zondag 26 juli 2020

Emma Glass || Rest and Be Thankful

Het gebeurt niet vaak maar soms word ik in de boekhandel verleid door een boek. Vijf zinnen op de achterkant van de kaft deden dit keer de truc. Ze riepen ogenblikkelijk een bijna onheilspellende maar veelbelovende sfeer op. Gelukkig stelde Rest and Be Thankful daarna niet teleur.

Emma Glass combineert het schrijverschap met een leven als verpleegster. De hoofdpersoon in Rest and Be Thankful is verpleegster. Glass kan dus uit eigen ervaring putten wanneer zij hoofdpersoon Laura laat vertellen over haar leven op de kinderafdeling waar doodzieke kinderen vechten voor hun leven.

Het knappe aan Rest and Be Thankful is niet dat je als lezer nu eindelijk snapt hoe verantwoordelijk, dodelijk vermoeiend en stressvol het werk op de kinderafdeling is. De verbeten strijd om levens te redden, de pijn en de ellende van de kinderen, het verdriet en de wanhoop van de ouders. We kennen de beelden allemaal, ze zijn niet nieuw. Ik durf echter wel te stellen dat nog nooit iemand het zo mooi verwoordt heeft als Glass.

Glass is een woordkunstenaar. Ze slaagt er op miraculeuze wijze in feitelijke informatie over het wisselen van infusen, het verschonen van zieke kinderlijfjes of het toedienen van medicijnen poëtisch en mystiek te verwoorden. Laura is onze verteller, het zijn haar woorden en gedachten die ons voeden. Haar woorden en de beelden die zij beschrijft maken al snel duidelijk dat zij op het punt van instorten staat: te hard werken, een relatie die van dag tot dag slechter wordt. Het gaat niet goed met Laura.

Op haar werk probeert zij dit te verbloemen door alleen nog maar harder te werken en haar vermoeidheid te verbergen achter een harde façade. De gedachtes en beelden in haar hoofd vertellen een ander verhaal. Laura lijdt aan waanbeelden, die naarmate de korte roman vorderen steeds sterker worden. Als lezer krijg je steeds meer het idee dat Laura een buitenstaander wordt in haar eigen leven. Zij glijdt letterlijk en figuurlijk weg. De woordkeuze van Glass maakt dat Laura en de lezer steeds meer op afstand komen te staan.

Rest and Be Thankful was een overtuigende verrassing. In het geval van Glass werkt het dat ze het onderwerp waarover ze schrijft door en door kent, het maakt dat ze het kan inpakken met prachtige taal. Rest and Be Thankful gaat niet om het leven op die kinderafdeling, het gaat om de wijze waarop iemand in taal de pijn en vermoeidheid zo kan verworden dat je als lezer tegelijkertijd aangetrokken en weggeduwd wordt.




zondag 19 juli 2020

Isabella Hammad || The Parisian

In Hammad’s eerste roman combineert ze de geschiedenis van Palestina met het lot van enkele Palestijnen, vanaf de Eerste Wereldoorlog tot vlak voor de Tweede. Eén ding maakt de roman overduidelijk: West-Europeanen hebben aardig gesold met het Midden-Oosten en voor behoorlijk wat ellende gezorgd door hun politiek en lankmoedige besluiten. Hammad’s hoofdpersonen staan in relatie tot de Palestijnse strijd, zij belichamen verschillende aspecten ervan.

Voornaamste hoofdpersoon is Midhat Kamal, de zoon van een Palestijnse zakenman bij diens eerste vrouw. Vader Haj Taher Kamal is het grootste deel van de tijd in Cairo waar hij een nieuw gezin gesticht heeft Midhat blijft met zijn oma achter in Nablus. Zodra hij de middelbare school afgerond heeft, stuurt zijn vader hem naar Montpellier. Daar mag hij medicijnen gaan studeren. Voor alle duidelijkheid: Midhat is bevoorrecht, zijn vader is in staat om zijn zoon in het buitenland te laten studeren en te laten profiteren van deze bevoorrechte positie.

In Montpellier leert Midhat een andere wijze van leven kennen. Vrouwen hebben in het Frankrijk van begin 20e eeuw heel wat meer vrijheden dan in Nablus. Eén van die vrouwen is Jeanette, de dochter in het gezin waar Midhat logeert. Door Jeanette ontdekt Midhat dat vrouwen een eigen wil hebben, dat zij er niet alleen zijn voor familie en gezin. Niet geheel verrassend dat hij verliefd wordt op haar, nog minder verrassend dat hun liefde geen gelukkig einde kent.

MIdhat verhuist na één jaar Montpellier naar Parijs. Daar laat hij medicijnen voor wat het is en gaat filosofie en geschiedenis studeren. Studies waar hij bij terugkeer in zijn geboorteland weinig aan zal hebben. De Parijse periode is voor hem vooral belangrijk omdat hij daar Hani Murad ontmoet, jaren later één van de mensen die vecht voor een rechtvaardige toekomst van de Palestijnen.

Midhat geeft zich bij terugkeer in Nablus over aan de omstandigheden: hij trouwt en opent een naaiatelier. In Nablus is hij vooral bekend als de man met de elegante manieren en kleding. Hij is bepaald niet de persoon die opkomt voor het lot van de Palestijnen. Die rol krijgt zijn neef Jamid in The Parisian. Jamid is één van de vrijheidsstrijders die in de jaren dertig van de 20e eeuw de positie van de Palestijnen probeert te verbeteren. Zijn eigen leven is ondergeschikt aan dat van de goede zaak.

Hammad brengt met het drietal Midhat, Hani en Jamil drie persoonlijkheden in stelling: de persoon die zich geen rekenschap lijkt te geven van politiek en strijd, de stem van het volk en de strijder. De drie mannen zijn in deze roman vertegenwoordigers van stellingname in de strijd, hun persoonlijke ontwikkeling volgt de door Hammad gekozen stellingname. Het resultaat is dat Midhat, Hani en Hamil nooit volwaardige persoonlijkheden worden; zij zijn slechts bedoeld om symbool te staan voor een aspect van de Palestijnse strijd.

Eenzelfde iets geldt voor de dames in de roman. Jeanette, Midhat’s echtgenote Fatima, Hani’s echtgenote Sahar maar ook de moeders en oma’s Teta Um Taher, Um Jamil Kamal of Widad staan voor de positie van de vrouw. Die van de Westerse vrouw die minder gebonden lijkt door traditie en religie, die van de Palestijnse die een speelbal lijken van huwelijk en religie of in het geval van Sahar . hun stem mogen verheffen totdat ze zwanger raken. Dan is het duidelijk dat moederschap zwaarder telt dan activisme.

Hammad wil veel kwijt. Over het leven van een bevoorrechte groep Palestijnen in Parijs, over de geschiedenis van het Palestijnse volk, over de positie van vrouwen, de dreiging van een toenemend aantal Joodse immigranten, de positie die de Katholieke kerk in neemt in het geheel. Ik moet eerlijk bekennen dat ik het fijn had gevonden indien ze gekozen had voor diepgang in plaats van veelheid. The Parisian is lichtelijk te vol. Hammad zou makkelijk stof gehad hebben voor een tweede of derde roman.

Hammad combineert een bloemrijke schrijfstijl met feiten over de Palestijnse geschiedenis. Ik ben niet zo’n favoriet van veel geschiedkundige feiten in een roman, ik ervoer de feitelijke paragrafen en hoofdstukken dan ook vooral als storend. Ik heb genoten van de pagina’s waarin Hammad poëtische en bloemrijk losging, en waarin zij haar ontegenzeggelijke schrijftalent toonde. Ik heb me geworsteld door de pagina’s met geschiedenis. Een geschiedenis waarvan ik overigens wel erken dat ik deze slechts globaal ken. Wat dat betreft is The Parisian het type verhaal dat je weer doet beseffen dat de gevolgen van politieke spelletjes uit het verleden nog steeds het leven van een grote groep mensen negatief beïnvloeden.

Een dubbel gevoel dus bij The Parisian. Aan de ene kant bewondering voor de lyrische schijfstijl van Hammad en de wijze waarop zij de geschiedenis van het Palestijnse volk tot leven laat komen, aan de andere kant voor mij net iets teveel feitelijke informatie.  Hammad is een groot talent, ik hoop dat we nog veel romans van haar mogen verwachten.




zondag 12 juli 2020

A.M.Homes ||May We Be Forgiven


#Reading Women

In 2013 won May We Be Forgiven The Women’s Prize for Fiction. Mijn keuze zou het niet zijn geweest. Hoewel ik oog heb voor het feit dat Homes vooroordelen als normaal presenteert en daarmee onbespreekbare onderwerpen losjes als een gegeven introduceert, vond ik haar roman vooral vol. Te vol.

In May We Be Forgiven is hoofdpersoon Harry Silver net een affaire gestart met zijn schoonzus Jane. Die komt abrupt tot een einde wanneer broer George eerst bij een frontale botsing een gezin doodt en daarna zijn echtgenote vermoordt. Een tijdelijk verblijf in huize George & Jane blijkt al snel definitief: Harry en echtgenote Claire met wie hij een vrij afstandelijke relatie heeft (letterlijk en figuurlijk) gaan scheiden. Noodgedwongen verhuist Harry naar het huis van zijn broer; daar let hij op de hond en kat en natuurlijk op de twee kinderen Nate en Ashley. George zal, dat is inmiddels duidelijk, de rest van zijn leven in een psychiatrische inrichting doorbrengen.

George en Harry hebben nooit een makkelijke relatie gehad. George is van het begin af een agressief kind geweest, een pestkop. Harry probeert zoveel mogelijk afstand van hem te houden, een affaire starten met zijn eigen schoonzus is dan misschien niet de slimste actie. Tussen de regels door lezen we waarom Harry en Claire geen gelukkig huwelijk hebben. Na een miskraam reageren beide anders op hun verdriet, hun levens lopen steeds meer uit elkaar. Het gemak waarmee Harry accepteert dat Claire hem verlaat (en aangezien zij de succesvolle zakenvrouw is) en letterlijk afkoopt, is bijna schokkend.

Je zou kunnen zeggen dat wat na de moord volgt absurdisme van het hoogste niveau is. Je kunt het niet bedenken of het gebeurt wel. Het is duidelijk dat Harry, Nate en Ashley wat te verwerken hebben. Dus vlucht de 12-jarige Ashley in een relatie met haar lesbische lerares, stort  Harry zich op internetdating met hilarische gevolgen en besluit Nate dat zij Ricardo, de enige overlevende van de frontale botsing, moeten uitnodigen. Harry, de man die eigenlijk altijd alleen door het leven ging, bevindt zich opeens in een steeds meer uitdijende familie: zijn neef en nicht, de hondenoppas, internetdate Cheryl, A&P-scharrel Amanda en haar ouders Bob en Madeline, Ricardo en zijn oom en tante en de dementerende moeder die door een revolutionaire behandeling opeens weer tot leven komt en zelfs hertrouwt.

Apotheose van het verhaal is de reis die Harry en de drie kinderen maken naar Zuid-Afrika. Daar zal Nate in het dorp waar hij persoonlijk een school gebouwd heeft en dat hij sinds die tijd steunt, zijn bar-mitswa doen. In de hoofdstukken die in Zuid-Afrika spelen vermorzelt Homes aardig wat vooroordelen maar kan ze het tegelijkertijd niet laten om een Afrikaanse heler een rol te laten spelen in het genezingsproces van Harry. Een kuur van theetjes waarvan de één nog smeriger is dan de ander moet ervoor zorgen dat hij loslaat, dat hij eindelijk zijn leven kan voortzetten. Ik zal niet verklappen hoe dat uiteindelijk gebeurt, hooguit dat ik in mijn hoofd de sentimentele violen hoorde aanzwellen.

Er gebeurt veel in May We Be Forgiven, te veel.  Ik betrapte me er af en toe op dat ik bij mijzelf dacht ‘nee, niet nog meer, ik vind het genoeg!’.  Overdaad schaadt ging in dit geval wat mij betreft in ieder geval op. Ik vond wat er gebeurde vaak ook te triest om er in alle absurditeit om te kunnen lachen.  Het moge duidelijk zijn dat May We Be Forgiven niet in mijn top-3 van favoriete Women’s Prize winnaressen zal belanden.



zondag 5 juli 2020

Madeleine Miller || The Song of Achilles


#Reading Women

In 2012 won Madeleine Miller de Women’s Prize for Fiction voor deze bewerking van een Griekse tragedie. En terecht. The Song of Achilles speelt zich weliswaar voor een belangrijk deel af op het slagveld, de roman draait vooral om liefde en menselijkheid.

The Song of Achilles kent één verteller, Patroclus. In de Ilias wreekt Achilles zijn dood op vreselijke wijze en sneuvelt niet snel daarna zelf. Miller laat er geen misverstand over bestaan: Achilles en Patroclus houden van elkaar, ze zijn minnaars. Ze tarten iedereen die hun liefde betwist.

Patroclus wordt door één onbezonnen daad op jonge leeftijd verbannen naar het koninkrijk van Achilles’ vader. Daar leidt hij een onopvallend bestaan totdat hij de aandacht trekt van Achilles. Wat begint als een niet door iedereen begrepen vriendschap munt na enkele jaren uit in een innige liefdesrelatie. Een relatie die voor buitenstaanders niet helemaal gelijk lijkt te zijn. Achilles is de potentiële held, de man die iedereen bewondert. Patroclus is onopvallend, mijdt het strijdtoneel zoveel mogelijk en ziet zichzelf als inferieur aan Achilles. Voor Achilles is het echter helder: hij kan niet zonder de liefhebbende man die zijn menselijkheid bewaakt.

Omdat Patroclus het verhaal vertelt, ga je als lezer mee in de aanbidding van Patroclus voor zijn geliefde. Je accepteert als vanzelf dat Achilles de betere is van de twee. De kentering sluipt langzaam de roman in. Waar Achilles in de belegering van Troje de ene Trojaan na de andere doodt en dat zo’n beetje ziet als zijn plicht, belandt Patroclus al snel in de tent waar de gewonden behandeld worden. Waar Achilles vecht, geneest Patroclus. Waar Achilles zich ver verheven voelt boven de andere soldaten, kent Patroclus iedereen. Achilles staat op een voetstuk, wordt bewonderd en laat zich die bewondering graag aanleunen. Patroclus daarentegen kent iedereen en is alom geliefd.

The Song of Achilles begint als het verhaal van twee jongens die weliswaar verschillen in status maar die door en door menselijk zijn. Naar mate het verhaal vordert, laat The Song of Achilles zien hoe één man zijn menselijkheid verliest en verandert in een krijgsmachine. De ander groeit juist in zijn menselijkheid, blijft echter geloven dat hij de mindere is van de twee. Zijn besluit om in de plaats van Achilles het strijdtoneel te betreden om het gedemotiveerde leger te inspireren*, laat zien dat Patroclus slechts in één aspect de mindere is van Achilles: hij is de betere mens, de mindere krijger.

In de roman komen slechts twee vrouwen voor: Thetis en Briseis. Thetis is de moeder van Achilles, een godin. Menselijke eigenschappen zijn haar vreemd, ze houdt echter van haar zoon. Briseis is één van de vele vrouwen die tot slaag gemaakt worden in de strijd om Troje. Zij is de krijgsbuit van Achilles. In de roman zit Achilles haar nauwelijks staan, Patroclus ontfermt zich over haar. De twee worden vrienden, uit haar mond horen we voor het eerst een ander geluid over Patroclus. Zij schat hem op waarde, zij laat ons lezers zien dat Patroclus een goede man is, iemand die beschikt over de juiste normen en waarden. Hij is een goed mens.

The Song of Achilles is een roman over een innige liefdesrelatie. Tijdens de belegering van Troje blijven de twee mannen elkaar trouw. Achilles accepteert dat Patroclus niet meevecht, Patroclus accepteert dat zijn geliefde verandert in een moordmachine. Patroclus is de enige factor die ervoor zorgt dat Achilles nog een spoortje menselijkheid toont. The Song of Achilles is een prachtige roman over twee geliefden. Miller laat op subtiele wijze zien dat de gelauwerde held niet perse de echte held is, in haar roman winnen trouw, onbaatzuchtige liefde en menselijkheid

*Wanneer koning Agamemnon de slavin van Achilles, Brindeis, opeist, legt Achilles verbolgen de wapens neer. Hij besluit niet verder te vechten, met desastreus resultaat. De Trojanen winnen keer op keer zonder hem. Patroclus smeekt Achilles om verder te vechten en besluit tenslotte om zelf, verkleed als Achilles, het slagveld te betreden. De troepen worden geïnspireerd, hij wordt gedood door Hector. Deze wordt de volgende dag op zijn beurt door Achilles gedood. De diep-bedroefde Achilles tart daarna het noodlot, hij wordt al snel gedood door Paris.