zondag 29 oktober 2017

Jami Attenberg || All Grown Up

Op de kaft van All Grown Up staan lovende recensies die je doen geloven dat je een boek gaat lezen over een onafhankelijke vrouw die ervoor kiest alleen te leven: ‘One of the smartest and truest novels I’ve read about being a single woman’, ‘a determinedly indepedent woman’, ‘Jami Attenberg writes what it is to be a single, sexual and childfree by choice’, ‘the single girl not as object to be fixed’. Wat een teleurstelling wanneer al vrij snelt blijkt dat deze vrouw vooral getraumatiseerd en gekwetst is en de roman juist gaat over de zoektocht van Andrea naar de ‘fix’.

All Grown Up valt in de categorie Amerikaanse romans over personen die vooral bezig zijn met zichzelf en zwaar ontevreden zijn over hun leven. Andrea had graag schilder willen worden, ze is beland in een baantje waarover ze bij voortduring benadrukt dat ze het alleen maar heeft om geld te verdienen. Ze kiest ervoor om alleen te leven maar haar beschrijving van haar jeugd maakt duidelijk dat het ongelukkige huwelijk van haar ouders een belangrijke rol speelt in deze keuze. Dat ze wellicht niet doorzet met schilderen omdat haar vader een gemankeerde musicus is die sterft aan een overdosis lijkt na het lezen van de roman ook redelijk voor de hand liggend.

Omdat dit een Amerikaanse roman is met een hoog ‘feel good’ gehalte komt Andrea tegen het einde natuurlijk tot inkeer. Na zich jaren te hebben afgesloten voor de ziekte van haar jonge nichtje, sluit ze zich op haar sterfbed eindelijk aan bij haar moeder, broer en schoonzus.

Ik ben een single vrouw en ik voel me zo ongeveer beledigd dat Andrea wordt gezien als sterk, onafhankelijk en zelfstandig. Betekent dit dat voor de buitenwereld single vrouwen wel een steekje los moeten hebben omdat ze anders gewoon een gezinnetje gehad hadden? Ik ben blij dat ik in het dagelijkse leven heel wat sterke onafhankelijke singles ken die een leuk leven leiden en wier keuzes niet bepaald zijn door zware jeugdtrauma’s. Ik kan me zelfs voorstellen dat over hen leukere en betere boeken te schrijven zijn dan over de sneue Andrea (sorry Andrea, jij kunt er ook niets aan doen dat Jami Attenberg zo’n zielig typetje van je heeft gemaakt).

Is All Grown Up daarmee een slecht boek? Misschien niet. Ik vermoed dat ik de roman best wel gewaardeerd had indien ik niet misleid was door al die lovende dames op de kaft. Je kunt je afvragen wat dat zegt over de quotes op de kaften van romans en over de personen die ze geven. Zouden ze dit boek uberhaupt wel gelezen hebben?



zondag 22 oktober 2017

Tracy Chevalier || New Boy

New Boy is één van de herschrijvingen van Shakespeare die de afgelopen jaren gepubliceerd zijn. Sommige verrassen, anderen stellen teleur. New Boy valt in die laatste categorie. Niet eens zozeer omdat de roman slecht geschreven is, maar omdat het verhaal in de nieuwe context zo onaannemelijk is.

Chevalier heeft Othello verplaatst naar de jaren zeventig in blank Washington. Daar arriveert een Ghanese knul, Osei voor het eerst op het schoolplein. Er blijkt sprake van een ogenblikkelijke klik met één van de meisjes in de klas, Dee. Liefde op het eerste gezicht. Tot nu toe niets aan de hand. Ik wil zelfs accepteren dat de pestkop en intrigant van de klas, Ian, zijn uiterste best gaat doen om de liefde tussen Osei en Dee te saboteren en de eerste het leven totaal onmogelijk te maken. Wat er bij mij totaal niet ingaat, is dat dit allemaal lukt in één enkele schooldag.

Tussen het moment waarop Osei en Dee elkaar voor het eerst aankijken en het moment waarop de furieuze Osei zich van (te) grote hoogte op het schoolplein laat vallen, zitten slechts een uurtje of zes. In die luttele zes uren bewerkstelligt Ian dat Osei gaat twijfelen aan Dee, dat hij razend jaloers wordt en dat hij voor het eerst in zijn leven tomeloze woede ervaart. Ondertussen legt Chevalier natuurlijk wel uit dat het voor een jongeman van Ghanese afkomst bepaald niet makkelijk is om een plek te vinden op het schoolplein of de maatschappij. Osei’s buitensporige woede lijkt vooral veroorzaakt door de reeks aan eerdere vernederingen die hij heeft ondergaan; omdat hij Dee echt leuk vindt is het stoken van Ian de spreekwoordelijke laatste druppel.

Wat Othello sterk maakte, was dat Shakespeare duidelijk liet zien dat er een opbouw was. Tussen het moment waarop Iago de kiem van jaloezie bij Othello plantte zat wel iets meer dan een halve dag (of ik moet Othello dringend herlezen omdat ik blijkbaar iets gemist heb). In Shakespeare versterkten het karakter van Othello, mateloos jaloers, en zijn ingewikkelde positie op het hof elkaar. Dat versterkende element ontbreekt in New Boy.

Het gebrek aan opbouw valt niet alleen te verklaren door te wijzen op de eerdere vernederingen of de explosieve belevingswereld van pubers. Dat Ian haast heeft om zijn positie op het schoolplein niet in gevaar te brengen geloof ik wel. Dat de situatie in enkele uren dermate uit de hand loopt niet.



maandag 16 oktober 2017

Man Booker Prize 2017 || Mijn favoriet




Om heel eerlijk te zijn, ik had dit jaar geen overduidelijke favoriet. Geen enkele roman sprong er wat mij betreft in positieve (overigens ook niet in negatieve) zin uit. In voorgaande jaren zaten er romans tussen die ik met een diepe zucht van voldoening dichtsloeg of met groeiende tegenzin las, dit jaar bleef ik bij wat lauw over de gehele shortlist. Auster en Saunders verveelden me met teveel feitjes, Frydlund en Mozley kwamen dichtbij maar slaagden er niet in wat mankementjes weg te werken, Hamid strandde op een bepaald moment in verslaglegging en Smith verwerkte haar frustratie over de huidige maatschappij (lees: Brexit) te geforceerd. Toch is zij wat mij betreft degene die de prijs dinsdag (eindelijk) mag ontvangen.

Autumn kent twee elementen die de roman wat mij betreft onderscheiden van de competitie: in de eerste plaats de lef van Smith om poëtische, af en toe bijna psychedelische teksten aan haar roman toe te voegen. Smith laat weer zien dat zij niet maalt om traditionele vormen en structuren. Daarnaast maakt haar roman me nieuwsgierig naar het vervolg waarvan we natuurlijk weten dat het eraan komt. Wat gaan Winter, Spring en Summer toevoegen, gaat ze ons opnieuw verrassen en zo ja, hoe? Ik hoop dat Ali Smith, op 17 oktober de Man Booker Prize in ontvangst mag nemen. Niet persé voor deze roman maar omdat zij als geen ander vorm vernieuwt en ter discussie stelt wat een roman nu eigenlijk is. Ik ga voor haar duimen.



zondag 15 oktober 2017

Mohsin Hamid || Exit West



Man Booker Prize Shortlist 2017

In Exit West ontmoeten werkelijkheid en droom elkaar. De werkelijkheid is de wereld waarin oorlog en geweld mensen op zoek doen gaan naar een nieuw thuis, de droom de mogelijkheid die wormgaten bieden om door een deur naar een andere plek op de wereld te stappen.

Hoofdpersonen Nadia en Saeed maken gebruik van zo’n deur om aan de burgeroorlog in hun stad te ontsnappen. Waar eerst – mede door de namen van de hoofdpersonen - de indruk wordt gewekt, dat Hamid verwijst naar een huidig conflict blijkt later in Exit West dat de lezer geacht wordt te denken aan een universeel conflict. Nadia en Saeed zijn het symbool voor vluchtelingen alom. Nadat zij door de deur gestapt zijn, ondergaan zij het lot van de gemiddelde vluchteling.

Wat de vluchtelingenproblematiek in Exit West anders maakt, is dat door de deuren de problematiek zich over de hele wereld verspreid. Het zijn niet alleen de toevallig dichtbij gelegen landen die er de meeste hinder van ondervinden. Zo stappen Nadia en Saaed via deuren naar Mykonos, Londen en Californië. De deuren veroorzaken een mondiale volksverhuizing die effect heeft op de gehele wereldmaatschappij. De deuren bieden ontsnapping aan geweld maar ook aan dagelijkse sleur, wereldbewoners leren ermee omgaan dat er zomaar iemand uit een ander land of werelddeel letterlijk hun woonkamer kan binnenstappen.

Ook op Nadia en Saeed, twee jonge geliefden, hebben de deuren effect. Hun vertrek uit hun geboortestad, hun omzwervingen, hun pogingen tot integratie wordt door hen anders verwerkt. Hamid laat door hen zien dat er geen één vluchteling is, geen één perfecte oplossing. Hamid beschrijft de liefdesrelatie op een inlevende en tegelijkertijd afstandelijke manier. Diezelfde schrijfwijze past hij ook toe op de beschrijving van het geweld waarmee Nadia en Saeed in toenemende mate geconfronteerd worden. Schijnbaar achteloze zinnen over iets dat wij dagelijks zien of gebruiken duiden op doordringende wijze het geweld van het conflict.

Ik was – zeker in het eerste deel van de roman – onder de indruk van de bijna achteloze wijze waarop Hamid de effecten van een gewelddadig conflict duidt. Ik vond het jammer dat deze schrijfstijl ergens halverwege de roman verwordt tot verslag leggen. De roman verliest dan gaandeweg aan energie en verandert bijna in een verslag. Pas tegen het einde hervindt Hamid zich. De combinatie van twee herkenbare hoofdpersonen met wie jij je kunt vereenzelvigen, de vondst van de deuren en de trefzekere schrijfstijl maken een bijzonder boek van Exit West, maar wel een bijzonder boek met wat mankementen.




zondag 8 oktober 2017

Fiona Mozley || Elmet



Man Booker Prize shortlist 2017

In Elmet draait het niet zozeer om de actie als wel om de wereld die Mozley beschrijft: een gebied waar achterstand en armoede vroeg-middeleeuwse toestanden doen terugkomen. Een aantal rijke mannen hebben de macht, zij maken de minder-begenadigden onder hen tot 21e eeuwse horigen.

Elmet draait om een gezin dat leeft aan de rand van die samenleving. De twee kinderen Cathy en Daniel krijgen les van een buurvrouw en leren te leven van de natuur, vader John heeft zichzelf benoemd tot rentmeester van het stuk bos waar hij met zijn kinderen (illegaal) is neergestreken, hij verdient de kost met (wederom illegale) vuistgevechten, de mensen om hem heen respecteren zijn kracht en zijn tegelijkertijd bang voor hem. Moeder is spoorloos verdwenen, wat over haar gezegd wordt doet vermoeden dat ze zelfmoord heeft gepleegd of een overdosis genomen.

De eigenaar van het stuk bos, Price, accepteert niet zomaar dat het gezin daar bivakkeert. Hij stemt er alleen mee in indien John voor hem komt werken, wat feitelijk neerkomt op bedreigen en mishandelen van huurders met een betalingsachterstand. Hoewel John in het verleden dit voor Price gedaan heeft, weigert hij. Hij vindt dat hij recht heeft op de grond waar hij nu woont, die ooit bezit was van zijn echtgenote. Zij heeft het verkocht aan Price toen ze in geldnood zat.

Price vergaart geld door handig in te spelen op de koop en verkoop van grond en huizen, zijn macht in de omgeving neemt daardoor toe. Hij bindt mensen aan zich door schulden en schroomt geweld niet. Zijn positie wordt langzaam maar zeker onaantastbaar. John brengt daar verandering in met zijn weigering. Wat volgt is gruwelijk en uitermate gewelddadig.

Ik vermoed dat Mozley haar roman niet voor niets heeft vernoemd naar een oud Keltisch koninkrijk. Elmet laat een hang zien naar nostalgie, naar tijden toen mensen nog voor elkaar opkwamen. Elmet laat tegelijkertijd zien dat in de goede oude tijd macht en geweld het leven bepaalde, en dat in gebieden met achterstand en armoede die situatie weer bestaat. Mozley laat ook zien dat er een groep mensen is die er al vanuit gaat dat hun positie in het leven bepaalt hoe er tegen hen aangekeken wordt. John en Cathy nemen bijvoorbaat  aan, dat mensen hen op een negatieve manier beoordelen en handelen daarnaar, Daniel daarentegen staat open om te leren; hij luistert, wikt en weegt en gaat ervanuit dat anderen willen horen wat hij te zeggen heeft. Zijn vader en zus brengen zichzelf en hem door hun vooringenomenheid in gevaar.

Mozley combineert prachtige beschrijvingen van de natuur, van momenten in het leven van het gezin met nuchter beschreven geweld en mishandeling. Elmet is desondanks eerder onnadrukkelijk dan recht voor zijn raap. Aan het einde van de roman overheerst een bijna mystieke hoop dat alles weer goed komt.



zondag 1 oktober 2017

Emily Fridlund || History of Wolves



Shortlist Man Booker 2017

Ik verklap iets over de inhoud

Ik merkte dat het me moeite kostte om deze blog te schrijven, omdat ik zo graag positief wilde zijn, deze roman is tenslotte genomineerd voor de Man Booker Prize , maar tegelijkertijd in mijn oordeel niet verder kwam dan ‘aardige roman, schrijver met potentie maar zeker geen meesterwerk. Daarvoor probeert Fridlund in het aantal pagina’s dat ze gebruikt teveel aan elkaar te knopen. Drie verhaallijnen blijkt gewoon teveel. Zeker omdat ze tegen het einde van de roman de hoofdpersoon twee vragen laat stellen die de kern van de roman vormen: wat is het verschil tussen wat je denkt en wat je uiteindelijk doet én wat is het verschil tussen wat je wil geloven en wat je doet?

Hoofdpersoon Madeline is een eenling; karakter en opvoeding hebben ervoor gezorgd dat zij voortdurend op een afstand blijft. Ze heeft nauwelijks vrienden en staat weinig mensen toe om nabij te komen. Ze behoort niet tot de populairste meisjes van de klas, ze lijkt er niet echt onder te lijden.
Wanneer ze een jaar of 14-15 is beïnvloeden twee gebeurtenissen haar leven: een docent wordt door een leerlinge beschuldigd van seksueel misbruik én de dood van haar buurjongetje. De moeizame relatie met haar hippie-ouders loopt overal doorheen.

Fridlund vertelt het verhaal niet vanuit het perspectief van een 14-15 jarige maar laat Madeline op latere leeftijd terugkijken op de gebeurtenissen, zichzelf en de mensen die het betrof. De afstandelijkheid die Madeline van nature heeft – ook op latere leeftijd is ze een eenling -, wordt versterkt door het verhaal van de puber te laten vertellen door de volwassene met meer inzicht, meer ervaring. De hoge mate van rede benadeelt de grote impact van Madeline's eenzaamheid op haar leven.

Fridlund verbindt het seksueel misbruik van haar klasgenote met het overlijden door religieus-georiënteerde lichamelijke verwaarlozing van haar 4-jarige buurjongetje. In eerste instantie blijkt er geen verband tussen de twee verhaallijnen, pas tegen het einde van de roman laat Fridlund Madeline de uitspraak doen over het verschil tussen denken, doen en geloven. Beide verhaallijnen zijn exponenten van die uitspraak.  Het probleem dat ik heb met de twee verhaallijnen is dat ik met name de handelingen van Madeline om haar klasgenote te steunen te weinig aannemelijk vindt. Dat zij - als pubertje - niet kan opboksen tegen de ouders van Paul, juist, volledig logisch en passend. De wijze waarop ze haar klasgenote probeert te helpen, bevreemdt. Haar gedrag is gewoon te volwassen en wordt wellicht teveel gekleurd door de volwassen verteller; of - en dat kan natuurlijk ook - ik snap echt niets van pubers.

Fridlund schrijft mooi, ze formuleert prachtig, ze heeft haar verhaal knap gestructureerd. De in mijn ogen te gezochte koppeling tussen de twee verhaallijnen maakt wat mij betreft dat een History of Wolves te gekunsteld en daardoor te weinig overtuigend wordt. Dat Madeline altijd op afstand blijft en nooit een knuffelbare puber wordt, helpt niet echt. Juist haar eenzaamheid had het verhaal kunnen versterken, dat is helaas niet gelukt.