zondag 30 juli 2017

Charlotte Wood || The Natural Way of Things

Om nu te zeggen dat Charlotte Wood niet kan schrijven, nou nee. Om nu te zeggen dat ik niet af en toe gegrepen werd door haar beschrijvingen van de ontberingen die haar hoofdpersonen moeten ondergaan, nou nee. Om nu te zeggen dat de opbouw van de roman niet deugde, nou nee. Ik snap gewoon niet waar The Natural Way of Things nu om draait. Ik heb niet het flauwste vermoeden wat Wood beoogt met haar verhaal over een groep vrouwen die gevangen gezet wordt in een kamp ergens in de Australische outback.

Een kleine twintig vrouwen ontdekken dat zij gevangen gehouden worden ergens op een verlaten plek in de Outback; een groot elektrisch hek zorgt ervoor dat ontsnappen onmogelijk is, de bewakers zijn wreed, het eten slecht en monotoon. Een en al ellende dus. Het antwoord op de vraag 'waarom?' wordt nooit gegeven. Als lezer kun je slechts vermoeden dat het iets te maken heeft met hun sexualiteit. De een is de minnares van een belangrijk politicus, de ander de sporter die haar trainer heeft aangeklaagd voor verkrachting. Het lijkt erop dat ze stuk voor stuk afgestraft worden omdat ze op de een of andere manier het nieuws gehaald hebben door hun vrouwzijn.

Tijdens hun maandenlange gevangenschap vervallen zij allemaal in een patroon dat bij elk van hen past. Dus brengen drie dames complete dagen door met het verwijderen van ongewenste haargroei, terwijl iemand anders besluit op konijnen te gaan jagen en weer iemand anders op zoek gaat naar die ene giftige paddestoel. The Natural Way of Things voegt zich in het cliché van het thema: laat een groep mensen ergens stranden en zie wat er gebeurt.

Wat mij bezighoudt is de vraag waarom de groep vrouwen daar beland is. Zou het kunnen dat zij als achtergrond dienen voor de enkeling die aan haar omstandigheden ontsnapt? Hetzij door zelfmoord te plegen, hetzij door wanneer bevrijding eindelijk nabij is te kiezen voor een leven in de natuur. Een leven waarin kleding, make-up, haar of sexualiteit geen rol spelen. En dat vind ik eng aan The Natural Way. Ik snap niet waar Wood naartoe wil: veroordeelt zij vrouwen voor hun seksualiteit, vindt zij dat we natuurlijker moeten leven of is dit verhaal bedoelt om te laten zien dat erge omstandigheden het beste in je naar boven kunnen halen. Ik weet het niet maar in alle gevallen vind ik de maatregel te bizar om geloofwaardig te zijn. En daarmee verwordt een goed geschreven roman een vehikel voor iets dat ik of niet wil snappen of niet geloof.


vrijdag 21 juli 2017

Ann Patchett || Commonwealth

In Commonwealth laat Patchett zien wat er gebeurt wanneer twee getrouwde mensen met gezin verliefd worden. Het verhaal begint vrij traditioneel met de eerste ontmoeting, verteld vanuit het oogpunt van de bedrogen echtgenoot in spe. Daarna combineert Patchett een enorme sprong in tijd met de standpunten van de kinderen die tegen wil en dank mee moeten in de nieuwe levens van hun ouders.

De schrijfster laat mooi zien welk effect de scheiding heeft op hun jonge levens. Langzaam maar zeker wordt bovendien duidelijk dat een tragische gebeurtenis een zo mogelijk nog groter effect zal hebben. Omdat het verhaal niet lineair verteld wordt, krijgt de lezer de waarheid in sprongen te lezen. En dat werkt. De structuur van de roman tilt deze net even op boven ' ach, best aardig'.

Commonwealth is helaas nergens overweldigend. Patchett heeft hoop ik bewust gekozen voor een nogal kabbelende vertelstijl waarin ze veel aandacht besteed aan ontmoetingen en specifieke momenten in de levens van haar hoofdfiguren. De interactie tussen de personen telt, niet zozeer wat er gebeurt. Omdat Patchett steeds kleine stukjes neemt uit afwisselende levens, bouwt de lezer nergens een relatie op met een hoofdpersoon; we gluren af en toe bij iemand naar binnen en blijven als lezer op afstand.

Zo heel af en toe deelt Patchett een speldenprikje uit maar daar blijft het bij. De roman werkt weliswaar toe naar de onthulling van de tragische gebeurtenis, maar die wordt bijna terloops onthuld. Het effect is dat Commonwealth boeit maar niet beklijft. De roman is zeker niet onaardig om te lezen maar om nu te zeggen een meesterwerk, nou nee.



zondag 9 juli 2017

Jacqueline Woodson || Another Brooklyn


In deze korte roman kijkt hoofdpersoon August terug op haar jeugd. De begrafenis van haar vader en de ontmoeting met een jeugdvriendin in de metro brengen de herinneringen boven. August is geboren in Tennessee maar verhuist samen met haar vader en broertje in de jaren 70 naar Brooklyn, net als veel andere Afrikaans-Amerikanen. Daarna ontmoet ze de drie meisjes die haar hartsvriendinnen gaan worden: Gigi, Angela en Sylvia. August en haar vriendinnen ontdekken wat het betekent om te puberen in een stad die indertijd nog bekend stond om haar gewelddadigheid en vrouwonvriendelijkheid. Vanaf een jonge leeftijd moeten ze alert zijn, hun mannelijke leeftijdsgenoten zien hen als prooi en doen hun uiterste best om hen te verleiden.

Terwijl vader en broer verleid worden door de Islam, kiest August voor haar vriendinnen. Zij delen elkaars geheimen, zij proberen elkaar te helpen in het opgroeien. Slechts één van hen groeit op in een volledig gezin, de drie anderen missen op welke manier dan ook hun moeders. Woodson is er duidelijk in dat de meiden de prooi zijn van jongens op zoek naar seks, zij benoemt hun andere problemen nergens direct, uit terloopse opmerkingen en beschrijvingen blijkt waar de meiden tegenaan lopen.  Uiteindelijk blijkt het toch een vriendje die de vriendschap op het spel zet.

Woodson heeft gekozen voor een ik-figuur die vanuit haar standpunt terugblikt, we horen nooit hoe de drie andere meiden over een situatie denken. De realiteit komt vaak tot de lezer door een subtiele toevoeging, een feitelijke opmerking. De lezer ontdekt terloops wat er daadwerkelijk speelt. De ik-figuur brengt haar gevoelens de roman in, waardoor deze nooit droog of opsommend wordt. Another Brooklyn is een persoonlijk, gevoelig relaas.

Woodson’s roman is ingetogen en toont veel inlevingsvermogen. Het is duidelijk dat zij weet wat er in het leven van vier jonge vrouwen kan spelen. Woodson heeft ook duidelijke keuzes gemaakt. Wij weten wel dat August uiteindelijk gaat studeren, waarom en hoezo vertelt zij niet. Net zo min als wij een helder beeld krijgen van de jaren tussen het einde van de vriendschap en de begrafenis van haar vader. Dat is een welbewuste keuze van Woodson die maakt dat ik – hoewel ik wat zij geschreven heeft prachtig vond – toch steeds een beetje het idee heb dat de roman niet volledig is, niet af.



zondag 2 juli 2017

Jane Gardam || Old Filth / The Man in the Wooden Hat / Last Friends

Het zal niet in Gardam’s hoofd opgekomen zijn, maar haar trilogie lezen terwijl ondertussen haar geboorteland afscheid wil nemen van de EU voegt een extra laagje toe aan haar drie romans. De wens van veel Britten om weer terug te keren naar de hoogtijdagen van het oude koninkrijk wordt toch echt wel in een ander daglicht gezet door de belevenissen van drie mensen in die hoogtijdagen. Edward Feathers, zijn echtgenote Betty en hun nemesis Terry Veneering.

Edward en Betty zijn zogenaamde Rai-wezen. Kinderen van expats die vanuit Singapore, Shanghai, Hong Kong of waar dan ook rond hun 4e-5e levensjaar naar huis werden gestuurd om daar te kunnen profiteren van een degelijk Britse opvoeding. Wat in veel gevallen gelijk bleek te zijn aan uitbuiting in een pleeggezin en zo goed als altijd leidde tot een liefdeloze jeugd met alle consequenties vandien. Vele expats zijn op die manier voor de rest van hun leven getraumatiseerd. Gardam maakt er geen drama van, ze laat het heel subtiel steeds om de hoek piepen.

De trilogie kent meerdere lagen: opgroeien buiten het gezin, het niet kunnen aangaan van relaties op latere leeftijd, verergerd door een liefdeloze jeugd, de vijandschap tussen twee concurrenten, eentje uit een zogenaamd bevooroordeeld gezin, de ander uit een straatarm gezin maar wel geliefd door zijn beide ouders en tenslotte een korte geschiedenis van Groot Brittannië vanaf de jaren dertig tot de jaren negentig, met wederom subtiele verwijzingen naar veranderingen.

Deel 1 en 2, het domein van Edward en Betty, lijken het meeste op elkaar. Niet alleen omdat Edward en Betty veel op elkaar lijken en Gardam hun rustige, bijna voorname levenstijl overneemt in haar schrijfstijl. Ook omdat het lijkt alsof Gardam in deel drie wat eindjes aan elkaar wil knopen. Terry Veneering staat weliswaar centraal, ook andere personen die tot dan toe in de coulissen stonden krijgen opeens veel aandacht. En dat verstoort. Ik had liever meer gelezen over Veneering dan over de laatste vrienden die als enige achterblijven. Last Friends wordt door die ingreep rommelig. Het helpt niet dat deze roman van toevalligheden aan elkaar blijkt te hangen: teveel mensen die elkaar toevallig leerden kennen in hun jeugd, toevallige eerste ontmoetingen, teveel van het goede.

Ik heb Old Filth en The Man met veel plezier gelezen. Last Friends was een domper op de pret. Ik vond het noch recht doen aan Veneering noch aan de trilogie. Jammer. De eerste delen zijn loom geschreven romans met subtiele maar vlijmscherpe kritiek op het establishment.