zondag 27 september 2020

Brandon Taylor || Real Life

 


Booker Prize Shortlist 2020

Brandon Taylor heeft een volgend verhaal toegevoegd aan de vele groeien-tot-volwassenheid verhalen die al bestaan. Wat maakt deze bijdrage zo speciaal dat de Booker jury Real Life shortlist-vaardig vond? Ik moet eerlijk bekennen dat ik, ondanks het feit dat ik genoten heb van de roman, het toch niet helemaal eens met jurylid Lee Child die in een podcast het woord ‘fabulous’ regelmatig liet vallen. 

Het grote verschil tussen Real Life en een groot aantal andere romans in het genre is hoofdpersoon Wallace. Dit keer geen Amerikaanse jongeman uit de witte middenklasse op zoek naar zichzelf vanuit een best wel goede uitgangspositie. Die van Wallace is belabberd:  Afrikaans-Amerikaans, homo, opgegroeid in een trailerpark met alcoholistische ouders, een middelbare school die bepaald niet behoorde tot de top in Amerika en helaas voor hem geen uitstekende sporter. Toch is hij erin geslaagd om een beurs te krijgen en leren we hem kennen op het moment dat hij met onderzoek voor een master bezig is. 

Wallace heeft een groep vrienden met wie hij vooral hun gezamenlijke studie biologie deelt. Aan het begin van de roman blijkt dat Wallace steeds meer het contact met deze groep dreigt te verliezen. De dood van zijn vader enkele maanden eerder maar ook het gevoel dat hij niet pas in de wereld van de universiteit (in zijn geval ook nog eens gedomineerd door wat zeer dominante en ambitieuze vrouwen) zorgen voor iets wat best een depressie genoemd mag worden. Voeg daaraan toe de ontluikende liefde voor tot dan toe hetero Miller en het moge duidelijk zijn dat Wallace’s wereld op zijn kop staat.

Gaandeweg speelt ook zijn verleden steeds meer op. Zo durft hij met Miller bepaalde zaken uit een verleden van misbruik en mishandeling te delen. Ondanks hun verschillende achtergronden en Miller’s eigen worsteling met zijn onverwachte gevoelens voor een man, vinden zij elkaar in een soortement koppig vasthouden aan elkaar. In de wereld van beurzen en carrière-bepalende onderzoeken komt Wallace’s dip bepaald niet uit. Zijn begeleidster is alleen geïnteresseerd in resultaat en doet geen enkele poging zich te verplaatsen in een jonge knul die duidelijk worstelt in een voor hem onbekende wereld, Voor hem 100 anderen zullen we maar zeggen. Wallace’s vrienden zwijgen in gezelschap altijd net op die momenten dat ze misschien voor hem hadden moeten opkomen, laten hem daarna standaard weten hoe erg ze het vonden. 

Taylor neemt ons mee in de dagelijkse wereld van Wallace. Dus krijgen we zeker in de eerste hoofdstukken heel veel details over het onderzoek dat hij verricht. Ik zal jullie er niet mee lastig vallen. Daarnaast komen er steeds meer voorbeelden naar boven die laten zien dat Wallace als Afrikaans-Amerikaanse man te maken krijgt met institutioneel racisme. Er valt altijd wel een opmerking die schuurt. Wallace past niet meer in zijn oude wereld maar heeft duidelijk zijn plek in een andere wereld nog niet gevonden. Eén heel praktisch voorbeeld: bij etentjes mag hij vooral geen 'soulfood' meenemen, vegan is het toverwoord. 

Wallace worstelt en Taylor beschrijft deze worsteling mooi. Ik moet zeggen dat ik onder de indruk was van de bijna poëtische sfeer die Taylor weet op te roepen. Het landerige onbeweeglijke van laatste hete zomerdagen is bijna fysiek tastbaar. Taylor kiest ervoor gruwelijkheden uit het verleden van Wallace wel te benoemen maar niet tot in pijnlijk detail te beschrijven.  In de relatie met Miller keren patronen uit het verleden terug. Of Taylor nu uitblinkt in het beschrijven van Wallace’s emoties? Hm, daar verviel Taylor net wat vaak in algemeenheden.

Real Life eindigt hoopvol. Het is niet zeker of Wallace en Miller samen een toekomst hebben. Dat ze samen iets overwonnen hebben is wel aan alle kanten duidelijk. Het  laatste hoofdstuk kijkt terug in de tijd, een tijd toen Wallace nog optimistisch begon aan zijn nieuwe studie. De optimistische hoop van toen blijft hangen. 

Verdient Real Life een nominatie voor de Shortlist of de Booker Prize zelf? Ik heb het idee dat Taylor een uitstekende eerste roman heeft geschreven maar de jury misschien net een ietsiepietsie te politiek correct geweest is met de keuze voor Taylor. Real Life steekt niet met kop en schouders boven andere romans uit, wat mij betreft toch echt wel een vereiste voor de Booker Prize. 




zondag 20 september 2020

Anne Tyler ||Redhead by the Side of the Road


 

Booker Prize Longlist 2020

Anne Tyler Is één van die auteurs die weinig nodig heeft om veel te vertellen. Zo ook in Redhead. Tyler zet hoofdpersoon Micah in enkele woorden treffend neer, zijn omgeving doet de rest. 

Micah is één van die computermannen waarvan jij je afvraagt of hij nu niet het predicaat autisme opgeplakt zou krijgen. In de korte roman krijgen we genoeg voorbeelden die daarop wijzen: het feit dat hij een vast ritme heeft voor huishoudelijke werkzaamheden, dat vriendin Cass op vaste dagen en tijdstippen langskomt. Micah is van rust en ordentelijkheid. Hij verdient met zijn computerbedrijfje genoeg om in zijn levensonderhoud te voorzien. Hij is tevreden.

Toch zaait Tyler af en toe verwarring, laat ze ons nadenken over de vraag of er een andere reden is dat Micah zo’n pietlut geworden is. Wanneer ze de drukke, chaotische familie van Micah beschrijft. Zijn luidruchtige zussen drijven liefdevol de spot met hem, hij krijgt het alleen al benauwd wanneer hij de chaos bij hun thuis ziet. Het is echter ook overduidelijk dat broer en zussen veel van elkaar houden, dat iedereen altijd een beroep op Micah kan doen.

Dan gebeuren er twee onverwachte dingen. Micah krijgt bezoek van een jonge knul, Brink, de zoon van zijn eerste ex-vriendin. Dit leidt uiteindelijk ook tot een ontmoeting met deze ex. Zonder er geheel erg in te hebben, beschuldigt ze hem van inflexibiliteit, van dingen alleen vanuit zijn kant willen bekijken. Gekoppeld aan het feit dat Cass hun relatie om een dergelijke reden verbroken heeft, dondert Micah’s ordentelijke wereldje ineens in elkaar. Hij weet niet meer waar hij het heeft.

En dan doet Tyler in het allerlaatste hoofdstuk, van de overigens niet al te dikke roman, ook iets onverwachts. Van neutrale verteller verandert zij opeens in de verteller met een mening. Een niet al te positieve mening over Micah: You have to wonder what goes through the mind of such a man. Such a narrow and limited man; so closed off. He has nothing to look forward to, nothing to daydream about.’ Vanaf dat moment neemt het verhaal een andere wending, die ik natuurlijk niet zal onthullen.

Tyler is iemand die er keer op keer in slaagt romans te schrijven die je treffen. Zij kiest haar woorden zorgvuldig. In dit geval speelt zij ook subtiel met symboliek. De roodharige uit de titel is geen mens maar een brandweerpaal die door een brilloze hardlopende Micah keer op keer wordt aangezien voor een roodharig kind. Zowel in de fysieke als in zijn interne wereld kan hij dingen niet echt plaatsen. De naam van Micah’s bedrijf: Tech Hermit (kluizenaar). Of het feit dat hij woont in een appartement in het souterrain waar de wereld op afstand blijft.

Toch had ik tot het laatste hoofdstuk mijn twijfels bij Redhead. Het bleef allemaal net iets te veel op de vlakte. Knap dat Tyler in een hoofdstuk mijn beeld doet kantelen. Ik weet niet of deze roman voldoende was geweest voor de Booker Prize, de shortlist had van mij best gemogen.  




zondag 13 september 2020

Laila Lalami || The Other Americans

In het begin van The Other Americans zijn we getuigen van een aanrijding. De chauffeur geeft gas en rijdt door, de enige getuige is te bang dat hij opgepakt en gedeporteerd wordt. Hij zwijgt. Aan de hand van korte hoofdstukken waarin meerdere mensen het woord krijgen, achterhaalt Lalami de waarheid. Ondertussen neemt zij ons mee in de persoonlijke levens van een aantal van deze mensen.

Nora is waarschijnlijk de belangrijkste hoofdpersoon. Zij is de dochter van het slachtoffer, Briss, en keert na zijn dood terug naar het ouderlijk huis. Daar probeert zij niet alleen de politie alert te houden, ze wordt ook weer geconfronteerd met haar positie in het gezin. Nora was een vaderskindje, haar relatie met moeder Maryam en zus Salma is bepaald niet geweldig. De gedwongen terugkeer leidt logischerwijze tot escalatie maar ook tot een sfeer waarin toenadering mogelijk is.

Jeremy is een oud-klasgenoot van Nora. Hij is politieagent maar is niet betrokken bij het zoeken naar de chauffeur. Hij ontmoet Nora toevallig en wordt opnieuw verliefd op haar. Het gevoel lijkt wederzijds, de twee worden minnaars. Hun relatie verloopt echter niet eenvoudig. Daarvoor verschillen Nora en Jeremy te veel, hebben ze beide teveel meegemaakt. Het feit dat Jeremy als soldaat in het Midden Oosten heeft gevochten, valt bij Nora, van Marokkaanse afkomst, bepaald niet goed. 

Lalami kijkt ook terug in de tijd, met name door slachtoffer Briss een stem te geven. Zo komen we erachter waarom hij indertijd met Maryam weggegaan is uit Marokko, hoe hij zijn dromen een andere wending heeft moeten geven. We zien ook hoe hij optimistisch voor zichzelf en zijn gezin een nieuw leven heeft opgebouwd in een land dat niet altijd even vriendelijk is naar emigranten toe. We komen er ook achter dat hij dingen heeft verzwegen.

Wie uiteindelijk Briss heeft aangereden en hem dood langs de weg heeft laten liggen, is niet het meest belangrijke in de roman. De getroebleerde relatie van witte Amerikanen met andere landgenoten, zij met een kleurtje en een niet WASP-achternaam speelt de ware echte hoofdrol in de roman. Het feit dat Efraín niet aan de politie durft te melden dat hij getuige is geweest van een aanrijding is maar één voorbeeld.

Ook Nora loopt tegen institutioneel racisme aan. Zij is componist van moderne klassieke muziek, volgt dus bepaald niet de gebaande paden. Wanneer zij op een belangrijk festival mag optreden,  wordt zij automatisch aangezien voor de enige andere vrouw met een Arabische naam. Op school is zij lange tijd een eenling geweest, omdat niemand het meisje met de donkere huid en krullen accepteerde. 

Lalami maakt van de ongemakkelijkheid tussen Amerikanen, van de racistische gevoelens die onderhuids spelen het voornaamste thema van haar roman. Niet door er nadrukkelijk de aandacht voor te vragen, maar juist door al die kleine, bijna dagelijkse zaken waar ‘andere’ Amerikanen tegenaan lopen. Het is mooi dat ze haar roman bovendien laat afspelen in een deel van Amerika, de woestijn in Californië , dat tegelijkertijd  ongelooflijk Amerikaans is en op hetzelfde moment totaal on-Amerikaans. De achtergrond van de woestijn met de beroemde Yucca’s (Joshua Tree) benadrukt het anders zijn. De prachtige beschrijvingen van Lalami dragen daar zeker aan bij. 

Driss is eigenlijk best wel een succes. Hij is gestart met een kleine donut-zaak en heeft later een restaurant geopend. Hij weet goed in te spelen op de toenemende stroom toeristen en past zijn zaak op hen aan. Buurman Anderson, rasechte Amerikaan, daarentegen worstelt met zijn verouderde bowling. Ondanks zijn hoge leeftijd is hij niet in staat met pensioen te gaan, hij ziet met lede ogen toe hoe nieuwkomers de boel overnemen en dat het financieel goed met hen gaat. De ruzies die hij start met Driss geven de troebele relatie aan tussen de oude garde en de nieuwkomers, de mensen die kansen zien en degenen die blijven hangen in hoe het was.

The Other Americans is een prachtige roman die ons subtiel met de neus op onrechtvaardigheid drukt. Lalami laat zien tegen welke tegenwerking de ‘andere’ Amerikanen aan lopen, zij heeft ook oog voor de moeilijkheden waar de witte Amerikanen tegen aan lopen. Haar subtiliteit werkt en maakt dat haar mooi verpakte boodschap overkomt. 



 


zondag 6 september 2020

Diane Cook || The New Wilderness



Booker Prize Longlist 2020

The New Wilderness is niet de eerste roman ooit over een toekomst waarin de mensheid de wereld naar de knoppen geholpen heeft. Diane Cook had vele voorgangers. Toch is deze debutroman genomineerd voor de prestigieuze Booker Prize. Dat moet ergens op duiden. 

In The New Wilderness zijn Bea en haar vriend Glen de inmiddels bijna onleefbare stad ontvlucht. Zij hebben een experiment opgestart om samen met een groep mensen in de natuur te overleven. Natuur die voor de rest van de mensheid verboden terrein is. Een beetje Natuurmonumenten maar dan op grote schaal. De groep van 20 mensen moet strikte regels opvolgen: niet te lang op één plek blijven, alle troep opruimen en mee nemen, de natuur niet verstoren. Een dik handboek moet ervoor zorgen dat geen enkel regeltje over het hoofd gezien wordt, ‘rangers’ houden de groep in de gaten.

Bea’s voornaamste reden om de stad te ontvluchten is de gezondheid van dochter Agnes. De vervuilde lucht maakte haar zieker en zieker, in de natuur keert haar gezondheid terug. Ze wordt sterker en sterker. De roman start echter met een miskraam: Bea’s tweede dochter redt het juist niet in de natuur. Bea bevalt moederziel alleen, laat het lijkje van haar dochter achter voor de roofdieren. Het is meteen duidelijk dat The New Wilderness niet uitgaat van een rooskleurige roze besef van leven in de natuur. Het is keihard. 

In Cook’s roman zien we alles wat we in eerdere toekomstromans maar ook romans over groepen die geïsoleerd raken hebben gezien: machtsstrijdjes, de ontwikkeling van (wrede) overlevingsmechanismes, dictators maar ook ware leiders of trouwe meelopers, overlevers en zij die het niet redden. Cook zet wat dat betreft de toon meteen goed met de miskraam op pagina één. Daarna blijkt al snel dat de oorspronkelijke groep al aardig is uitgedund: ongelukken, ziektes, wilde dieren hebben al meerdere mensen het leven gekost. 

Ook de willekeurige demonstraties van macht zijn niet nieuw. In dit geval zijn het de nukken en de grillen van de ‘rangers’, en hun bevelhebbers, waar de groep afhankelijk van is. Op het moment dat ze te lang op één plek gebleven zijn, komt ogenblikkelijk de straf: een lange voettocht naar een onbekende controlepost. Tijdens die wandeling komen er steeds meer aanwijzingen dat er iets speelt, wat is niet duidelijk. Met de komst van nieuwe mensen om de groep weer aan te vullen, volgt een ommekeer: er speelt iets in de wilde natuur, iets staat op het punt te veranderen.

Tot zover niets nieuws. Alleen om die reden zou ik de roman niet genomineerd hebben. Er zijn echter twee zaken die The New Wilderness bijzonder maken: de nuchterheid waarmee de dagelijkse realiteit wordt beschreven en de relatie tussen moeder Bea en dochter Agnes.

De beschrijving van de miskraam laat het al snel zien: in de wilde natuur is er geen tijd voor mooie ideeën en diepzinnige overpeinzingen. De dagelijkse realiteit gaat over overleven. Dus rouw je niet om de overleden mensen maar over de attributen die met hen verloren gaan: een scherp mes, een sterk touw. Het is ook volledig logisch dat je dieren niet meer ziet als de nobele bewoners van het wilde landschap maar vooral als de leveranciers van noodzakelijk vlees, huiden en pezen. Verwacht geen hoogdravende visie op de natuur bij Cook. In die natuur komt het aan op overleving. Cook is verrassend en verfrissend nuchter in deze.

Het mooiste aan haar roman is de relatie tussen Bea en Agnes. Bea heeft heel wat opgegeven voor haar dochter.  Ze zou het zo weer doen, maar toch, feit blijft dat ze een vrij gemakkelijk leven heeft verruild voor ontberingen en afzien. Het leven in de stad kende zijn beperkingen maar was nog steeds makkelijker. Agnes blijkt te floreren in de natuur en hierdoor ontstaan eerste wrijvingen tussen moeder en dochter. Agnes realiseert zich niet waarom ze de stad achter zich gelaten hebben, ze ziet zichzelf als een echter dochter van de natuur. Enige mate van zelfoverschatting is haar niet vreemd. In de roman doen zich meerdere situaties voor waarin de moeder-dochterrelatie op de proef gesteld wordt. De manier waarop Cook die relatie neerzet ontroert en overtuigt.

The New Wilderness is een prima toekomstroman over een mensheid die nog veel moet leren. De beschrijving van de moeder-dochterrelatie is het hoogtepunt van de roman en maakt net het verschil. Of het voldoende is voor de nominatie laat staan een eventuele plek op de shortlist vraag ik me persoonlijk af.