zondag 25 september 2022

Monica Ali || Love Marriage

Wanneer Love Marriage start, lijkt alles in het leven van hoofdpersoon Yasmin perfect. Ze is verloofd met de ideale man, is aardig op weg om een goede arts te worden en heeft een liefdevolle familie. Haar grootste zorg lijkt nog de ontmoeting met de moeder van haar verloofde: hoe gaat die ontmoeting tussen een traditioneel Pakistaans Moslim-gezin en een feministisch boegbeeld wel niet uitpakken? Arme Yasmin, haar overzichtelijke leventje staat op het punt enorm te veranderen.

In beide families komen langzaam maar zeker geheimen naar boven en blijkt de werkelijkheid lang zo idyllisch niet als Yasmin altijd dacht. Langzaam maar zeker blijkt dan ook dat zij al lange tijd de waarheid verdringt, dat haar positie in haar familie grotendeels bepaald is door conventie en machtsverhoudingen.

Ik zou zeggen, lees Love Marriage vooral wanneer je wilt weten hoe het afloopt met Yasmin, haar verloofde, haar familie en zijn moeder. Je zult worden beloond met vele vermakelijke maar ook dramatische scenes die door Ali vakkundig naar een einde worden toe geleid. Wat op de laatste pagina vooral duidelijk is geworden, is dat niets is wat het lijkt. En dat door alle verwikkelingen waarin Yasmin en de zijnen belanden de geheimen eindelijk naar boven komen en er een opening komt voor verbetering.

Yasmin en haar verloofde Joe zijn voor Ali het vehikel om te laten zien dat ieder gezin patronen heeft en dat in die patronen vaak vooroordelen zitten. Yasmin en Joe gaan in Love Marriage op de harde manier leren dat zij anders naar hun geliefden en naar zichzelf moeten gaan kijken. Om een klein voorbeeld te geven waarmee ik niet teveel weggeef: is broer Arif, de gesjeesde student, nu echt een mislukkeling of zien zijn vader en zus niet dat hij met zeer serieuze bedoelingen werkt aan een video over racisme? 

De ontdekkingsreis van de twee geliefden levert hen de waarheid op over de relatie van hun ouders en over de wijze waarop ook zij vaak gevangen zaten in door henzelf niet herkende patronen. De ontdekkingsreis zorgt er ook voor dat de waarlijk sterke persoonlijkheden worden onthuld terwijl de zwaar van zichzelf overtuigde persoonlijkheden moeten dimmen: ook zij blijken hun zwakheden te hebben. Of het nu is jezelf neerzetten als die geweldige fantastische feministische schrijfster, spreekster, etc etc of die stabiele vader en dokter die met zijn traditionele regels het leven van zijn familie in strakke ergo goede banen leidt.

Love Marriage is natuurlijk ook een roman over racisme en vooroordelen. Yasmin is Brits maar hoe ze het draait of keert, haar ouders zijn geboren en getogen in Pakistan. Dat vaderlief ontkent dat hij last heeft van racisme is mooi maar natuurlijk niet de waarheid. Hij ontkent om te kunnen overleven. Broer Arif en vriendin Rania zijn in Love Marriage degenen die actief ageren tegen racisme. Yasmin moet eerst haar eigen variant zien te overkomen. Op het werk maar ook thuis: zij ziet moeder Anisah toch echt vooral als het karakterloze sloofje dat braafjes haar echtgenoot gehoorzaamt. Neem van mij aan, Yasmin moet haar mening  over Anisah aardig bijstellen. 

De ontdekkingsreis van Yasmin en Joe laat ook zien welke rol regels in je leven kunnen spelen. Joe is opgegroeid in een totaal grenzeloos huishouden, Yasmins wereldje hing van regels aan elkaar vast. Beide moeten op hun eigen wijze leren dat er ook een gulden middenweg is: Joe moet grenzen stellen en Yasmin mag zichzelf meer ruimte gunnen om los te laten. In het eerste geval levert het een zwaar verbolgen moeder op die niet meer zonder te kloppen de badkamer mag binnenstappen waar haar zoon net aan het douchen, in het tweede geval leidt het zelfs tot opstand tegen de gevestigde cultuur.

Love Marriage is een complexe roman waarin Ali vakkundig meerdere lijntjes aan elkaar knoopt. Ze bouwt gestaag op naar een ontknoping die duidelijk maakt waarom de families zijn zoals ze zijn. En dat het hard nodig is om die patronen te doorbreken en de mensen om je heen te zien zoals ze daadwerkelijk zijn. Love Marriage is ook een roman waarin Ali kan laten zien hoe ze met enkele beelden op fantastische wijze karakters neerzet. Natuurlijk maakt ze daarbij gebruik van de beelden die in ons hoofd leven maar toch, Yasmin en de zijn kwamen met dank aan Ali tot leven en werden mensen van vlees en bloed. Lezen dus dat Love Marriage!  



zondag 18 september 2022

Delia Owens || Where the Crawdads Sing

Soms heb je van die romans die gehypet worden. Crawdads is daar eentje van. Mijn natuurlijk reactie is dan altijd even wachten totdat de storm geluwd is en daarna mijn eigen mening vormen. Dus stond de roman al enige tijd op mijn e-reader maar wachtte ik nog steeds af. Toen kreeg ik door dat er een film aan stond te komen en dacht ik bij mijzelf ‘misschien niet meer te lang wachten’.

Wat zal ik zeggen: er is één ding dat de Crawdads ervoor nog net voor behoedt dat de roman ontaardt in een melodramatische draak. Dat is de prachtige manier waarop Owens het moerasland waar hoofdpersoon Kya woont beschrijft. De liefde voor dat moerasland en de natuur spatten aan alle kanten van de pagina’s af. Het is aan alle kanten duidelijk dat Owens van dat landschap houdt en dat ze die liefde uit via Kya.

En waarom een melodramatische draak? De korte samenvatting maakt dat ogenblikkelijk duidelijk: Kya wordt geboren in een dysfunctioneel gezin. Stuk voor stuk verlaten broers en zussen het gezin, ook moeders verlaat haar aan alcohol verslaafde man. Kya blijft eenzaam en alleen achter; wanneer vaders ook nog verdwijnt moet het meisje zien te overleven. Geen school maar mosselen verkopen aan een aardige handelaar. Het spreekt voor zich dat Kya door deze jeugd bepaald sociaal onhandig wordt. Het spreekt ook voor zich dat deze Kya natuurlijk een schoonheid is voorzien van oneindige benen, een prachtige bos haar en flonkerende ogen.

Kya blijkt ondanks haar gebrek aan opleiding te beschikken over een uitgebreide kennis over fauna en flora in haar geliefde moerassen. Gecombineerd met een fantastisch talent om alles te kunnen tekenen, leidt dit via haar eerste liefde tot een serie boeken met tekeningen. Haar bijnaam ‘moerasmeisje’ wordt dan een soortement eretitel. Dan wordt haar tweede liefde vermoord en wijzen alle tekenen erop dat Kya hem heeft vermoord. De rechtszaak die zich dan ontspant voltrekt zich via alle patronen en is volledig voorspelbaar. Daarna wacht een gelukkig leven met de in Kya’s leven teruggekeerde eerste liefde.

Het feit dat een gerenommeerde krant als de Guardian wel helemaal één ster geeft aan de verfilming maakt duidelijk dat verhaal en beeld alleen niet voldoen. Kya’s verhaal voldoet aan alle wetten van een Amerikaans succesverhaal: ondanks alle tegenspoed etc etc etc Ik snap ook best wel waarom mensen als Oprah de roman hebben omarmd; al die rampspoed en dan toch zo talentvol en succesvol blijken.

Het moeras redt de roman dus. Al lezend waande ik me daar ter plekke; hoorde ik de dieren, rook ik de zee en voelde ik de liefde van degenen die er wonen. Owens heeft het moeras uitzonderlijk mooi beschreven, het is alleen jammer dat het verhaal eromheen zo dunnetjes is, zo voorspelbaar en zo melodramatisch. Dat moeras had meer verdiend.



zondag 11 september 2022

Lulu Allison || Salt Lick

 


Women’s Prize for Fiction Longlist 2022

 

In Salt Lick werken twee verhaallijnen naar elkaar toe en vertellen uiteindelijk samen het volledige verhaal. Een koor geeft herhaaldelijk commentaar in dichtvorm. De roman start in een kleine gemeenschap op het platteland die machteloos toekijkt hoe een pandemie door de maatschappij raast en die langzaam maar zeker steeds meer in zijn grip krijgt. In de tweede verhaallijn heeft de gevestigde orde de pandemie (en alle pandemieën die volgden) misbruikt om burgers te controleren. Tijdens het lezen bekroop me af en toe het enge gevoel dat degenen die geloven in complottheorieën en virussen ontkennen deze roman maar beter niet kunnen lezen.

Jesse is het hoofdpersoon uit de eerste verhaallijn. Hij woont met zijn ouders in het klein dorp en ondervindt het effect van de pandemie in zijn dagelijkse leven. Buren die zijn overleden, steeds meer producten die niet leverbaar zijn, buren die wegtrekken omdat er doodeenvoudig geen werk meer is in het dorp. Allison beschrijft het platteland met veel liefde, haar beschrijvingen van de grote stad die lonkt zijn een stuk killer. Uiteindelijk kunnen Jesse’s ouders niet anders en verhuizen ook zij naar die grote stad. Jesse ontmoet daar na enige tijd de persoon die hem linkt aan de hoofdpersoon uit verhaallijn twee, Jada.

Isolde is de hoofdpersoon uit verhaallijn twee. Zij is het slachtoffer van een bomaanslag waarbij haar moeder is overleden en zij in een kindertehuis is terechtgekomen. Ze heeft in de grote stad een aardig bestaan opgebouwd; heeft leren leven met alle regels die de stedelingen vastpinnen. Wanneer wij haar ontmoeten, heeft ze net besloten dat ze op bezoek wil bij degene die de bomaanslag heeft gepleegd. Dat bezoek leidt ertoe dat ze doorkrijgt dat ze misschien voorgelogen is. Ze gaat op zoek naar de waarheid.

In die zoektocht naar de waarheid kruipen de twee verhaallijnen steeds dichter naar elkaar toe. Isolde’s zoektocht leidt namelijk naar een kleine gemeenschap op het platteland die zo goed als zelfvoorzienend leeft. Er zijn wel contacten met mensen in de stad maar idealiter regelen de mensen in de kleine gemeenschap alles zelf. Jada blijkt één van de stichters van de gemeenschap.

De twee verhaallijnen lopen uiteindelijk overtuigend in elkaar over; Isolde vindt niet alleen de waarheid over de dood van haar moeder maar leert ook zichzelf beter kennen. Ze reageert als een gebeten hond wanneer de gemeenschap haar laat voelen dat ze blij moet zijn dat ze hen gevonden heeft, ze ziet dat als een ontkenning van haar leven tot dan toe. Pas later realiseert zij zich dat zij zelf kan beslissen waar ze gaat of staat, dat dit geen keuze is van de machthebbers of de idealistische gemeenschap.

De hele roman is doorspekt met commentaar van het ‘koor’.  Commentaar op de omstandigheden, op gebeurtenissen, op de personages. Dat commentaar maakt dat je als lezer net even op een ander spoor wordt gezet, dat het vervreemdende effect van de roman wordt benadrukt.

De zoektocht van Isolde biedt Allison ook de mogelijkheid om commentaar te geven op de machthebbers die hun positie misbruiken en mensen volledig onder controle krijgen. Zo is er in de steden geen vers eten meer te  krijgen, mensen kunnen alleen nog maar kant-en-klaarmaaltijden kopen en raken zo langzaam maar zeker het besef van de natuur kwijt. Niemand uit de stad die erover peinst naar dat enge platteland te gaan. Op dat enge platteland wonen helaas ook enge mensen, ‘alt-right’-typetjes zullen we maar zeggen die geloven in de suprematie van het blanke ras en niet schromen om anderen te mishandelen en zelfs doden. Allison heeft een beklemmende maatschappij beschreven.

Salt Lick is een interessante roman die een beklemmende toekomst beschrijft. Het contrast tussen platteland en stad maar ook het commentaar van het ‘koor’ geven de roman een eigenheid die maakt dat Salt Lick net even afwijkt van de gemiddelde toekomstroman. Mensen in Salt Lick hebben nog een mogelijkheid om te ontkomen aan … hoe moeilijk dan ook. Of ze het doen is aan hen.  




zondag 4 september 2022

Selby Wynn Schwartz || After Sappho

Booker Prize Longlist 2022

 Wat zal ik zeggen? Gemengde gevoelens over deze. Vooral omdat ik af en toe het idee had dat ik een anthologie van belangrijke vrouwelijke kunstenaars die van betekenis waren geweest voor de positie van de vrouw in de periode 1880 – 1930 aan het lezen was. Een aanzienlijke lijst overigens. Ik ben op een gegeven ogenblik alle namen gaan noteren om niet in de war te raken. Wynn Schwartz introduceert in haar roman zo’n veertig vrouwen aan haar lezers.

Heel eerlijk: Ik houd niet van anthologieën, biografieën of geschiedkundige werken (wat niet hetzelfde is als niet kunnen genieten van een historische roman). After Sappho bleek dus een klein probleempje voor mij. Ik had het gevoel dat ik onder valse voorwendselen verleid was een verhandeling over de positie van vrouwen in Europa te gaan lezen. Ik voelde me volledig overrompeld door de hoeveelheid namen die op me afgevuurd werd en – daar ben ik eerlijk in – heb aardig wat keren op het punt gestaan om het bijltje er maar bij neer te gooien. Er waren twee redenen dat ik door ben blijven lezen.

De belangrijkste reden: wat kan die Selby Wynn Schwartz ongelooflijk mooi schrijven. De schrijfster heeft haar gedachten prachtig, lyrisch en gepassioneerd aan het papier toevertrouwd. Ik heb genoten van haar taal, werd geraakt door de emotie die er door heen schitterde. Het proza van After Sappho behoort tot de top en plaatst de roman op eenzame hoogte. Wynn Schwartz’s keuze om in het meervoud te schrijven, valt ook op. Haar hoofdpersoon is niet één enkele vrouw, het is ‘Sappho’- alle vrouwen die leven voor de kunst.

De andere reden spreekt voor zichzelf: vrouwen zijn bepaald niet goed behandelde de afgelopen eeuwen. Of ze nu doorsnee waren net als mijn vrouwelijke voorouders of de getalenteerde vrouwen aan wie Wynn Schwartz ons voorstel. Ze werden dwars gezeten door regeringen en maatschappijen, hadden totaal geen rechten en konden rekenen op kritiek wanneer ze afweken van de geaccepteerde normen en rollen: plichtsgetrouwe echtgenote, dochter of zus.  Wynn Schwartz beschrijft vrouwen met een groot talent die leefden voor hun kunst, hun hart volgden en vrouwen ook op een niet-bijbelse manier lief hadden. Samen zijn zij Sappho.

Sommige van deze vrouwen zijn geboren leiders die hun ‘zusters’ inspireren. Anderen inspireren vooral door de werken die zij hebben achtergelaten. Sommige hebben het voordeel dat ze rijk geboren zijn en zich niet druk hoeven te maken over mondaine zaken als geld verdienen. Weer anderen waren afhankelijk van de verkoop van hun kunst, uitnodigingen van vrienden of giften. Allemaal daagden ze de maatschappij uit. Soms bewust, soms alleen al door een roman te schrijven die grote woede opwekte bij de heren critici.  

After Sappho is een exceptionele roman in de zin dat Wynn Schwartz’ gepassioneerde proza creatieve vrouwen een stem geeft die ooit door hun kunst opgekomen zijn voor de rechten van alle vrouwen. Persoonlijk had ik het fijn gevonden indien Wynn Schwartz zich beperkt had tot een klein aantal van hun, zodat ik minder het gevoel had gehad dat ik een anthologie aan het lezen was. Haar fantastische proza maakte voor mij veel goed, ik ben blij dat ik de roman uitgelezen heb. Het is altijd goed dat je weer herinnerd wordt aan een tijd waarin veel van wat wij nu normaal vinden nog bevochten moest worden.