Towles imponeerde enige jaren geleden met een roman, A Gentleman in Moscow, waarin zijn hoofdpersoon veroordeeld was om de rest van zijn leven door te brengen in een hotel. Dit gegeven leverde een roman op die de kritische lezer confronteerde met de vraag ‘had ik dit ook gekund?’ onderwijl diezelfde lezer te laten gloeien in warmte. Die warmte is ook aanwezig in The Lincoln Highway. Het originele gegeven uit de eerste roman is echter vervangen door een traditioneel thema: de grote Amerikaanse reis. In dit geval langs de Lincoln Highway ergens in de jaren vijftig.
Broers Emmett en Billy willen via de Lincoln Highway vanuit Nebraska naar San Francisco reizen. Emmett heeft een straf uitgezeten in een jeugdgevangenis en snakt er nu naar om elders een nieuw leven op te bouwen. Hij heeft al een gedegen verdienmodel met het opknappen en weer verkopen van huizen in zijn hoofd. Twee jongens uit de gevangenis gooien roet in het eten.
Duchess en Woolly hebben Emmett veelvuldig horen praten over zijn auto. Zij hebben bedacht dat ze Emmett overhalen hen met deze auto naar New York te rijden. Dat Emmett hier geen zin in heeft, bevreemdt niet. Dat hij desondanks toch met zijn broertje en beide heren op pad gaat, past natuurlijk mooi in het verhaal. Wat ook mooi past is dat Duchess zonder enige schroom en waarlijk vanuit de diepe overtuiging dat hij Emmett helpt doodleuk met de auto en het daarin verstopte geld wegrijdt en beide broers aan hun lot overlaat. Hij gelooft waarschijnlijk zelf als enige dat hij die auto weer terugbrengt naar Emmett (in het vermoeden dat Emmett terugkeert naar de boerderij waar hij is opgegroeid).
Emmett doet dat natuurlijk niet; hij zet samen met Billy, zonder enige cent op zak, de achtervolging in. Met de trein, een lege wagon in een goederentrein wel te verstaan. Het spreekt voor zich dat die treinreis natuurlijk een manier is om een diverse groep mensen tegen te komen. Mensen die de jongens willen beroven, mensen die hen beschermen en over hen waken. Eenmaal aangekomen in New York helpt één van deze mensen hen weer verder. Hoe of wat zal ik niet verklappen.
The Lincoln Highway is vakkundig opgebouwd uit hoofdstukken die steeds verteld worden door iemand uit de roman. De meeste hoofdstukken worden logischerwijs verteld door Emmett, Duchess en Woolly; een groot aantal van de nevenfiguren leveren ook interessante bijdragen. Towles bouwt op deze wijze gestaag zijn verhaallijn op met bewust gekozen zijlijnen. Interessant vooral omdat het merendeel van de vertellers uit deze zijlijnen bepaald geen leven leidt dat voldoet aan de maatschappelijke standaard in de jaren vijftig van de VS (of nu om heel eerlijk te zijn). Deze zijlijnen voegen daardoor de hoog noodzakelijke diepte toe aan de roman.
Die extra diepte is nodig, omdat Emmett, Billy, Duchess en Woolly prima voldoen aan allerlei stereotypes maar daardoor wel heel voorspelbaar worden. Emmett is degelijk, ‘een toekomstig pilaar van de maatschappij’, Duchess daarentegen, de zoon van een oplichter, blijkt uit hetzelfde materiaal als zijn vader geschapen te zijn. Hoewel hij er zelf van overtuigd is dat hij zijn vrienden aan het helpen is, dat hij onrecht uit het verleden recht zet, blijkt keer op keer dat hij geen geweten heeft, een enkel moreel bewustzijn.
Billy is een schatje; het typetje super eigenwijs jochie dat met feitjes en leerzame verhalen de wereld aan zijn voeten krijgt. Zet hem een brilletje op en het beeld verschijnt waarschijnlijk ogenblikkelijk het netvlies. Woolly is de meest tragische van het viertal. Hij is een telg uit een stinkend rijke familie, al generatieslang toonaangevend en bepalend in zaken en politiek. Woolly beschikt helaas niet over de juiste kwaliteiten om in zijn familie mee te komen. In deze tijd vermoed ik dat hij al lang voorzien was van een etiketje en met de juiste medicijnen op weg geholpen was. In de jaren vijftig was hij als kind al een mislukkeling. Dat Duchess hem probeert te helpen (en daarmee natuurlijk ook hem zelf) siert hem, Woolly verdient die hulp.
The Lincoln Highway volgt de traditie van de Amerikaanse road trip, een traditie die meestal ook voorschrijft dat een dergelijke trip eindigt met wijze lessen, de juiste inzichten en een nieuwe start. Die nieuwe start komt er, in dit geval zit het venijn van de roman echt in de staart en kijk je na het lezen van de laatste pagina’s opeens met andere ogen naar Emmett en Billy, de boegbeelden van deugdelijkheid. Door wat in die laatste pagina’s gebeurt krijgt de hele roman alsnog bepaald een nare, bittere nasmaak.