zondag 28 augustus 2022

Hernan Diaz || Trust

 


Booker Prize Longlist 2022

Trust bestaat uit vier delen. In die delen beschrijft Diaz vanuit verschillend perspectief het huwelijk van Mildred en Andrew Bevel. Hij een succesvolle bespeler van financiële markten, zij de ideale vrouw op de achtergrond. Hoewel? Dat beeld van succesvolle man gesteund door zijn liefdevolle echtgenote gaat in de loop van Trust steeds verder aan duigen. En daarmee ook het beeld van zijn successen op de financiële markten.

Andrew Bevel stamt uit een succesvolle en rijke Amerikaanse familie; hij breidt het familiefortuin aanzienlijk uit met gewaagde en zeer succesvolle transacties op de beurs. In de vier delen van Trust legt Diaz zijn karakter bloot. Diaz laat ook zien hoe een man als Bevel volledig los is komen te staan van de wereld en niet langer in de gaten heeft hoeveel schade zijn handelen berokkend. En of dat handelen wel helemaal binnen de wettelijke kaders viel.

Diaz speelt met perspectief. De Amerikaanse beurskrach uit de jaren dertig demonstreert dit prachtig. Is Bevel de man die als enige heeft aangevoeld dat het de verkeerde kant op ging met investeringen en terecht  aandelen heeft opgekocht en verkocht (en er en passant puissant rijk van werd). Of geloofde hij daadwerkelijk dat hij de markt zou kunnen redden door te kopen en verkopen? Of is hij de rücksichtsloze kapitalist die met voorkennis handelt en profijt trekt uit het instorten van de markten? Aan het einde van de roman zal de gemiddelde lezer daar zo een mening over hebben; blijft staan dat Diaz ons meerdere perspectieven biedt.

Net zoals hij meerdere perspectieven biedt als het gaat om Mildred: wie is zij? De ietwat introverte vrouw met onorthodoxe jeugd die een huwelijk met weinig intimiteit wel zo fijn vindt? De lieve bijna huismoederachtige dienende echtgenote die alles doet om haar echtgenoot’s carrière verder te helpen, inclusief het organiseren van huiskamerconcerten waar vooral gemakkelijk in het oor liggende klassieke muziek gespeeld wordt? Of is zij de vrouw met een briljante geest die floreert in de aanwezigheid van literaire talenten en huiskamerconcerten organiseert waar avant-garde muziek een kans krijgt? Eén ding delen de vrouwen uit alle perspectieven: de hoeveelheid geld die Mildred besteed aan goede doelen, sociaal en cultureel, waarmee zij het handelen van Andrew compenseert.

Diaz schrijft heerlijk soepel maar grossiert niet in fantastisch mooie zinnen. Trust is doordacht opgebouwd en zit goed in elkaar. De vier delen sluiten net niet zo naadloos op elkaar aan dat het de lezer te gemakkelijk gemaakt wordt. Bij de start van elk deel moet je echt toch wel even nadenken over wat er nu geboden gaat worden. Trust is vooral een roman waarin door de wisseling van de perspectieven niets is wat het lijkt. Alle zekerheden die in deel één worden gegeven, worden vakkundig afgebroken in de volgende delen. Wat nu echt de waarheid is, blijft altijd de vraag en misschien ook wel een kwestie van smaak. Mijn voorkeur gaat uit naar de Mildred uit deel vier maar die keuze laat Diaz aan al zijn lezers persoonlijk over.

Trust is een knap geschreven boek dat vooral intrigeert door de perspectiefwisselingen. Of de roman Booker Prize materiaal is weet ik niet, daarvoor maakte Diaz op mij persoonlijk te weinig indruk met zijn taalgebruik. Soepel maar niet bijzonder.  




zondag 21 augustus 2022

Percival Everett || The Trees

 

Booker Prize Longlist 2022

Ik onthul een beetje van de inhoud

Indien The Trees een filmscript ware geweest dan was The Trees begonnen als een combi van actie, humor en crime: moord in verdachte omstandigheden waarvoor hulp van MBI en FBI nodig is. Halverwege de roman neemt echter horror over: de MBI en FBI doen nog steeds dapper hun best om hun werk te doen maar worden daarin danig gestoord door toenemende aantallen semi-dode Afrikaans-en Chinees Amerikanen. En oh ja, had ik al gezegd dat de roman in Mississippi speelt en dat het eerste slachtoffer de zoon is van een man die ooit een jonge zwarte man heeft gelyncht omdat hij het waagde naar zijn dochter te kijken?

Eén ding moet je Everett in ieder geval nageven: hij schrijft uitermate beeldend. Hij schetst in enkele rake beschrijvingen de personages en je ziet ze gewoon voor je. Ik kreeg vooral beelden uit Amerikaanse films en series voor me: de stoere agenten van MBI en FBI  tegenover de blanke schlemieletjes uit Mississippi (ik vermoed dat iedereen er wel een beeld bij heeft). Taal, uitdrukkingen, alles past precies bij de doelgroep.

Everett trakteert ons niet op gelaagde personages met voortschrijdende karakterontwikkeling. Hij kiest heel bewust voor clichés om des te beter duidelijk te kunnen maken wat er speelt in Money, Mississippi. De blanke medemens in Money is racistisch en steekt niet onder stoelen of banken dat de Klu Klux Clan een prima instituut is. De sheriff is een sukkel, de patholoog vult bij elke moord op een Afrikaans-Amerikaanse dorpsgenoot automatisch ‘zelfmoord’’  in en vindt dat nog logisch ook.

Zij vinden het minder logisch dat, wanneer er twee lijken gevonden worden waarvan eentje gebalsemd blijkt en voortdurend verdwijnt, hulp in geroepen wordt van MBI en FBI. Dat die hulptroepen ook nog eens zwart zijn, is natuurlijk helemaal een affront. De racistische opmerkingen die zij naar hun hoofd krijgen, de onverholen haat en de dreigementen die geuit worden: helaas dagelijkse realiteit.

De Afrikaans-Amerikaanse personages ontkomen ook niet aan clichés, maar wel wat milder. Ik vermoed dat actiefilm-kijkers weten wat ik bedoel wanneer ik verwijs naar Halle Berry (de FBI), Danny Glover of Samuel L. Jackson (de MBI). En ach, die ruim 100-jarige afstammelinge van tot slaaf gemaakten die alles weet wat er in haar omgeving speelt zien we ook allemaal zo voor ons.   

In haar geval wijkt Everett echter behoorlijk af van het cliché. Mama Z blijkt namelijk in haar huis dossiers te bewaren van alle maar dan ook echt alle gelynchte Afrikaans-Amerikanen vanaf het moment dat haar eigen vader jaren geleden gelyncht werd. Een indrukwekkende lijst, helaas ook omdat voor bijna 100% geldt: nooit opgelost. De pagina’s lange lijst met namen die Everett opneemt in de roman is huiveringwekkend.

Ergens ontploft The Trees. Dan verandert de moord gepleegd uit (verlate) wraak in horror. Op steeds meer plekken worden moorden gepleegd, de aantallen Afrikaans- en Chinees Amerikaanse moordende semi-doden nemen met de pagina toe. Ik moet eerlijk bekennen dat Everett me toen een beetje kwijt raakte. Ik snap dat hij waarschijnlijk een allegorie voor ogen heeft maar horror is nu eenmaal niet mijn lievelingsgenre laat staan gecombineerd met een soortement zombies. Niet echt mijn pakkie-an. En dan wijkt Everett op het allerlaatst weer bewust af van de clichés: FBI en MBI lossen de zaak niet op, ook zij gaan ten onder.

Ondanks alles is de harde boodschap van The Trees duidelijk: racisme is fout en helaas nog alom aanwezig in de Verenigde Staten van Amerika. De roman speelt in Mississippi om voorliggende redenen maar had eerlijk gezegd in zo goed als elke Amerikaanse staat kunnen spelen. Ik houd het er maar op dat ik de combi van moord en humor met de onderliggende boodschap amusant en tegelijkertijd verontrustend vond, de komst van de semi-doden en hun bloederige wraakacties ging mij een ietsiepietsie te ver.




zondag 14 augustus 2022

Charlotte McConaghy || Once There Were Wolves

In Once There Were Wolves worden in Schotland roedels wolven losgelaten. Wetenschappers, boeren en bewoners van de omliggende dorpen komen natuurlijk met elkaar in conflict, de terugkeer van de wolf in onze maatschappij is nu eenmaal een beladen onderwerp. McConaghy beperkt haar roman niet tot die terugkeer, ze voegt er voor het gemak een moord, een liefdesgeschiedenis en een complexe tweelingzussenrelatie aan toe. Af en toe dreigt de roman onder al dat geweld in elkaar te storten, het is dan vooral McConaghy’s waarlijk prachtige beschrijving van de natuur en de wolven die alles overeind houdt.

Inti Flynn begeleidt het uitzetten van de wolven. Zij is ervan overtuigd dat de terugkeer van de dieren het landschap ten goede komt en dat, mits juist begeleid, de dieren herten en reeën gaan vangen en weg blijven van de koeien en schapen die hen op een presenteerblaadje worden aangeboden. Inti houdt van wolven en ik vermoed McConaghy ook. Dat blijkt wel uit de liefde en de schoonheid waarmee zij over de dieren schrijft die Inti onder haar hoede heeft. Ik moet bekennen dat ik af en toe tot tranen geroerd was door de lotgevallen van de wolven. Absoluut prachtig.

Wat niemand weet is dat Inti’s zus bij haar inwoont. Die zus is psychisch niet in orde, durft hun kleine huisje niet eens uit. In de loop van Once There Were Wolves wordt duidelijk dat Aggie lijdt onder een zwaar trauma, een trauma dat zich dreigt te herhalen in het dorp waar de tweeling tijdelijk vertoeven. Inti herkent in het paarden fokkende echtpaard het patroon van slaan en geslagen worden. Zij kan alleen maar machteloos toekijken wanneer de echtgenote zwaar gewond in het ziekenhuis belandt. Dan vindt ze ’s nachts het lijk van de echtgenoot. Ik zal niet verklappen wat Inti dan doet, weet vooral dat zich dan een geheel aan ontwikkelingen en verdenkingen ontspint dat zich steeds verder opbouwt. Pas tegen het einde onthult McConaghy in een verrassende ontknoping de echte dader.

Inti is bang dat de wolven de schuld gaan krijgen van de moord. Net zoals zij bang is dat de wolven de schuld gaan krijgen van de koeien en schapen die na enige maanden ten  prooi lijken te vallen aan hun jachtlust en honger. Ook dit zet bewegingen in gang die Inti niet helemaal in hand heeft. McConaghy gelukkig wel. Zij houdt de verhaallijnen goed bij elkaar en zorgt er zorgvuldig voor dat de lezer gestaag naar die ontknoping toe geleid wordt.

Inti valt tenslotte ook nog eens voor de charmes van de plaatselijke politieagent, Duncan. De liefde die tussen hen groeit kan onder deze omstandigheden alleen maar complex zijn. Er was een moment dat ik bij mijzelf dacht ‘had ze dit niet kunnen weglaten? Is die liefdesgeschiedenis niet wat overbodig?’. Nee dus; hoewel op momenten een beetje veel van het goede, vervult de liefde tussen Inti en Duncan op cruciale momenten de rol van katalysator.

McConaghy heeft zichzelf veel werk gegeven met deze roman waarin veel verhaallijnen uiteindelijk een bevredigend einde moeten opleveren. Dat doet McConaghy keurig: geen open eindjes, geen verkeerde afslagen. Voor mij zal Once There Were Wolves vooral de roman blijven waarin de schrijfster mij vooral de schoonheid en kracht van wolven liet zien. Ik hoef er niet perse eentje ’s nachts tegen te komen maar ik waardeer het na het lezen van Once There Were Wolves wel dat er nu in ons kikkerlandje van de prachtige dieren een kans krijgen.



zondag 7 augustus 2022

Ta-Nehisi Coates || The Water Dancer

Ik moet bekennen dat ik met enige aarzeling aan de zoveelste roman over slavernij in de Verenigde Staten begon. Het was niet voor niets dat de roman zolang had liggen wachten. Die aarzeling was na enkele pagina’s al geheel verdwenen. Ta-Nehisi Coates blijkt één van die auteurs bij wie de pracht van de roman niet verloren gaat in de kracht van de boodschap.

Wat me meteen aansprak in The Water Dancer was de stilistische manier waarop hoofdpersoon Hiram de wereld indeelt: de Task en de Tasked (de tot slaaf gemaakten), Quality (de eigenaren van de tot slaaf gemaakten) en de Low (arme witte Amerikanen). Bijna overdreven gestileerd. Hiram zelf is om meerdere redenen een unicum: hij is de zoon van een Tasked en de plantage-eigenaar, hij is geboren met een talent, Conduction, om soortement buiten zijn lichaam te treden. Een talent dat hem vanuit zijn Afrikaanse kant is meegegeven.

De Hiram aan het begin van de roman snapt het allemaal nog niet zo helemaal. Hij is er daadwerkelijk van overtuigd dat zijn vader hem meer waardeert dan zijn ‘echte’ zoon, dat hij ooit het beheer van de plantage aan hem zal overdragen. Groot is dan ook de schok wanneer hij vooral geacht wordt voor zijn halfbroer Maynard te zorgen en erop te letten dat hij niet in zeven sloten tegelijk loopt. Dat blijkt een te moeilijke opgave. Maynard is in tegenstelling tot zijn halfbroer bepaald niet slim en loopt niet over van sociale gevoeligheid. Zijn hele houding vraagt om moeilijkheden.

Hiram gaat op zoek naar de mensen van de Underground. Lees vooral de roman wanneer je wilt weten hoe hij uiteindelijk bij de Underground belandt en steeds beter snapt hoe zijn talent werkt, welke rol de ‘water dancers’ spelen. Na een tijdje voor de Underground gewerkt te hebben in Philadelphia krijgt Hiram opdracht terug te keren naar de plantage waar hij geboren is, Lockless (een waarlijk prachtige ironische naam). Hij moet proberen om samen met een belangrijke figuur binnen de Underground informatie over de plantage aan zijn vader te ontfutselen; informatie die benut kan worden om de Underground in Virginia te steunen. 

Virginia, waar eerst tabak voor enorme welvaart zorgde onder de Quality, is op haar retour. Jarenlange uitputting van de grond maakt dat de plantages steeds minder opleveren; steeds meer leden van Quality vertrekken en zoeken hun heil elders. De Tasked zien wat zij met de grond doen maar hebben geen mogelijkheid om hun eigenaren duidelijk te maken dat ze anders met hun land moeten omgaan. Voor de Tasked is de teloorgang van het land een tastbare dreiging: steeds meer van de Tasked worden verkocht.

Wat The Water Dancer meer maakt dan de zoveelste roman over slavernij met al zijn verschrikkingen is niet alleen het feit dat die verschrikkingen eigenlijk nauwelijks aan bod komen. Ze zijn er, dat blijkt uit alles, maar ze worden niet expliciet beschreven. The Water Dancer is daarnaast ook een ‘coming of age’ roman. De roman draait voor een belangrijk deel om het volwassen worden van Hiram. De volwassen Hiram snapt zijn talent en weet hoe hij het moet inzetten, de volwassen Hiram snapt de consequenties van woorden en daden, weet hoe hij met zijn geliefden moet omgaan.

Coates raakt daarnaast ook subtiele wijze de emoties van zijn lezers. De scene waarin hij beschrijft hoe Hiram Thema, de vrouw die hem in plaats van zijn moeder heeft opgevoed, verenigt met haar dochter bracht de tranen in mijn ogen. Het beeld was zo wonderbaarlijk mooi. Coates doet nergens aan effectbejag, hij raakte met deze scene aan oprechte emoties, de scene paste binnen de roman, paste binnen het volwassen worden van Hiram. Prachtig.

Binnen dat volwassen worden van Hiram ligt ook het besef besloten dat de witte Amerikanen die de Underground steunen, nog zo betrokken kunnen zijn bij en nog zo vastbesloten kunnen zijn de tot slaaf gemaakten te bevrijden. Zij zullen echter nooit weten wat het is om een tot slaaf gemaakte te zijn;  hoe dat voelt, wat het met je persoonlijkheid doet en wat vrijheid echt is. De laatste zin van de roman zegt het heel mooi: “We are what we always were. Underground”.

Coates heeft mij overrompeld met zijn roman. Ik ben eigenlijk blij dat ik lang gewacht heb met het lezen ervan, het betekende dat ik nu dubbel genoot van The Water Dancer.