Valeria Luiselli || Lost Children Archive

Women’s Prize for Fiction Longlist 2019

Luiselli heeft een complexe roman geschreven over een actueel onderwerp: kinderen die geen toegang krijgen tot de Verenigde Staten, gescheiden worden van ouders en familie. Door verschillende perspectieven, poëzie en verhaallijnen te combineren slaagt Luiselli erin dit thema feitelijk en tegelijkertijd persoonlijk te maken. Luiselli zelf noemt haar roman een dialoog tussen teksten, verwijzingen naar bronnen zijn intertekstuele markeerpunten (haar woorden).

De hoofdpersonen vormen een samengesteld gezin met hun twee kinderen. Zij ontmoeten wanneer ze in opdracht New Yorkse geluiden opnemen, gaan samenwonen en groeien uit elkaar wanneer ze elke taal die in New York gesproken wordt opgenomen hebben. Hij wil op zoek naar geluiden die gerelateerd zijn aan de laatste Apaches, zij helpt zoeken naar twee Mexicaanse meisjes die op weg naar Amerika spoorloos verdwenen zijn. Ze vertrekken op een reis door de Appalachen, in de wetenschap dat hun huwelijk aan het stranden is. Het is alleen nog niet uitgesproken. Ze nemen allemaal een doos mee op de reis, een doos die relevante documenten bevat. Luiselli gebruikt de inhoud om van perspectief te kunnen wijzigen.

De roman start met het perspectief van de echtgenote. Zij vertelt over haar kant van de relatie, de zoektocht van haar echtgenoot naar iets dat zij niet kan bevatten. De reis start in Trump-land, zij geeft haar indruk van zijn kiezers. De mensen die volmondig op Trump gestemd hebben en wantrouwend staan tegenover welke vreemdeling dan ook. Wij worden deelgenoot van haar angst, haar bezorgdheid, haar verontwaardiging over het lot van de verdwenen kinderen. Onderdeel van een politiek spel dat over hun ruggen gespeeld wordt. Eén van de dozen bevat een elegie, die van de verdwenen kinderen. Een eerste perspectiefwisseling vindt plaats: van de betrokken echtgenote naar een neutrale verteller die de reis van kinderen op weg naar de States beschrijft. Dit keiharde verhaal wordt gelardeerd met elementen van mythe en folklore.

Terwijl de familie verder reist, zuigt Luiselli de lezer het verhaal van de verdwenen kinderen in. Het is niet langer duidelijk of we de fictieve elegie lezen of het feitelijke relaas van de twee meisjes. Dan vindt een volgende perspectiefwijziging plaats: zijn jonge zoon neemt over. Niet alleen krijgen we nu te maken met het perspectief van een jong kind, Luiselli kan het verhaal nu ook persoonlijk maken. Wanneer de jongen en zijn jongeren stiefzusje besluiten zelf op zoek te gaan naar de twee Mexicaanse meisjes krijgen de verdwenen kinderen ogenblikkelijk een gezicht. Het verhaal van de verdwenen kinderen is niet langer anoniem.

Op een gegeven moment is het niet meer geheel duidelijk of we een feitelijk relaas lezen of een droom. Luiselli heeft feit, mythe en droom kundig samengevoegd. Verhalen lopen steeds meer door elkaar heen. Haar gebruik van quotes uit liedjes, gedichten en romans voegt verdere complexiteit toe. Op een bepaald moment vreesde ik dat actualiteit de overhand zou krijgen, om meteen verrast te worden door het perspectief van een jong kind.

Lost Children Archive is een complexe roman. Die complexiteit is geen doel op zich maar dient een doel. De vele lagen die Luiselli vakkundig met elkaar verbindt zorgen voor een roman die feitelijk, persoonlijk en dromerig is. Ik was onder de indruk van de complexiteit en het effect dat hierdoor bewerkstelligt werd. Ik was ook onder de indruk van de wijze waarop Luiselli erin slaagde naamloze kinderen een naam te geven. Lost Children Archive is hartverwarmend en ijzingwekkend tegelijkertijd

Oyinkan Braithwaite || My Sister, the Serial Killer

Women’s Prize for Fiction Longlist 2019

Een onverwachte roman, deze My Sister, the Serial Killer. Niet in de eerste plaats omdat meteen duidelijk is dat hoofdpersoon Korede haar zus Ayoola helpt wanneer ze weer een man gedood heeft. In de loop van het verhaal wordt duidelijk dat er meer aan de hand is.

Korede is een zeer vakkundig verpleegster in Lagos, ze staat op het punt promotie te maken. Haar gevoelens voor een knappe arts worden niet beantwoord. Niet zo vreemd, in haar eigen ogen is ze lelijk en onaantrekkelijk. Of dat ook echt zo is, komen we nooit te weten. Het verhaal wordt vanuit haar perspectief verteld, zij is degene die zichzelf langs de maatstaf van haar jongere zus legt.

Ayoola is een schoonheid die leeft voor kleding, uitgaan, haar vrienden en haar social network. Ze heeft echter een groot probleem: ze heeft inmiddels drie vriendjes vermoord met een groot mes. Zus Korede helpt haar de boel opruimen en zorgt ervoor dat ze uit handen van de politie blijft. In eerste instantie bevreemdt het dat grote zus kleine zus op deze wijze steeds uit de problemen helpt. Zeker wanneer duidelijk is dat er sprake is van éénrichtingsverkeer. Korede staat klaar voor haar zus, andersom is dat niet het geval. Hun moeder verwacht dit en corrigeert haar oudste wanneer ze te lang wacht om haar zus met iets te helpen. Zij laat ook niet na om Korede erop te wijzen dat zij het lelijke eendje in de familie is.

Dan ontmoet Ayoola de grote liefde van haar oudere zus, de meer dan aantrekkelijke arts. Korede heeft haar best gedaan om zo’n ontmoeting te voorkomen, ze weet dat hij een grote kans loopt slachtoffer vier te worden. Ze kan het echter niet voorkomen en zoals verwacht valt hij ogenblikkelijk voor de schoonheid van Ayoola. Hij vraagt haar zelfs ten huwelijk. Dan neemt het verhaal een onverwachte wending die ik niet zal verklappen.

My Sister, the Serial Killer lijkt een op het eerste gezicht een thriller maar is méér. In de loop van de roman wordt steeds duidelijker dat de jeugd van beide zussen grote psychische wonden heeft geslagen. Dat Korede zich stort op haar werk en Ayoola op het veroveren van mannen is in dat licht beschouwt niet vreemd. De roman is bovendien goed opgebouwd, de keuze voor Korede’s perspectief maken dat we alles maar door één paar ogen zien, maar één mening krijgen.

Zij is een vakkundig verpleegster, ze lijkt echter bepaald geen aardig mens. Ze snapt weinig van intermenselijke relaties, wijst haar collega’s terecht en stelt zich meestal verre van collegiaal op. Ze heeft slechts één vertrouwenspersoon: een man die in coma ligt. Aan hem vertelt ze alles: haar eigen angsten en onzekerheid, de moorden die haar zus gepleegd heeft. Wanneer hij ontwaakt, staat ze doodsangsten uit: heeft hij meegekregen wat ze heeft verteld en zo ja, wat zal hij gaan doen? De lezer krijgt het vermoeden dat deze patiënt bepaald geen lieverdje is, Korede blijkt niet in staat de werkelijke persoon achter de slapende man te zien. Signalen van zijn familie vertaalt ze in zijn voordeel.

Ayoola is een leeghoofd, oppervlakkig, alleen maar bezig met haar eigen ik, totaal geen oog voor de rest van de wereld, laat staan haar zus. Het bevreemdt dat zij zo’n macht heeft over haar zus. Waarom zet deze alles op alles om haar jongere zus te beschermen? Bepaald niet omdat deze zo aardig is tegen haar. In de loop van de roman wordt steeds duidelijker in welke ingewikkelde wereld beide zussen leven. Hun relatie is gebaseerd op een gezamenlijk trauma dat hun levens voor altijd bepaald. En hen beide gevangen houdt in een destructieve vicieuze cirkel.

My Sister, the Serial Killer is een korte roman die om de moorden lijkt te draaien. Het is al snel duidelijk dat dit de roman te kort doet. Braithwaite heeft de moorden als middel gebruikt om de complexiteit van twee zussen te ontrafelen. Naar gelang de roman vordert licht ze steeds meer tipjes van de sluier op en wordt duidelijk waarom zaken zijn zoals ze zijn. Ondanks de titel is My Sister, the Serial Killer eerder een psychologische roman met zeer duistere bijna morbide humor. Braithwaite overtuigt met haar deskundig opgebouwde roman die stap voor stap de waarheid achter twee complexe persoonlijkheden onthult.

Tayari Jones || An American Marriage

Women’s Prize for Fiction Longlist 2019

Ik heb een probleem met An American Marriage. De roman is goed geschreven, maakt duidelijk dat iemand van Afro-Amerikaanse afkomst in het Amerikaanse rechtssysteem nog te vaak het onderspit delft maar laat tegelijkertijd ook zien dat iemand van Afro-Amerikaanse afkomst wel degelijk kansen in het leven krijgt. Een mooie balans dus. Mijn onvrede zit hem in twee zaken: de twee hoofdpersonen en hun ietwat geforceerd over komende brieven wanneer hij in de gevangenis belandt.

Roy en Celestial ontmoeten elkaar en vormen dan een droompaar. Hij maakt een mooie carrière in het zakenleven, zij is een kunstenares die prachtige poppen maakt.  Het feit dat hij uit een gehucht komt en zij uit de grote stad Atlanta, dat hij opgegroeid is in een eenvoudig, vrij arm gezin en dat het haar aan niets ontbrak tijdens haar jeugd, doet niets af aan hun geluk. Totdat hij vals beschuldigd wordt van een verkrachting en in de gevangenis belandt. Hun huwelijk blijkt dan minder stabiel dan ze zelf hadden gedacht.

Jones wisselt in haar roman kundig tussen perspectieven. Ze laat Roy, Celestial maar ook kaper aan de kust Dre aan het woord, laat Roy en Celestial pagina’s lang alleen via brieven communiceren. Die afwisseling biedt de roman de noodzakelijke gelaagdheid. Ook verrassende wendingen in hun levens dragen daaraan bij. De gelaagdheid ontbreekt echter in de mensen Roy en Celestial. Hij is vanaf het begin een wat over het paard getilde man die meent dat hij recht heeft op een beter leven dan zijn ouders. Zij is een prinsesje dat bij de eerste hindernis naar pappie en mammie of beste vriend Dre rent.

Vind ik het vreemd dat Celestial niet staat te springen om tien jaar op Roy te wachten? Nee, daar kan ik me best iets bij voorstellen. Waardeer ik het dat ze dit niet persoonlijk aan Roy durft te vertellen, niet echt. Vind ik het vreemd dat Roy zich vastklampt aan de hoop dat Celestial misschien toch weer bij hem terug wil komen? Nee, dat snap ik best wel in zijn omstandigheden. Waardeer ik het dat hij zich vervolgens bijna als een stalker opstelt, niet echt.

Dat Roy ongelooflijk gepakt wordt door het Amerikaanse systeem staat buiten kijf. Het is werkelijk te gek voor woorden dat hij veroordeeld wordt voor iets dat hij niet gedaan kan hebben. De beschrijving van zijn leven in de gevangenis is ook treffend. De parallel met Celestial die ondertussen steeds meer furore maakt als kunstenares schrijnend. De brieven waarin zij met elkaar tijdens zijn gevangenschap communiceren een mooie vondst maar lichtelijk te geforceerd. Hun woordkeuze te onnatuurlijk, te gekunsteld.

Jones heeft haar roman de titel An American Marriage meegegeven. Welke conclusie moet ik nu trekken? Dat moderne echtparen lichtelijk verwend en onvolwassen zijn? Dat een modern Amerikaans huwelijk niet opgewassen is tegen tegenslag? Had ik gehoopt op twee hoofdpersonen die hun tegenslag met meer waardigheid dragen? Ik vermoed van wel. Ik vrees dat ik vooral had moeten focussen op het vreselijke onrecht dat Roy en Celestial aangedaan is en dat ik dan net als Oprah laaiend enthousiast was geweest. Kinderachtig van mezelf dat ik niet blij word van typetjes als Roy en Celestial. 

Chloe Benjamin || The Immortalists

Ik verklap de inhoud!

Het thema van The Immortalists is intrigerend: hoe leid jij je leven wanneer je precies weet wanneer je gaat sterven? Zal dat feit je handelingen en je keuzes bepalen? Je leven een bepaalde richting opduwen? Het komt waarschijnlijk niet als een verrassing dat de levens van Varya. Daniel, Klara en Simon inderdaad veranderen nadat zij te horen hebben gekregen wanneer ze gaan overlijden. Een intrigerend thema bouwt zo meteen voorspelbaarheid in. De opbouw van de roman, starten met degene die als eerste overlijdt en dan door naar de laatste, helpt daarbij niet echt.

Wij volgen samen met Benjamin het leven van vier zussen en broers, geboren in een Joodse familie in de jaren zestig in New York. Hun levens veranderen nadat een Roma-vrouw heeft voorspeld wanneer ze zullen overlijden. Vanaf het begin is duidelijk, door hun reactie op de datum, wie gelooft dat hij / zij jong zal overlijden en wie niet. Varya en Daniel blijken de geluksvogels, Simon en Klara worstelen met de mogelijkheid dat zij op jonge leeftijd overlijden. De keuzes die zij maken zijn mede bepaald door het onrustige gevoel dat ze niet lang zullen zullen.

Klara, die illusionist wil worden, vertrekt naar Californië zodra ze school afgerond heeft. Ze overtuigt jongere broer Simon om mee te gaan. Zij doet dappere pogingen doet om een carrière op te bouwen met goocheltrucs die bij een groot publiek niet meer aanslaan, die te gedateerd zijn. Hij werpt zich vol in het nachtleven met veel drank en alcohol en eindelijk de vrijheid om voor zijn seksuele geaardheid uit te komen. Het komt niet echt als een verrassing dat hij één van de eerste mannen blijkt die sterft aan aids.

Klara’s carrière maakt na zijn dood een sprong wanneer zij een zeer gevaarlijke act introduceert, ‘the jaws of life’ (haar oma, haar grote voorbeeld, is overleden toen deze act fout ging). Wanneer zij echtgenoot Raj ontmoet voegt hij zich bij haar en start hij haar optreden te vercommercialiseren, wat haar meer en meer gaat tegenstaan. Zelfs de geboorte van haar dochter kan niet voorkomen dat Klara zich steeds ongelukkiger gaat voelen en zelfmoord pleegt.

Daniel en Varya kiezen voor een conventioneler leven, op het eerste gezicht tenminste. Hij trouwt en leidt een rustig leven totdat hij zich rond zijn vijftigste zorgen begint te maken over de voorspelling. Wanneer hij achter de naam van de Roma-vrouw komt, slaat hij door. Hij zet zelf een keten aan handelingen in gang die tot zijn dood leiden. Varya blijft als enige over. Haar leven is gewijd aan de wetenschap, ze vermijdt emoties en houdt andere mensen op afstand. Her leven verandert dramatisch wanneer haar geheim onthuld wordt: ze is ooit zwanger geweest en heeft haar kind voor adoptie afgestaan. Zijn komst in haar leven zet dat leven, in positieve zin, op de kop.

Onder het leven bekroop mij het gevoel dat de roman mij meer overtuigd zou hebben indien één enkele broer of zus zich niet door de voorspelling had laten leiden. Hoewel, het is maar de vraag hoe dat andere pad er dan uitgezien zou hebben. Simon kon zich dan thuis opgesloten hebben en door een suf ongeluk gestorven zijn. Het feit dat Benjamin ons meeneemt door meerdere decennia Amerikaanse ontwikkeling en daarin de impact van aids maar ook de groeiende weerzin tegen dierenproeven verwerkt, is een sterk punt in de roman. Mij bekruipt daarom de gedachte dat die hele voorspelling overbodig was.

Simon en Klara zouden ook zonder de voorspelling een minder voorspelbaar pad gekozen hebben Varya zou nog steeds getraumatiseerd zijn door de adoptie, Daniel zou de ogenschijnlijk probleemloze broer kunnen zijn. De voorspelling lijkt wat mij betreft teveel een trucje om het leven van vier jonge mensen een bepaalde kant op te sturen. Hun levens waren ook zonder die voorspelling interessant geweest, Benjamin de getalenteerde schrijfster die dit kunststukje eigenlijk niet nodig had. Ze had misschien iets meer op haar eigen talent mogen vertrouwen, The Immortalists is, ondanks mijn onvrede met de manier waarop Benjamin levens forceert, namelijk best goed. 

Emma Hooper || Our Homesick Songs

Heimwee lijkt de rode draad in Our Homesick Songs: heimwee naar vroeger, naar de tijd dat vissers in Newfoundland probleemloos hun netten konden vullen en ze generaties lang in hun geboortedorp konden blijven wonen. Dat is niet meer aan de orde in het Newfoundland van nu. Hoofdpersoon Finn groeit op in een ontwrichte wereld.

Aidan en Martha hebben twee kinderen, Cora en Finn. Ze wonen in een gehucht waar het ene gezin na het andere eieren voor zijn geld kiest en wegtrekt. Steeds meer huizen komen leeg te staan, de overheid sluit voorzieningen af en dwingt zo ook de laatste overblijvers hun woning te verlaten. Aidan en Martha proberen hun vertrek zo lang mogelijk uit te stellen door om en om twee weken elders te werken. Het gezinsleven en hun relatie worden daardoor zwaar op de proef gesteld.

Finn zoekt op zijn manier een oplossing: hij probeert de vissen terug te laten keren. Wanneer hij per ongeluk een echte levende vis vangt, blijkt hij niet de enige die hoopt op een terugkeer van de vissen in de wateren. Zijn zus Cora haalt ondertussen de wereld naar binnen: zij tovert de verlaten woningen om tot buitenlandse bestemmingen.

De realiteit is dat de zeeën leeggevist zijn door grote commerciële trailers, dat de inwoners van het kleine dorp geen antwoord hebben op de veranderende omstandigheden. Ook Finn met al zijn fantasie en creativiteit zoekt naar een oplossing die voortborduurt op het verleden. Hij voegt zich net als zijn ouders naar de beperkte mogelijkheden die er zijn.

Hooper laat Our Homesick Songs in twee verschillende periodes spelen. Wij leren Aidan en Martha kennen op twee cruciale momenten in hun leven. Hun kennismaking en het noodgedwongen afwisselend ver van huis werken. Hooper kan zo ook laten zien hoe snel hun wereld verandert. Aidan en Martha groeien op in een maatschappij waar je toekomst vast staat, iets met vissen, waar de samenleving voor elkaar opkomt. Hun kinderen daarentegen blijven alleen achter in hun kleine dorp, onzekerheid is hun deel. Cora blijkt de meest daadkrachtige, Finn de dromer. Zij kiezen beide een pad dat bij hun past.

Our Homesick Songs is tegelijkertijd somber, melancholisch en hoopvol. Met name de vertederende Finn steelt de show. Hij blijft hopen op een betere toekomst voor zijn familie en zijn dorp, hij blijft dromen. De poëtische beschrijvingen van de natuur en de koud versterken de sfeer in de roman. De hoofdstukken die spelen wanneer Aidan en Martha jong zijn, zijn bijna magisch-realisme. Het is overduidelijk dat het leven in de dorpen keihard is, bijgeloof is bijna een overlevingsmechanisme.

Our Homesick Songs is een mooie, ontroerende roman. Hooper schrijft prachtig, ze verplaatst zich probleemloos in de wereld van Finn. Haar beschrijving van de ontluikende liefde tussen Martha en Aidan is romantisch, op het nostalgische af. Hun uiteen groeien legt Hooper bijna zakelijk met korte verklaringen vast. De afwisseling tussen droom, hoop en bittere realiteit maken Our Homesick Songs tot een bijzondere roman.