Zadie Smith || Swing Time

Ik hink weer eens op twee gedachten. Ik merkte dat ik geboeid was door Swing Time op het moment dat Zadie Smith zich focuste op de persoonlijke relaties, ik haakte af in die passages waarin zij haar hoofdpersoon confronteert met het ‘grote Afrikaanse‘ vraagstuk. Een te hoog Angelina Jolie ‘kijk mij toch eens goed doen’-gehalte zullen we maar zeggen.

De hele roman wordt verteld vanuit ik-perspectief. Dit gaat zelfs zover dat je er nooit achter komt hoe de ik-figuur heet (ik ben gaan terugbladeren om te ontdekken of ik ergens overheen gelezen was). De ‘ik’ is de dochter van een manager bij British Mail en een Jamaicaanse moeder; hij is tevreden met zijn lot, zij is continu op zoek naar verbetering. Zij eindigt uiteindelijk in het Britse parlement, hij wordt weer postbode. Vaders is vooral gespitst op het geluk van zijn dochter, moeders vooral op haar toekomst. Dus omarmt hij vriendin Tracey en verfoeit zij dit product van een alleenstaande, arme, opleidingsarme moeder.

Tracey en ‘ik’ zijn dikke vriendinnen, tegen heug en meug, Tracey bepaalt, ‘ik’ volgt. Hun gezamenlijke passie voor dans verenigt hen en drijft hen uiteindelijk uit elkaar. Tracey kan een dansopleiding gaan volgen, ‘ik’ verknalt bewust haar kans om een beurs te krijgen voor een particuliere school en eindigt daardoor op een niet al te beste openbare middelbare school. Terwijl Tracey vecht om een carrière in de musicalwereld op te bouwen (vrij beperkt aangezien ze niet kan zingen), gaat ‘ik’ zonder veel overtuiging naar de universiteit en zet met nog minder overtuiging haar stappen in de werkende wereld. Door een toevalstreffer wordt ze PA van een bekende zangeres, Aimee. En blijft daar zonder er veel over na te denken hangen.

‘Ik’ wordt gepusht om verder te komen dan haar moeder die haar tegelijkertijd eigenlijk als een belemmering ervaart om haar eigen leven te kunnen leiden, iets waar dochterlief de rest van haar leven last van houdt. Tracey wordt verdedigd en gesteund door haar moeder die tegelijkertijd faalt doordat zij geen afstand durft te nemen van Tracey’s mishandelende vader. ‘Ik’ blijft een besluiteloze puber die alles over zich heen laat komen en geen idee heeft wat ze met haar leven aan wil. Tracey vecht met alles wat ze in zich heeft om te slagen maar blijkt ook teveel beïnvloed door twee vechtende ouders.

Wanneer Aimee besluit iets goeds te gaan in Gambia, is ‘ik’ degene die de contacten onderhoudt met de docenten van het door Aimee opgezette schooltje voor meisjes in Gambia en die deze mensen steeds beter leert kennen. Juist in de beschrijving van die contacten laat Smith zien hoe beperkt de mogelijkheden zijn van jonge vrouwen in een Islamitisch land waar zij maar een perspectief hebben: trouwen en kinderen krijgen. Maar confronteert zij haar lezers ook met de vraag of de westerse bril wel voldoet? Wie zijn wij om te oordelen of het huwelijk van vriendin Hawa met  een strenge Islamiet nu zoveel erger is dan de impasse waarin ‘ik’ al jarenlang leeft.

Smith beschrijft de persoonlijke relaties ijzersterk, ze zorgt er bovendien voor dat de lezer zich vragen stelt bij de eigen westerse bril. De vele dansscènes uit oude musicals dragen bij aan een levendig geheel, maar maken ook schrijnend duidelijk dat die musicals wel kansen boden aan witte talentvolle dansers uit kansloze milieus, Fred Astaire, maar niet aan talenten met een andere huidskleur. Een complexe roman dus; dat ietwat te hoge Angeline Jolie-gehalte van tijd tot tijd zij Smith vergeven.

Emma Flint || Little Deaths

Vanaf het moment dat de politieagenten een blik werpen op Ruth Malone is het voor hen duidelijk dat zij schuldig is. Zij heeft haar eigen kinderen ontvoerd om de vader een hak te zetten, zij heeft haar eigen kinderen vermoord zodat ze weer een onbezorgd leventje kan leiden. Wie uiteindelijk de twee kleine kinderen vermoord heeft, doet er niet zo toe. Little Deaths draait vooral om vooroordelen, vooringenomenheid en corruptie.

Begin jaren zestig is Queens nog niet toe aan een bloedmooie, jonge vrouw die duidelijk laat merken dat zij meer wil dan alleen moederschap en huwelijk, die zindelijkheid uitstraalt en die niet staat te springen om dikke maatjes te worden met de andere vrouwen in haar buurt. Dat zij ogenschijnlijk gaan traan laat, probeert ondanks haar verdriet er goed uit te zien, het wordt er noch door politie noch door de vrouwen in haar buurt in dank afgenomen.

In de eerste helft van de roman schept Flint een krachtig beeld van de vooroordelen en de onmacht van Ruth. De vooringenomenheid en naar later blijkt ook corruptie van de politie verbijstert. Halverwege de roman zakt deze wat in. Dat komt vooral door een ander personage, journalist Pete. In eerste instantie doet hij braaf wat zijn hoofdredacteur wil en schetst het beeld van een ontaarde moeder, een verloederde vrouw die met ontelbare getrouwde mannen het bed deelt. Een gesprek met Gina, de enige buurvrouw die wel gelooft in Ruth, maakt dat Pete als een blad aan de boom omslaat. Hij gaat op zoek naar informatie die Ruth kan helpen. Het feit dat ook hij gevallen is voor de charmes van Ruth had goed kunnen werken, in dit geval maakt het vooral zijn ommezwaai niet geheel aannemelijk. Daarvoor wil hij te graag Ruth tot de zijne maken. Ook hij ziet alleen het cliché niet de persoon.

Little Deaths draait om de dood van twee kinderen maar is geen detective, de roman gaat vooral om het proces dat in gang gezet wordt door de dood van de twee kinderen. Ik vond vooral de wijze waarop Flint de atmosfeer schetst sterk, je waant je al snel een toeschouwer in een bekrompen buurt waar elke afwijking van de regelmaat niet wordt getolereerd.  Je ziet de vrouwen in hun schorten al in groepjes staan roddelen. Het is jammer dat Flint die spanning niet tot het einde toe heeft weten vol te houden. Minder Pete, meer Ruth had wellicht beter gewerkt.