donderdag 31 december 2015

Deze kwamen boven drijven: mijn 2015 in boeken

Al nadenkend over 2015-boekenjaar kwamen de romans van Ian McEwan, Michel Faber, Marilynne Robinson, Kazuo Ishiguro en Jeanette Winterson meteen boven drijven. Ian McEwan en Michel Faber bewezen met The Children Act en The Book of Strange New Things wederom dat zij tot de top van de Engelstalige literatuur horen (met nadruk op Engelstalig: zijn Nederlandse afkomst voorkomt dat Faber genomineerd wordt voor onder andere de Man Booker Prize). Hun schrijfstijl en de intelligente wijze waarop zij hun romans opbouwen, leveren keer op keer pareltjes op. Kazuo Ishiguro leverde met de The Buried Giant een roman op waar niet iedereen even gecharmeerd van zal zijn: draken, ridders en mythische omstandigheden zijn niet voor iedereen. Voor mij staat de roman alleen al op eenzame hoogte door de prachtige dood die Ishiguro verleent aan Gawain, één van mijn lievelingsridders in de Arthuriaanse mythes. Jeanette Robinson maakte een persoonlijke en dynamische hervertelling van A Winter’s Tale die bewees wat een mager verhaal kan in de handen van een goede schrijver. Marilynne Robinson verraste mij met haar ingetogen roman Lila. Waar de voorganger Gilead nog gebukt ging onder religie, was Lila het prachtige persoonlijke verhaal van een vrouw die onder moeilijke omstandigheden was opgegroeid. Het is mij nog steeds een raadsel dat deze roman niet eens de short list van de Man Booker 2015 gehaald heeft. Wat mij betreft was Marilynne Robinson de winnaar.

Ik werd aangenaam verrast door Celeste Ng die mij bekoorde met Everything I Never Told You en door Naomi Wood met haar roman over Hemingway’s echtgenotes. Ik lag in een deuk bij Liane Moriarty’s Big Little Lies, danste mee met de bijen in Laline Paull’s onverwachte roman en leefde mee met het trieste leven van twee gedoemde pubers in Phillip Meijer’s American Rust. Kate Atkinson bewees wederom dat ze geweldig schrijft met A God in Ruins en Max Porter leverde wat mij betreft een roman die in geen enkel rouwproces mag ontbreken. Grief is a Thing with Feathers beschreef op onnavolgbare wijze het rouwproces van een jonge vader.

En dan waren er de romans waar ik me voor mijn blog door heen worstelde. Ik heb nog steeds een haat-liefde verhouding met Hanya Yanagihara’s A Little Life (teveel ellende, teveel verdriet) en denk met onverminderde afschuw terug aan Marlon James’ A Short History of Seven Killings. De overdosis aan geweld maakte dat ik niet meer kon stilstaan bij James’ geweldige technische prestatie en zijn schrijftalent. Eén ding moge duidelijk geworden zijn in 2015: romans met een teveel aan geweld komen er in BooksandLiliane niet echt goed vanaf. Het is duidelijk niet mijn pakkie-an.

Ik sluit 2015 af met City on Fire van Garth Rise Hallberg. De 700 pagina’s die ik nog moet lezen, red ik niet meer in één dag. Indien Rise Hallberg op dezelfde wijze blijft schrijven, schat ik in dat City on Fire volgend jaar hoog gaat scoren in mijn terugblik. Ik hoop dat iedereen genoten heeft van mijn blogs en dat deze aanleiding zijn geweest om met plezier aanbevolen romans te lezen. Ik wens iedereen een geweldig 2016 met hopelijk weer veel prachtige romans om te lezen.



maandag 28 december 2015

Nell Zink || The Wallcreeper

Nell Zink wordt de hemel ingeschreven: een talent dat pas op latere leeftijd ontdekt is en een redelijk eigenwijs leven leidt. Het moge duidelijk zijn dat ik haar moest lezen. Omdat Linda The Wallcreeper aanbeval werd het die. Het begin was veelbelovend: in de eerste de beste zin krijgt de hoofdfiguur door een auto-ongeluk al een miskraam. Haar echtgenoot is meer geïnteresseerd in het aangereden vogeltje, een rotskruiper, en verdrijft alle gedoe rondom de miskraam enkele dagen later met anale seks, wat Tiffany lijdzaam ondergaat. Op dat moment dacht ik bij mijzelf ‘oh nee, een Lena Dunham-ervaring’. Die ervaring zet helaas door. Tiffany is het ene moment gelukkig, het andere moment ongelukkig in haar huwelijk. Zelf activiteit ontplooien in de vorm van werk is er niet bij, dan liever een minnaar. Echtgenoot Stephen ontdekt natuurbehoud (en een mooie natuurbehoudster) en Tiffany volgt wederom lijdzaam in zijn voetsporen. Natuurbehoud krijgt vervolgens een steeds prominentere rol. Omdat ik de roman las terwijl in Parijs de klimaatconferentie zich afspeelde, kreeg ik af en toe de indruk dat ik notulen van de klimaatconferentieoverleg aan het lezen was. Heel interessant maar niet in een boek dat ook nog tracht te laten zien hoe hoofdpersoon Tiffany zich ontwikkelt. Tiffany, aangespoord door echtgenoot en minnaars, vernielt namelijk persoonlijk een stuk kade langs de Elbe waardoor een overstroomgebied ontstaat. In werkelijkheid een gebeurtenis die het belang van overstroomgebieden in Europa op de kaart zetten. Hoe ik dat weet? Omdat Nell Zink mij dat via Twitter heeft laten weten. Mijn vraag in het algemeen ‘ik weet nog niet wat ik moet met The Wallcreeper’ werd door haar beantwoord: ‘de roman gaat over natuurbehoud en een heleboel seks, want daar houden mensen van’. Mijn volgende vraag of het deel over natuurbehoud dan ironisch bedoeld was (de beschrijving van de relevante personages doet dat namelijk wel vermoeden) kreeg een uitermate duidelijk antwoord: nee. Mijn voorzichtige opmerking dat Tiffany in de laatste pagina’s van het boek wel een erg snelle ontwikkeling doormaakte en of dat niet in iets meer pagina’s had gemogen (de roman telt tenslotte wel helemaal 100 pagina’s) werd door haar niet meer beantwoord maar wel in haar favorieten geplaatst. Conclusie: er waren passages die mij duidelijk maakten dat Nell Zink kan schrijven, en hoe. Helaas voor haar ben ik geen fan van typetjes Tiffany die het leven gelaten ondergaan, zelfs als ze opeens het licht zien. Ik weet nog steeds niet zeker of de beschrijvingen van de natuurbehouders niet ironisch bedoeld waren. Net zo als ik ook niet zeker weet of Nell Zink in haar tweets uitermate serieus was of mij in de maling nam. Ik vrees dat ik ook haar tweede roman, genomineerd voor National Book Award, zal moeten lezen. The Wallcreeper blijft wat mij betreft een vraagteken, niet helemaal in positieve zin.


woensdag 16 december 2015

Max Porter || Grief is the Thing with Feathers

Grief is the Thing with Feathers is een roman over verdriet, over een weduwnaar die in zijn wanhoop een nieuwe huisgenoot verzint: Kraai. Grief is een van de mooiste weergaven van verdriet die ik ooit gelezen heb: poëtisch, raak, wrang. Maar is tegelijkertijd een schrijver's boek. De figuur Kraai is gebaseerd op een serie gedichten die Ted Hughes ooit schreef na de zelfmoord van zijn eerste echtgenote Sylvia Plath. De weduwnaar is een groot fan van Hughes. Ben je niet bekend met het duo Hughes - Plath (de kans is tegenwoordig iets groter omdat Conny Palmen enige maanden geleden een roman over het stel geschreven heeft), dan slaan de verwijzingen naar Hughes en Kraai volledig dood. En zelfs al ken je ze wel, ik moet bekennen dat ik toch ook moest googelen of Hughes ooit gedichten had geschreven over een kraai. Dieptrieste gedichten overigens: donker en zwartgallig.
Wil je een boek lezen dat alle gevoelens van verdriet perfect verwoordt, dan is Grief perfect. Wil je een boek lezen puur om de poëtische taal, om de vertelstijl die de chaos in het hoofd van de weduwnaar weerspiegelt, doen! Ben je bereid te accepteren dat de rouwende weduwnaar doorslaat in zijn verdriet en de zwartgallige kraai nodig heeft om eea te verwerken, vooral lezen. Wil je actie en snap je niets van denkbeeldige kraaien, laat Grief dan vooral voor wat het is. Ik heb 114 pagina's lang genoten van Porter's prachtige taal en vertelstijl.


zondag 13 december 2015

Atticus Lish || Preparation for the Next Life

Preparation for the Next Life is een tekst die hoofdpersoon Zou Lei tegenkomt in een moskee in New York. Daar is ze hongerig en zonder geld belandt op een dag dat het allemaal tegenzit. Zou Lei is een illegale Chinese immigrant die probeert een beter leven op te bouwen in de VS. Dat gaat bepaald niet van een leien dakje. Werken tegen een hongerloontje, te veel betalen voor een smerig bed in een volgepropt huis, fysiek zwaar werk, lange dagen en altijd de angst dat ze voor de tweede keer gearresteerd wordt door de politie en weer in de gevangenis belandt. Zou Lei heeft twee lichtpunten in haar leven: haar eigen onbreekbare doorzettingsvermogen en optimisme én haar relatie met Skinner, de enige persoon met wie ze in de VS daadwerkelijk contact heeft. Hij is een veteraan die lichamelijk en geestelijk danig gehavend uit de Irak-oorlog teruggekomen is en door het leger met een zakje geld op zak letterlijk op straat gezet wordt. Zijn zware hoofdwond waardoor hij vermoedelijk hersenschade heeft opgelopen en zijn overduidelijke PTSD (stress syndroom) worden door het leger ontkend. Het feit dat Skinner uit een eenvoudig, bepaald niet hoog-ontwikkeld gezin komt, maakt het voor hem niet eenvoudiger om de draad van zijn leven weer op te pakken. Hij heeft gewoon geen idee waar hij moet beginnen. Preparation for the Next Life is een liefdesverhaal maar wel eentje verpakt in grimmige omstandigheden. De mensen die Lish opvoert, zijn het type Amerikaan dat wij vooral kennen uit reality tv: veel gegil en geruzie, weinig geduld en overal meteen bovenop springen. Niet dat de Chinezen er beter afkomen. Het is bepaald niet zo, dat Zou Lei in een liefdevolle gemeenschap wordt opgenomen. Het is ieder voor zich, keiharde concurrentie en wee je gebeente indien je net als Zou Lei niet 100% Chinees bent. Dan word je door je landgenoten net zo hard uitgekotst als Skinner door het leger. Een vreemde combi dus die twee. De combi werkt eventjes en dat is vooral te denken aan Zou Lei. Haar optimisme is gedurende korte tijd een remedie maar dan slaan zijn geestelijke klachten keihard toe.
Preparation for the Next Life is een keiharde roman die meedogenloos de zelfkant van de Amerikaanse maatschappij beschrijft.  Lish schildert een onverbiddelijk beeld van arme mensen die niet weten hoe ze hun hoofd boven tafel moeten houden en steeds verder wegzinken in armoede en criminaliteit. Lish gebruikt daardoor twee doeltreffende stijlmiddelen: hij beschrijft de omgeving waarin Zou Lei en Skinner verkeren tot in alle details én hij geeft conversaties, tussen Zou Lei en Skinner maar ook willekeurige conversaties op straat woord voor woord weer, wat vooral in de straatscenes neerkomt op veel gescheld en gekijf. Het resultaat is een beklemmende drukke roman, te druk af en toe. Lish geeft zijn lezer geen rust en weerspiegelt daarmee het leven van Zou Lei en Skinner. Ook zij hebben geen seconde rust. Het maakt bepaald geen gemakkelijke roman, ik weet ook niet zeker of ik Preparation for the Next Life nu een goede roman vindt. Ik vrees dat de aanklacht tegen de harde Amerikaanse maatschappij de boventoon voert. Het is dat Lish erin geslaagd is van Zou Lei iemand te maken die ik graag zou leren kennen. Haar doorzettingsvermogen, haar optimisme zorgden ervoor dat de roman niet is verworden tot één lange aanklacht. Absoluut geen gemakkelijke kost deze roman die ik in veel winkels hoog opgestapeld zie liggen en die gemarket wordt als een ‘onsentimentele liefdesroman’. Laten we het er maar op houden dat dit zwakjes is uitgedrukt.


zaterdag 5 december 2015

Sandra Newman || The Country of Ice Cream Star

Puber Ice Cream Star groeit bepaald niet in een makkelijke omgeving op: haar wereld kent alleen maar kinderen omdat iedereen rond zijn/haar 20e overlijdt aan een dodelijke ziekte. De kindermaatschappij bouwt voort op ideeën en beelden die uit een ver verleden stammen en door de kinderen op eigen wijze zijn geïnterpreteerd. In de loop der jaren hebben zij gemeenschappen geformeerd: de jutter-zigeunerachtige groep waartoe Ice Cream Star behoort maar ook de Christenen (met een wel zeer curieuze interpretatie van oude en nieuwe testament) en de krijgers. de groepen kennen strenge regels en vermenging is niet aan de orde. De komst van een volwassen man, een 'Roo', en een radioboodschap verzonden door andere Roo's verandert het leven van Ice Cream en haar lotgenoten dramatisch. De Roo's lijken te beschikken over een medicijn tegen de ziekte en Ice Cream wil het kost wat kost bemachtigen. Dit leidt tot een keten aan gebeurtenissen die steeds duidelijker maakt dat het effect van de ziekte verder is gegaan dan alleen een fikse vermindering van de wereldbevolking. Het heeft bepaald niet het beste in de mensheid naar boven gehaald. De Roo's (zoals halverwege de roman blijkt: Russen) die over een medicijn blijken te beschikken, trekken moordend en plunderend de wereld over; persoonlijk belang is het enige dat telt. De kindermaatschappij die in de ooit machtige Verenigde Staten is overgebleven, is puur een bron van slaven, zonder eigen belang het medicijn verstrekken is niet aan de orde.
Aan het einde van de roman blijkt Ice Cream Star geen partij voor de volwassen Russen. Ice Cream is en blijft een puber. Aan de ene kant vertederend, aan de andere kant meer dan irritant. Ze neemt beslissingen zonder even na te denken, heeft maar een doel voor ogen en is absoluut niet in staat meerdere belangen tegen elkaar af te wegen. Maar ja, ze is dan ook wel helemaal zo'n 15 jaar en heeft in haar korte leven al te veel mensen zie sterven.
Ik vind de gedachte achter The Country of Ice Cream Star interessant: wat gebeurt er in een maatschappij waarin alleen maar kinderen leven? Wat doet zo'n ramp met de mensheid? De uitwerking van dit concept valt tegen en is onvoldoende uitgebalanceerd. Naarmate de roman vordert nemen gevechten steeds meer plek in (en zij die mijn blog volgen, weten hoe leuk ik dat vind maar niet heus) en kreeg ik persoonlijk steeds meer moeite om te volgen wie nu tegen wie vocht. Waar ik in het begin van de roman geboeid was door de wereld van Ice Cream, haakte ik tegen het einde steeds meer af. Ik snap dat puber Ice Cream overweldigd wordt door de volwassen wereld van politiek en geweld waarin zij verzeild geraakt is maar ik had het gewaardeerd indien Newman daar meer tijd aan had besteed en niet aan de uitvoerige beschrijvingen van de gevechten. Dan had ze de persoon Ice Cream net iets meer kunnen verdiepen en dat had ze wel verdiend. Een veelbelovende toekomstroman verzandt helaas in een prototype oorlogsroman (denk Rambo) en eindigt daardoor veel minder interessant dan het sterke begin beloofde.