligt. Hij is de held, zijn handelen bepaalt voor een groot deel het verloop van de strijd. En zijn eigen dood.

The Silence of the Girls wordt merendeels verteld vanuit het perspectief van Briseis. Soms wisselt Barker echter naar dat van Achilles. Hij wordt nooit de hoofdpersoon, dat is en blijft Briseis. De perspectiefwisselingen maken wel dat we een steeds duidelijker beeld krijgen van de man achter de held. Het geeft Silence of the Girls een extra gelaagdheid. De menselijkheid die Achilles van Barker krijgt maakt alle verwikkelingen des te wranger. Het maakt bovendien het prachtige, ontroerend einde mogelijk.

Hoewel Silence of the Girls in het verre verleden speelt, ontkwam ik toch niet aan de gedachte dat de omstandigheden van de toenmalige vrouwelijke slavinnen niet veel zullen hebben verschild van die van de jonge vrouwen ontvoerd door Boko Haram of IS. Deze niet-uitgesproken, niet-benoemde link naar het heden maakte wat mij betreft de roman des te beklemmender.

Laten we ook niet vergeten dat Barker een zeer vakkundige schrijfster is. Zij speelt met woorden, haar beschrijvingen van de soldatenbarakken maken het vuil en de stank bijna tastbaar. Op dezelfde vakkundige manier toont ze steeds meer de man en de vrouw achter de twee hoofdpersonen: zij worden van clichébeelden tot mensen van vlees en bloed. Ze goochelt bovendien op acceptabele wijze met het mythische deel van het verhaal: Achilles’ moeder verrijst gewoon uit de zee, lijken vergaan niet. Het past binnen het verhaal en voelt niet gekunsteld aan.

Barker geeft een stem aan vrouwen, toen en nu. Ze laat zien dat de vrouwen achter de wereldpolitiek, de eeuwige machtsstrijd, de bloederige en ontwrichtende conflicten mensen zijn van vlees en bloed met een duidelijke stem en mening. Briseis is net zo goed en misschien zelfs meer een held dan de mannen die Homereus ooit de lof toedichtte.



zondag 9 december 2018

Tommy Orange || There There



There There is een van die romans die alom geprezen wordt en waarvan ik me stiekem afvraag of dat wel om de goede redenen gebeurt. Vooropgesteld: Tommy Orange schrijft goed, zijn roman is zeker niet slecht, maar de lof die deze - met name in Amerika - toegedicht krijgt vind ik persoonlijk wat overdreven.

Tommy Orange heeft een roman in verhalenvorm geleverd. Alle verhalen leiden naar een centrale apotheose: het gewelddadige eind van een ‘ pow wow’. De Indiaanse hoofdpersonen van de verhalen bezoeken de ‘ pow wow’, zijn deelnemer, slachtoffer, familie of vriend van, dader of medeplichtige. Daar zit wat mij betreft meteen het grote probleem van There There: teveel mensen, teveel verhaallijnen.

Ik was op een gegeven ogenblik volledig de draad kwijt en moest herhaaldelijk in mijn biebboek terugbladeren om te kijken wie nu wie was. Ik heb het bange vermoeden dat Orange vooral naar volledigheid gestreefd heeft en daarmee in mijn geval de plank misgeslagen heeft. Hoewel alle personages een rol spelen tijdens de ‘ pow wow’, had voor het verloop van het verhaal minstens 1/3 gemist kunnen worden. Ik had persoonlijk liever meer gelezen over een aantal interessante personages dan eigenlijk te weinig over allemaal.

Rode draad bij alle hoofdpersonen in de verhalen is hun afkomst: ‘native American’, de een wat bewuster dan de ander. Ze delen ook zo goed als allemaal een moeilijke jeugd, tegenslagen, problemen met alcohol of drugs, opgroeien in incomplete gezinnen, en ga zo maar door. Orange laat er bij de naïeve lezer geen twijfel over bestaan dat het leven van de gemiddelde ‘native American’ in de Verenigde Staten niet over rozen gaat.

In There There komt de worsteling om als ‘ native American’ een fatsoenlijk bestaan op te bouwen meedogenloos naar boven. Geen naïeve, rooskleurige verhalen bij Orange. Hij laat ook zien dat er een grote groep ‘ native Americans’ is die op afstand van cultuur en afkomst leeft. Niet al zijn hoofdpersonen zijn trots op hun Indiaanse afkomst, ze hebben soms geen idee wat het inhoudt. De trotse native American die de traditionele normen en waarden van zijn stam leven houdt, komt in There There niet voor. Die normen en waarden zijn dan eerder vervaagd tot teveel drank, teveel drugs, te weinig opleiding.

Orange start de roman met een bepaald moraliserende introductie waarin hij met opgeheven vinger wijst naar al die nazaten van die ooit zijn voorouders verjaagd, uitgeroeid of uitgebuit hebben. Hij lijkt zijn lezers ervan te willen doordringen dat zij de maatschappelijk beroerde omstandigheden van zijn volk te wijten zijn aan de blanke Amerikaan, toen en nu. Niet dat hij ongelijk heeft maar gut, wat een vervelend stukje en onnodig stukje proza was dat begin. De verhalen op zichzelf voldeden prima om die boodschap over te brengen.

Geen louter lovende woorden dus van mij over deze roman. Niets mis met There There maar ik zie teveel onvolkomenheden. Ik vraag me af in hoeverre context en schuld een rol gespeeld hebben in de positieve recensies.





zondag 2 december 2018

Rhidian Brook || The Killing of Butterfly Joe

Soms pakt creativiteit goed uit, soms slaat een overdosis aan excentrieke personages een roman dood. Dat gevaar ligt bij The Killing of Butterfly Joe voortdurend op de loer, het verhaal moet een voortdurend gevecht aan met de personages die het bevolken.

De wel heel korte samenvatting: Britse jongeman verblijft na de dood van zijn vader in Amerika, treft daar een zeer extraverte verkoper van ingelijste vlinders aan die hem verleid om samen met hem en zijn familie die vlinders te verkopen. En passant ‘on the road’ in Amerika. De familie woont in een grote, bouwvallige familie. Moeder Edith is zwaar verminkt geraakt door een grote brand, vader heeft al jaren geleden vlinders verkozen boven zijn gezin. Een intelligente dochter die wil gaan studeren, een knappe dochter die de Brit natuurlijk verleid. En dan ook nog een heleboel zeldzame vlinders.

Llewelyn aka Rip van Jones ontmoet Joe op een cruciaal moment in zijn leven. Hij ziet heus wel dat Joe te mooi is om waar te zijn maar wordt verleid door zijn extraverte levenslust. In het boek komt die vooral naar voren door de enorme hoeveelheid woorden die Joe gebruikt om iets te vertellen. Zijn levenslust spat van de pagina’s af, tegelijkertijd is vanaf het begin duidelijk dat er iets niet klopt. Ook Llewelyn aka Rip ziet dit verdomd goed, hij wil het echter niet accepteren omdat hij te gefascineerd is door zijn met een flinke dosis ADHD behepte nieuwe vriend. Hij kiest er zelf voor om de mindere kanten van Joe over het hoofd te zien en onder de mantel der liefde te bedekken.

Llewelyn lijkt in eerste instantie een wat verlegen, teruggetrokken jongeman. Al snel wordt echter duidelijk dat hij bepaald berekend is. Hij bezit over een portie meedogenloosheid die er niet om liegt, gecombineerd met zijn nogal onvolwassen beeld van zichzelf als de grote redder van de familie een vrij onaangename combinatie.

Ik vermoed dat Rhidian Brook Joe en Llewelyn bij elkaar gebracht heeft om zicht te geven op familieverbanden. Beide mannen zijn in totaal verschillende omgevingen opgegroeid, hun familieverbanden verschillen wezenlijk. Ondanks alle ellende die hij thuis heeft meegemaakt is Joe degene die staat voor zijn familie, die voor hen wil zorgen. Het vertrek van zijn vader heeft zijn leven drastisch beïnvloed.

De dood van Llewelyn’s vader lijkt op het eerste gezicht veel minder ingrijpend. Dat het tegendeel waar is komt in de drukbevolkte roman onvoldoende naar boven. Wat Brook ons duidelijk probeert te maken over de band tussen familieleden verdrinkt lichtelijk in het geweld van de extravagante hoofdpersonen.

Brook heeft structuurtechnisch een leuk trucje uitgehaald. Llewelyn kijkt terug op zijn tijd met de familie Bosco terwijl hij in de gevangenis zit, ogenschijnlijk omdat hij Joe vermoord heeft. Je weet dus al vrij snel in de roman dat er iets dramatisch gaat gebeuren, dat niet alles is wat het lijkt. De structuur maakt ook dat de lezer meegenomen wordt in het volwassen worden van Llewelyn. Door zijn belevenissen met de Boscos op papier te stellen, groeit hij op en leert hij de mindere kanten van zichzelf te accepteren.

Is The Killing of Butterfly Joe een slechte roman? Nee, maar het is wel eentje die voortdurend aanschurkt tegen een overdosis aan extravagante personages. De roman dreigt daardoor te verworden tot een soortement schelmenroman, de serieuzere ondertoon redt het niet. Mij bekroop daarnaast voortdurend het gevoel dat ik dit concept wel kende: een leuke mix van rare hoofdpersonen werkt natuurlijk altijd, nee dus. Ik voorzie wel een levendige, kleurrijke verfilming, Joe en consorten vragen er gewoon om.