zondag 27 februari 2022

Kristin Hannah || The Four Winds

Dorothea Lange - Woman of the High Plains Texas

Book of the Month heeft The Four Winds uitgekozen tot boek van het jaar 2021. Voor degenen die dit net als ik niet wisten: het Amerikaanse Book of the Month is een soort abonnement op vijf gebonden boeken elke maand, waarbij de keuze geloof ik niet meteen op het literaire genre valt. Ik snap dus wel waarom abonnees op Book deze roman hebben uitverkoren. Niet om de literaire kwaliteit maar om de o zo Amerikaanse boodschap.

Kristin Hannah heeft zich laten inspireren door een foto van Dorothea Lange. We gaan dus terug naar de jaren dertig van de vorige eeuw, de depressie die in de Verenigde Staten nog verergerd werd door droogte. Gebrek aan regen zorgde er voor dat landbouwgrond na jaren van uitputtende monocultuur, letterlijk veranderde in stof. Gedurende vele jaren groeide niets meer in die staten, werden land en mensen geteisterd door vreselijke stofstormen. Zo ook de familie van Elsa Martinelli, een boerengezin op de Great Plains van Texas.

Elsa’s huwelijk met Rafe is een moetje. De knappe zoon van Italiaanse emigranten die zijn toekomst vergooit door een te lange onaantrekkelijke oudere vrouw te verleiden. Desondanks is hun huwelijk redelijk gelukkig en voelt Elsa zich thuis in haar nieuwe gezin. Lees vooral de roman als je wilt weten waarom Elsa in haar eigen familie het lelijke eendje was.  Dan starten de depressie en de droogte. De Texas Pan Handle verandert in een stofbak, letterlijk. Gezinnen krijgen het steeds zwaarder om rond te komen. Californië is het beloofde land.

Elsa probeert zo lang mogelijk te voorkomen dat haar gezin zich aansluit bij de enorme stoet ontheemden. Op het moment dat blijkt dat zoontje Ant zal sterven aan stoflongen indien ze niet ogenblikkelijk vertrekken uit wat inmiddels de Dust Bowl genoemd wordt is de keuze eenvoudig: Elsa en haar kinderen Loreda en Ant verlaten Texas op weg naar Californië. Rafe is dan inmiddels al met de noorderzon vertrokken.

Wat volgt is een bepaald op de emotie inspelend relaas over de ontberingen die de Martinellis doorstaan. Eerst onderweg, daarna in Californië. Het beloofde land blijkt vooral een oord met te weinig werk, geen huisvesting, geen voorzieningen. Onrecht, wanhoop en verontwaardiging lijden er uiteindelijk toe dat Elsa zich aansluit bij een groep communisten die vecht voor vakbonden en betere rechten voor de thuisloze arbeiders. Zij laat op het juiste moment haar kracht zien, helaas met persoonlijk drama als gevolgd. De bijpassende pontificale in volume toenemende muziek horen we waarschijnlijk allemaal als vanzelf in ons hoofd.

The Four Winds is uw typische Amerikaanse roman over iemand die ondanks tegenslagen toch overwint. In dit geval gelardeerd met nogal zwart-witte beelden van de verschillende groepen. De werkgevers zijn natuurlijk allemaal slecht, de bewoners van Californië helpen de thuislozen alleen wanneer ze zelf nog niet zo lang in het paradijs wonen, de thuislozen onderling komen zoveel mogelijk voor elkaar op, de vrouwen zijn elkaars beste vriendinnen. Het is dat Hannah af en toe nog verwijst naar vuil, belabberdere arbeidsvoorwaarden, onhygiënische situaties en dieven, anders had je toch echt gedacht dat Elsa en haar gezin al in dat paradijs beland waren.

Natuurlijk lees je deze roman in 2022 en maak je in je gedachten meteen de overstap naar de huidige emigrantenproblematiek, klimaatverandering, vervuiling, oorlogsvluchtelingen en dergelijke. Misschien dat Hannah dat ook wel gewild heeft maar als puntje bij paaltje komt is haar roman een nieuwe versie van het Amerikaanse cliché dat iedereen kan slagen indien je maar hard genoeg probeert. Ik snap best dat de lezers van Book of the Month deze roman nomineerden als boek van het jaar. De roman leest lekker weg, maar daar blijft het dan ook wel bij. Een leuk tussendoortje met een ietwat serieuze boodschap, meer niet.



zondag 20 februari 2022

Gwendoline Riley || My Phantoms

Hm, op de achterkant van de roman melden andere auteurs dat Riley ongelooflijk grappig is, dat My Phantoms het grappigste en tegelijkertijd somberste boek is dat ze ooit hebben gelezen. Dat eerste herken ik totaal niet, dat tweede wel. De gecompliceerde ouder-kindrelatie die Riley beschrijft was vooral triester dan triest, al is het maar omdat de verteller, het kind, zo weinig blijk gaf van haar eigen aandeel in die relatie.

My Phantoms wordt volledig verteld vanuit het perspectief van de verteller, dochter Bridge. Dit betekent dus dat alle informatie die wij krijgen over moeder Hen en vader Lee door haar gekleurd is. Zo heel af en toe landt er een brokje informatie van zus Michelle of tante Mary maar 95% van onze informatie over Hen en Lee komt van Bridge. Het is haar visie op de gecompliceerde relatie die zij heeft met haar ouders.

Die gecompliceerde relatie beschrijft zij, inmiddels, op afstand. Bridge heeft er al jong voor gekozen om haar vader nooit te ontmoeten en heeft dat tot en met zijn begrafenis volgehouden. Haar moeder ziet zij één keer per jaar, zo rond hun verjaardagen. Echtgenoot John wordt angstvallig uit de buurt van haar moeder gehouden. Op een gegeven ogenblik kwam bij mij toch ook wel de vraag op wat Bridge’s eigen aandeel in het geheel was.

Voor alle duidelijkheid: ik geloof meteen dat vader Lee een egoïstische pestkop was die weinig tot geen liefde kon opbrengen voor zijn dochters, die hen vooral gebruikte als een podium voor zijn zogenaamd slimme en / of leuke opmerkingen. Of dat moeder Hen problemen had met het aangaan van betekenisvolle wederzijdse relaties gekoppeld, dat zij met veel enthousiasme de rol van slachtoffer heeft opgepakt waardoor elk gesprek een soortement spitsroeden lopen werd. Hen en Lee leken mij niet de makkelijkste ouders op aarde.

En toch.  Bridge kiest ervoor om beide ouders te mijden, er is geen enkel moment in de roman waarop zij enige reflectie toont en zich afvraagt waarom zus Michelle wel regelmatig haar moeder bezoekt en waarom zij zelf vermijding kiest. Tegen het einde, wanneer Bridge hoort dat Hen ongeneeslijk ziek is, is er eindelijk een minimaal teken van liefde voor haar moeder. En zelfs dan, wanneer zij haar moeder dagen achter elkaar gezelschap houdt, blijft de afstand.

De reden dat ik op geen enkele manier ook maar iets van humor in de roman kan ontdekken is dat ik het zo ongelooflijk triest vindt dat Bridge blijkbaar niet door heeft welk aandeel zij zelf heeft in de relatie met haar moeder. Zij verwijt haar moeder een gebrek aan zelfreflectie maar uit wat Riley met ons deelt blijkt ook weinig zelfreflectie bij Bridge, in ieder geval waar het gaat om haar moeder.

My Phantoms is vooral een schrijnend portret van een dochter die het contact met haar ouders is verloren. Dat heeft Riley intens mooi beschreven, je bent zo’n beetje degene die in het restaurant aan het tafeltje naast hun zit en de ongemakkelijke relatie tussen moeder en dochter observeert. Omdat Bridge weinig over zichzelf loslaat, blijft de lezer degene die vanaf een afstand het tafereel bekijkt.

My Phantoms is scherp, mooi en vooral triest. Humoristisch slaat de plank wat mij betreft volledig mis. Het is een monument voor een ouder-kindrelatie die je niemand gunt.



zondag 13 februari 2022

Sally Rooney || Beautiful World, Where Are You?

Rooney’s hoofdpersonen zijn volwassen, wat een opluchting! In Beautiful World krijgen ze te maken met veel van de problemen waar twintigers en dertigers op dit moment tegen aan lopen. Omdat ik me niet stoorde aan Alice, Eileen, Felix en Simon stond ik eindelijk open voor de toch wel heel erg mooie schrijfstijl van Rooney. Drie keer is scheepsrecht zullen we maar zeggen. Ik ben er bij boek drie van overtuigd dat Rooney inderdaad een talent is.

Alice, Eileen, Felix en Simon zijn gemiddeld dertig, wat betekent dat ze geconfronteerd worden met behoorlijk volwassen zaken in hun leven. De schoolkeuze die je ooit maakte waardoor je nu in een baan beland bent met weinig perspectief en waar je totaal geen plezier aan beleefd,  of die leuke baan wel scoren maar een hongerloontje betaald krijgen. Je huis moeten delen met leeftijdsgenoten omdat een huis in je eentje totaal onbetaalbaar is en tja, die partner met wie je het misschien wel zou redden die dient zich maar niet aan. Nog voor je dertigste een talentvol schrijfster blijken te zijn en dan geconfronteerd worden met essentiële vragen over je schrijverschap en het leventje dat jij en andere schrijvers geacht worden te leiden.

Aan het begin van Beautiful World is succesvol schrijfster Alice tijdelijk neergestreken in een klein dorp aan de Ierse westkust. Ze heeft daar een huis gehuurd in de hoop dat de rust van de omgeving haar helpt bij het verwerken van een depressie. Alice heeft ondanks haar jeugd al succesvolle boeken geschreven en leeft probleemloos van de opbrengst. Ze is echter keihard aangelopen tegen de gevolgen van het succes: veel reizen, veel talkshows, veel lezingen, veel lunches en borrels met andere succesvolle schrijvers. Ze constateert dat die schrijvers, waarvan lezers vinden dat ze de wereld zo goed snappen en zo goed weergeven, zelf geen idee hebben hoe die wereld eruit ziet. Ze leven in een schijnwereld. Op haar heeft dit het effect dat ze in een impasse belandt. Ze heeft geen idee waar haar volgende roman over zou moeten gaan.

Het eerste deel van de roman bestaat voor een groot deel uit ontmoetingen tussen Alice en Felix, een jongeman die ze in het dorp ontmoet en met wie ze langzaam maar zeker in een wat onwaarschijnlijke liefdesrelatie belandt, en e-mails die Alice en hartsvriendin Eileen uitwisselen. Die e-mails geven een prachtig beeld van hun huidige levens maar ook van hun jeugd. Die blijkt in het geval van Alice bepaald niet eenvoudig geweest te zijn, Eileen heeft daarentegen vooral last gehad van een ietwat dominante oudere zus die in haar beleving in alles beter, populairder en succesvoller was. Toeval dat Alice dat juist denkt over Eileen.

Eileen heeft een slecht betaalde baan bij een literair tijdschrift, twijfelt over haar eigen kunnen en worstelt met de liefde. Een lange relatie is tegen de klippen opgelopen, de man van wie ze eigenlijk al haar hele leven zielsveel houdt lijkt onbereikbaar. Niet alleen omdat vroeger buurjongetje, Simon, vaak relaties heeft met prachtige, langbenige, jongere vrouwen maar ook omdat Eileen als de dood is dat zij  haar vriendschap met Simon op het spel zet indien de twee een relatie beginnen. Ondertussen is voor het de lezer van alle kanten duidelijk dat de twee voor elkaar gemaakt zijn maar snap je ook verdomd goed waarom Eileen twijfelt.

Op ongeveer ¾ van de roman gaan de e-mails over in een echte ontmoeting. Eileen en Simon bezoeken Alice in haar dorp. Dan blijkt niet alleen Felix zich af te vragen hoezo beide dames eigenlijk beste vriendinnen zijn? Geen van tweeën heeft het afgelopen half jaar ook maar een poging gedaan om elkaar te zien, de emails leken te voldoen. Ik zal niet verklappen wat er gebeurt maar het gaat knallen en het wordt nog spannend of Alice en Eileen beste vriendinnen blijven. Dat geldt ook voor de twee liefdesrelaties. Vuurwerk zullen we maar zeggen.

In één ding verschillen Alice en Eileen wel van mijzelf en mijn vriendinnen. Even afgezien van het feit dat ik weinig met de dames email, maar ik geloof toch niet dat wij in al onze gesprekken dermate diepe filosofische gedachtes delen als Alice en Eileen. Gedachtes die door Rooney prachtig verwoord zijn en die uitnodigen om meermaals te lezen. Ik zal het er maar op houden dat Alice niet voor niets schrijfster is en Eileen toch echt op het punt staat eindelijk bijdragen te gaan leveren aan haar literaire tijdschrift. Hoe dan ook wat dan ook, Rooney zet haar vier hoofdpersonen realistisch en prachtig neer. Het mooiste vaak op momenten dat ze niet op hun best zijn. Het beeld van Simon die moe in de deuropening hangt in oude kleren en in niets lijkt op de man die hij de buitenwereld laat zien,

Ik had het niet verwacht, ben met behoorlijk wat twijfel begonnen aan Beautiful World maar ben nu blij dat ik de gok genomen heb. Ik vergeef Rooney haar twee eerdere romans (zolang ik ze maar niet hoef te lezen), deze is wat mij betreft een goed begin voor een mooie leesrelatie.




zondag 6 februari 2022

Sarah Winman || Still Life

 In Winman’s Still Life ontmoeten drie werelden elkaar: Cockney Londen, de wereld van kunst en wetenschap én Florence. Het levert een roman op waarin die werelden wonderbaarlijk blijken te passen en meer raakvlakken hebben dan je zou denken.

Aan het begin van de roman ontmoet Brits soldaat Ulysses Temper op het Italiaanse slagveld van de Tweede Wereldoorlog kunsthistorica Evelyn Skinner.  De ontdekking van een ongeschonden renaissance-meesterwerk in de ruïnes van Florence is de start van een onwaarschijnlijke vriendschap. Een vriendschap die vooral leeft in hun hoofden: Ulysses en Evelyn gaan elk hun eigen weg. De herinnering aan hun ontmoeting vervaagt echter niet en blijft waardevol.

Ulysess keert terug naar London waar zijn echtgenote Peg inmiddels een kind van een Amerikaanse soldaat heeft. Een man die haar in de steek heeft gelaten maar waar ze nog zielsveel van houdt.  In London trakteert Winman ons op de rauwheid en hardheid van het bestaan in een achterbuurt. Zo eentje waar de banen niet voor het oprapen liggen en opleiding geen vanzelfsprekendheid is, waar talent niet altijd tot succes leidt. Vriendschap en voor elkaar opkomen wel. Ulysses  en Peg weten zich omringd door een kleine groep mensen die alles voor hen zal doen: Cressy, Pete en Col.

Evelyn daarentegen keert terug naar de wereld van kunst en wetenschap. Zij doceert kunstgeschiedenis en onderhoudt vriendschappen met bekende kunstenaars; na enkele grote liefdes teert ze nu op haar gevoelens voor schilder Dotty. Beide vrouwen weten dat ze niet aan een relatie moeten beginnen; ze kunnen niet zonder maar ook niet met elkaar. Evelyn is degene die aan het begin van de 20e eeuw een relatie met een vrouw de normaalste zaak ter wereld vond, die tijdens haar reizen door Italië menig kunstenaar en gelijkgestemde heeft ontmoet.

Lees de roman vooral zelf om te ontdekken hoe Ulysses, Cress en Peg’s dochter Alys in Florence terechtkomen waar ze een hotel starten. En hoe na veel omwegen Evelyn en Ulysses elkaar weer ontmoeten waar hun vriendschap ooit startte. En geniet ondertussen van de prachtige beschrijvingen van vooral Florence. De stad komt tot leven, je wilt de trein pakken en er meteen naar toe gaan.

Winman combineert de drie werelden maar maakt in haar taalgebruik een duidelijk verschil. De hoofdstukken die over Evelyn gaan bevatten lange, vloeiende zinnen met veel beschouwingen over het leven en kunst. Pareltjes af en toe die laten zien hoe goed Winman schrijft. De hoofdstukken die in de Londense wereld van Ulysses spelen kenmerken zich door korte zinnen, af en toe bijna pratend taalgebruik. Geen plat Cockney gelukkig maar de taal weerspiegelt wel degelijk de buurt. Ik merkte dat ik me eraan stoorde. Niet omdat ik vind dat taalgebruik niet de omgeving mag weerspiegelen, wel omdat het net niet helemaal natuurlijk was. Winman munt eerder uit in vloeiende soms bijna lyrisch zinnen dan in kort, staccato en ‘parlando’.

Wat me echt irriteerde was haar gebruik van de alwetend verteller. Die kwam niet eens zo vaak tevoorschijn maar wanneer het gebeurde dan was het in de zin van ‘indien Evelyn toch geweten had dat …, als Ulysses had geweten dat …, wist Alys veel dat …’. Van die irritante doorkijkjes die niets toevoegen behalve dan dat ze je zogenaamd nieuwsgiering moeten maken naar wat er gaat gebeuren. Dank u, daar heb ik die verteller niet voor nodig.

Hoewel Winman haar hoofdpersonen uit Still Life goed neerzet, ontwikkelen ze in de kleine veertig jaar die de roman beslaat eigenlijk niet. Evelyn is op haar 18e al een onafhankelijke geest die zich niet zal conformeren, Ulysses die goede vent die alles voor zijn geliefden over heeft. De enige onverwachte ontwikkeling is dat hij een getalenteerd bouwer van globes blijkt.  Voor de rest is hij wie hij aan het begin van de roman was.

Still Life is het betere sort ‘feel good roman’. Uitermate plezierig om te lezen, met staaltjes van schrijfkunst die het gemiddelde absoluut overstijgen en met hoofdpersonen die je vanaf het eerste ogenblik mag. Het is een roman om gewoon lekker van te genieten.