Gabrielle Zevin || Tomorrow and Tomorrow and Tomorrow

Zevin’s roman is een succes. Ik kan me er wel iets bij voorstellen. De roman is misschien net een ietsiepietsie aan de lichte kant maar Zevin slaagt er wel degelijk in om een aantal relevante thema’s aan de orde te stellen. En dat allemaal in een wereld die voor mij echt Verweggistan is, die van games.

Tomorrow and Tomorrow and Tomorrow is vooral een roman over vriendschap. Vriendschap die net zo belangrijk kan zijn als romantische liefde en grote invloed kan hebben op iemand’s leven. Sadie en Sam hebben zo’n vriendschap: vanaf het allereerste moment. In Tomorrow neemt Zevin ons mee in de hoogte- en dieptepunten van die vriendschap, laat ze zien hoe twee mensen ongelooflijk diep verbonden kunnen zijn in een relatie en er dan toch in slagen elkaar helemaal niet te begrijpen.  

Zevin laat zien hoe deze en elke relatie afhankelijk is van openheid en vooral doorvragen. Er is een aantal momenten waarop Sam en Sadie uit elkaar groeien. Momenten die worden veroorzaakt door aannames die niet gecheckt worden. Sam en Sadie kwetsen elkaar op die momenten zonder in de gaten te hebben dat ze handelen op basis van foutieve informatie. Het komt helaas bij geen van beide op om even te vragen wat er nu daadwerkelijk speelde. Er is een game nodig om de twee op een gegeven ogenblik met elkaar in gesprek te brengen.

De relatie van Sam en Sadie is niet de enige die een rol speelt in Tomorrow. Sam en Sadie leven tenslotte niet in een isolement, ze ontmoeten allebei andere mensen met wie ze hechte vriendschappen opbouwen, diepe liefdesrelaties of degelijke professionele banden. Marx is het personage dat op één of andere manier Sam en Sadie blijft verbinden: omdat hij met hen beide een bedrijf opzet, omdat hij een soort bloedbroederband voelt met Sam en smoorverliefd wordt op Sadie.

Sam en Sadie ontmoeten elkaar door een game. Games blijven een cruciaal element in leven; hun creatieve en technische talent maakt dat ze succesvolle games ontwikkelen. Marx is degene die het bedrijf runt; hij is misschien niet het talent van het drietal maar maakt het wel mogelijk dat Sam en Sadie hun talenten kunnen ontwikkelen. Een rol die hij met liefde oppakt maar die niet altijd evenzeer gewaardeerd wordt door Sam en Sadie.

Er is niet echt sprake van karakterontwikkeling in Tomorrow. Omdat we Sam en Zadie in hun pubertijd ontmoeten en hen jaren blijven volgen, is het natuurlijk duidelijk dat ze opgroeien en ontwikkelen. In Tomorrow is de manier waarop mensen met elkaar omgaan, hoe ze met elkaar interacteren, elkaar waarderen (of niet) van groter belang. In die onderlinge relaties zit de ontwikkeling in Tomorrow niet in de individuen zelf.

Zevin heeft geen lineaire roman geschreven. Ze kijkt terug in de tijd en springt voortdurend heen en weer tussen verleden, heden en toekomst. Er zelfs één hoofdstuk waarin Sam en Sadie elkaar ontmoeten in een game, en in die game weer naar elkaar toegroeien. Het maakt op een of andere manier dat je als lezer alleen maar nieuwsgieriger wordt naar de redenen dat Sam en Sadie (tijdelijk) uit elkaar groeien, hoe ze elkaar vervolgens weer vinden.

Racisme is een element dat in Tomorrow steeds op de achtergrond speelt. Sam en Marx hebben een Aziatische achtergrond, Sadie is Joods. In hun games spelen ras maar ook gender geen rol; in één van hun populairste games schetst met name Sam een ideale wereld waarin mannen met mannen kunnen trouwen, vrouwen met vrouwen, lang voordat dit daadwerkelijk kan in de USA. Hij is zijn tijd ver vooruit, krijgt nog voor de tijdens van social media te maken met haat en bedreigingen.

Tomorrow speelt niet voor niets in de wereld van games. Die wereld kan namelijk iets dat de gewone wereld niet kan: gewoon weer opnieuw beginnen als het misgaat. Het is niet voor niets dat zowel Sam als Sadie wegvluchten in populaire games wanneer het werkelijke leven te zwaar wordt. Het is echt Marx, degene die ‘alleen maar organiseert’, die door een quote van Shakespeare duidt wat een game is: “It’s tomorrow, and tomorrow, and tomorrow. It’s the possibility of infinite rebirth infinite redemption. The idea that if you keep on playing, you could win. No loss is permanent, because nothing is permanent, never”. En laat dat nu de kern zijn van deze roman: niets is permanent maar je kunt het wel steeds opnieuw proberen, ook in diepe vriendschappen.

 

“Tomorrow, and tomorrow, and tomorrow”

BY WILLIAM SHAKESPEARE

(from Macbeth, spoken by Macbeth)

   Tomorrow, and tomorrow, and tomorrow,

   Creeps in this petty pace from day to day,

   To the last syllable of recorded time; 

   And all our yesterdays have lighted fools

   The way to dusty death. Out, out, brief candle!

   Life's but a walking shadow, a poor player,

   That struts and frets his hour upon the stage,

   And then is heard no more. It is a tale

   Told by an idiot, full of sound and fury,

   Signifying nothing.

 

Ian McEwan || Lessons

Ian McEwan is al sinds jaar en dag één van mijn favoriete schrijvers. Omdat ik zijn laatste romans iets minder vond, begon ik met enige vrees aan Lessons. Dit ondanks de laaiend enthousiaste recensies die ik tot mij nam. Mijn angst kwam voor een deel uit, voor een deel niet.

Om met het laatste te beginnen: ben jij net als ik al jaren een McEwan-fan omdat de man doodeenvoudig grandioos schrijft, dan moet je Lessons absoluut lezen. McEwan is als vanouds op dreef en heeft de prachtigste zinnen aan het papier toegevoegd. Ideeën en gedachten zijn verwoord op een manier waar ik alleen maar in bewondering naar kan kijken.

Ook de opbouw van de roman is ‘vintage’ McEwan: goed doordacht, geen speld tussen te krijgen. Beginnen in de jeugd van iemand maar ondertussen steeds de link met zijn volwassen leven blijven leggen. Af en toe leek het wel alsof McEwan een bijna lemniscaatachtige omgeving creëerde: alles is aan elkaar gerelateerd, alles komt bij elkaar terug.  

De hoofdpersonen zijn ook rasecht McEwan. Niks te rechttoe rechtaan, lekker extreme jeugdtrauma’s die zeker bij hoofdpersoon Roland en zijn (ex-)echtgenote Alissa de nodige verwikkelingen opleveren. Ook pianolerares Miriam is heerlijk verknipt en draagt haar steentje bij. Zo heel af en toe bekroop me desondanks wel het gevoel ‘was het verhaal niet net zo goed overgekomen indien Roland iets minder extreem was geweest’. Ik vermoed eerlijk gezegd van wel.

Eigenlijk is de verhaallijn niet zo moeilijk: we volgen Ronald, een ‘legerkind’ dat naar kostschool wordt gestuurd en daar misbruikt wordt door zijn pianolerares. Het misbruik beïnvloedt bepaalt de koers van zijn leven in hoge mate, met name omdat het hem belet langdurige relaties aan te gaan met mensen, bewust te kiezen voor een doel in zijn leven. Ronald kiest er na school voor om te gaan genieten en realiseert zich pas veel later dat hij daarmee bepaalde wegen voor zichzelf heeft afgesloten. Tegen het einde van de roman, realiseert zeventiger Roland zich het volgende: ‘ … that he lacked that immediate hands-on-hips automatic and grounded sense of the right course’.

Wat mij minder aansprak in Lessons was de wijze waarop McEwan het leven van Ronald koppelt aan de wereldgeschiedenis. Niet dat ik er op tegen ben dat geduid wordt wat er in de wereld speelt terwijl de hoofdpersonen hun dingen doen, het was meer dat het af en toe wel erg veel was. Ik prees mijzelf gelukkig dat ik de ontwikkelingen voor een belangrijk deel kon plaatsen (omdat ik doodeenvoudig zelf oud genoeg was om ze mee te maken) maar ik kan me voorstellen dat voor jongere lezers het uitleggerige verveelt. En tja, voor mij persoonlijk is er al snel sprake van teveel geschiedenis. Houd je ervan? Dan zul je smullen van deze roman.

Tegen het einde van de roman horen we de stem van McEwan achter die van Ronald. Hij geeft dan enkele pagina’s lang zijn mening over wat er in recente jaren speelt in de wereld. Ik moet toegeven dat ik dat persoonlijk wel wat zwaar op de hand vond en misschien niet helemaal passend in een literaire roman. 

Oftewel, geen makkelijke roman, niet eentje die je eventjes snel leest, soms moet je bepaalde passages misschien nog een keertje lezen. Lessons is een roman met veel bewonderenswaardige elementen waar je echt de tijd voor moet nemen.  

Maggie O’Farrell – The Marriage Portrait

Het is vanaf de eerste regels duidelijk dat hoofdpersoon Lucrezia de’Medici niet oud wordt en de roman waarschijnlijk niet gaat overleven. Hoe zij uiteindelijk overlijdt blijft tot de laatste pagina’s een mysterie. Het is de kracht van Maggie O’Farrell dat zij een vrij onbekende vrouw uit de 14^e eeuw voor ons tot leven brengt.*

O’Farrell bewerkstelligt dat op drie manieren: de structuur van haar roman, haar waarlijk fantastische schrijfstijl en de wijze waarop zij ons meeneemt in het leven van een jonge vrouw die voorbestemd is om uitgehuwelijkt te worden. Omdat de roman focust op één jaar uit het leven van Lucrezia, is er geen sprake van diepe karakterontwikkeling. Daarvoor is de spanne gewoon te kort.

O’Farrell start haar roman met Lucrezia en echtgenoot Alfonso. Lucrezia dacht dat ze naar een lieflijk buitenhuis zouden gaan met zijn tweetjes (relatief dan, een hertog kan niet zonder een entourage), ze blijken na een zware tocht te paard gearriveerd in een strenge, onwelkome grenspost. Tijdens het eten weet Lucrezia het zeker: Alfonso gaat haar vermoorden. In de roman die volgt werkt O’ Farrell gestaag twee lijnen uit: het leven van Lucrezia vanaf haar geboorte, haar pogingen om haar dood te voorkomen. De hoofdstukken waarin de lijnen worden uitgewerkt, wisselen elkaar om en om af.

Lucrezia is een typische telg uit een voornaam adellijk gezin, voorbestemd om uitgehuwelijkt te worden. O’Farrell beschrijft het leven op het hof en laat zien hoe Lucrezia en haar zussen en broers klaargestoomd worden om hun plicht te vervullen. Protesteren heeft geen zin; het hertogdom heeft allianties nodig. O’Farrell beschrijft deze wereld met al haar pracht en praal maar ook met het onderliggende gevoel van machteloosheid: Lucrezia is slechts een pion, haar ouders houden waarschijnlijk vast van haar maar ze heeft haar plicht te doen. Een machtige man trouwen dus.

Die machtige man is Alfonso en hij heeft een probleem. Hij heeft nog geen kinderen. Voor alle duidelijkheid: hij had al lang wat buitenechtelijke kindertjes op de wereld gezet moeten hebben maar dat lijkt maar niet te lukken. O’Farrell maakt zo van het begin af aan duidelijk dat Lucrezia een probleem gaat hebben. Kinderloosheid in de 14^e eeuw was tenslotte altijd de schuld van de vrouw. Dat Alfonso een wreed heerser en een brute echtgenoot blijkt maakt het leven er niet eenvoudiger op. Lucrezia mag hem op geen enkele voorwaarde tegenspreken, in bed is geen sprake van elkaar liefhebben maar wordt zij avond na avond verkracht.

Door de structuur van de roman versterken de twee lijnen elkaar. Je weet als lezer dat het niet goed gaat aflopen voor Lucrezia, alle hoofdstukken die haar huwelijk beschrijven bevestigen die sombere uitkomst alleen maar. Tegen beter weten in blijft je vervolgens hopen, dat Lucrezia het bij het verkeerde eind heeft en dat Alfonso haar niet gaat doden.

In de handen van een mindere schrijfster had dit waarschijnlijk een gemiddeld verhaaltje opgeleverd. O’Farrell voegt echter iets toe dat zij tot in de puntjes beheerst, haar ongelooflijk bijna fabelachtige schrijfstijl. Beeldend, vol met lyrische of juist dreigende beschrijvingen van Lucrezia’s omgeving, zinnen die soepel over het papier lopen ondanks hun complexiteit. Niet voor het eerst laat O’Farrell zien welk een talent zij is. Haar zinnen en haar taal alleen zijn een reden om deze roman te lezen.

In de recensie van het NRC (december 2022) staat dat O’Farrell in The Marriage Portrait van dik hout planken zaagt maar dan wel wonderschone planken. En dat klopt helemaal. Die wonderschone planken tillen de roman op van gemiddeld naar prachtig.

*men gaat ervan uit dat Robert Browning zijn gedicht My Last Duchess heeft gebaseerd op een portret van Lucrezia de’Medici.

https://www.poetryfoundation.org/poems/43768/my-last-duchess

Bonnie Garmus || Lessons in Chemistry

Sorry, ik moet af en toe wat weggeven over de inhoud

Lessons in Chemistry was een hit in 2022 en terecht. Ik heb me kostelijk geamuseerd met de belevenissen van scheikundige Elizabeth die in de jaren 50-60 in een totaal vrouwonvriendelijke wereld een plek moet zien te veroveren. Vanuit literair oogpunt valt er van alles en nog wat aan te merken op de roman, maar oh, je zou toch willen dat elke puber, mannelijk en vrouwelijk, de roman leest en daardoor snapt wat er nog steeds mis is met man-vrouwverhoudingen.

Elizabeth is een briljante scheikundige. Dat zij die waardering niet krijgt, ligt niet aan haar maar aan de wereld om haar heen. Ze heeft niet kunnen promoveren, omdat het de universiteit beter uitkwam haar weg te sturen dan de hoofddocent die haar had verkracht en die toevallig te veel aanzien had (en daarmee sponsoren binnenhaalde). Op de universiteit waar ze desondanks aangenomen wordt, krijgt ze alleen maar tegenwerking van de hoofddocent. Hij snapt in eerste instantie doodeenvoudig niet waar ze mee bezig is en tegen de tijd dat hij het wel snapt, pikt hij haar werk gewoon in. Nadat hij haar eerst, met dank aan een vrouwelijke P&O-er ontslagen heeft.

In dit geval omdat Elizabeth een dubbele doodzonde heeft begaan: ze woont ongetrouwd samen met een briljante scheikundige die baanbrekend werk verricht, weigert met hem te trouwen en blijft bij zijn onverwachte overlijden zwanger en daardoor werkloos achter. Wanneer ze toevallig wordt ontdekt en een kookprogramma mag gaan presenteren op een totaal onmogelijk tijdstip (einde van de middag wanneer alle potentieel kokende moeders kapot op de bank hangen) blijkt haar show een enorme hit. Niet omdat ze gracieus ronddartelt over het scherm en lieflijk de gesponsorde producten aanprijst maar omdat ze het tegendeel doet: ze blijft zichzelf en neemt haar vrouwelijke kijkers serieus.

Het zal niemand verbazen dat de baas van het tv-station zich gruwelijk aan deze onvrouwelijke persoon ergert en haar liever nog gisteren dan vandaag ziet vertrekken, nadat hij haar natuurlijk eerst even tegen haar zin wil laten kennis maken met een echte man. Hij gaat aan zijn trekken thuiskomen, met Elizabeth spot je niet. Daar is zij te rechtlijnig voor, te veel haar eigen persoon. Zo voedt zij ook dochter Mad (nee, geen afkorting van Madeleine maar een vergissing bij het noteren van de naam) op alsof het meisje al een volwassene is. Geen kinderboeken voor Mad maar volwassen literatuur, geen betutteling maar erkenning van het feit dat Mad net als haar ouders superintelligent is.

Lichtelijk overdreven allemaal en wel heel erg zwart-wit? Absoluut! Maar gut, wat schrijft Garmus het allemaal aanstekelijk op en hoe aantrekkelijk maakt ze haar hoofpersonen wel niet. Of juist niet. Dat bepaalde personages zelfs van hun fouten leren en de kans krijgen ze te herstellen verhoogt de pret alleen nog maar. De scene waarin sponsor, voormalig P&O-er en onze Elizabeth samen aan de hoofddocent uitleggen waarom hij nu ontslagen wordt, is waarlijk briljant. Ik vrees dat medereizigers mij regelmatig hardop hoorden lachen.

Lichtelijk overdreven dus en bepaald zwart-wit maar helaas nog steeds de werkelijkheid. In de week dat ik dit blog schrijf, zijn net twee universitaire docenten ontslagen in verband met ongewenst gedrag (de één noemde het geloof ik ouderwets gedrag, net alsof het vroeger wel door de beugel kon). En wat te zeggen van vrouwen die afgerekend worden op dominant gedrag? Geldt dat voor mannen ook of zien wij dergelijk gedrag bij mannen nog altijd als natuurlijk terwijl we het bij vrouwen afkeuren? Zegt u het maar!

Oftewel, Garmus heeft een kostelijke roman geschreven waarin onder de humor een flinke lading maatschappij kritiek verstopt zit. Misschien dat die humor in dit geval jonge lezers over de streep kan trekken. Een tiktokje op Booktok doen ter promotie van Lessons in Chemistry wellicht? 

Ali Smith || Companion Piece

Mag ik heel eerlijk toegeven dat ik best wel wat moeite had met deze Ali Smith? Ik was zoals gewoonlijk onder de indruk van haar prachtige taalgebruik, maar wat ze nu precies wilde met Companion Piece …?  Ik had de hulp van The Guardian nodig om de roman te doorgronden. En toen vielen er wat kwartjes.

Companion Piece is niet voor degenen die eventjes snel een boek willen lezen en er daarna vooral niet meer te veel mee bezig willen zijn. Companion Piece vraagt tijdens het lezen al veel van de lezer en blijft daarna in je hoofd hangen. Dat komt juist omdat de roman niet meteen doorgrond kan worden. Je moet moeite doen om door te dringen in de haarvaten van de roman.

Het is meteen duidelijk dat de hoofdpersoon midden in Covid-19 zit. Haar vader ligt in het ziekenhuis en het is maar de vraag of hij het gaat overleven. Het maakt dat Sandy, onze hoofdpersoon, menselijk contact mijdt opdat ze, wanneer dat weer kan, haar vader kan bezoeken. En dan meldt zich Martina Pelf-Inglis, een oud studiegenote die Sandy al lang vergeten was maar die nu van grote invloed op haar leven gaat zijn. Ze presenteert haar namelijk met een dilemma dat heel kort samengevat bestaat uit de keuze tussen ‘curlew ó curfew’. Overigens heel erg benieuwd hoe de vertaler dat oplost: wulp ó avondverbod klinkt beduidend minder spannend.

In Companion Piece krijgt de wulp een andere dimensie door toevoeging van een verhaal dat ergens in de Middeleeuwen speelt. De hoofdpersoon uit dit verhaal, een jonge vrouw die een begiftigd smid blijkt, wordt opgejaagd en verdreven omdat zij zich niet houdt aan de mores van het land. Een vrouw die paarden beslaat en nog beter dan mannen ook, het moet niet gekker worden. Tijdens haar zwerftochten ontfermt zij zich over een jonge wulp die niet meer van haar zijde wil afwijken. De wulp wordt daarmee een symbool voor onafhankelijkheid, voor het maken van eigen keuzes. En tja, dan krijgt dat dilemma ‘curlew ó curfew’ opeens een andere dimensie.

En blijkt Martina te staan voor mensen die geen keuzes willen maken, die ook in moeilijke tijden eigenlijk geen rekening willen houden met andere mensen, bijvoorbeeld door zich te houden aan 1,5 meter afstand. Martina hield als student al geen rekening met Sandy, als vrouw van middelbare leeftijd doet ze dat al helemaal niet. Helaas voor Sandy krijgt deze nu ook de complete familie van Martina erbij: moeder, dochters en echtgenoot verdrijven haar op een gegeven ogenblik letterlijk uit haar eigen huis. Smith schakelt dan probleemloos over naar absurdisme.

Martina staat ook voor de mensen die niet snappen wat er speelt. Het is niet voor niets dat zij het dilemma ‘curlew ó curfew’ aan Sandy voor legt. Het is ook niet voor niets dat haar dilemma zich voordoet wanneer ze voor haar museum een eeuwenoud, prachtig gesmeed slot ophaalt (ziet u de link met de smid al? Bij mij duurde dat wel even.). Martina en haar gezin zijn enkel en alleen in staat vanuit hun eigen perspectief te redeneren, abstractere vraagstukken, vraagstukken op wereldniveau doorgronden zij niet.

Zoals gezegd, ik had wat hulp nodig bij het doorgronden van de roman. Het is zelfs zo dat nu, enkele weken nadat ik de roman gelezen heb, kwartjes eindelijk vallen. Companion Piece is geen makkelijk te verteren brokje, de roman vraagt om tijd en reflectie. Tijdens mijn studie Engelse Taal- en Letterkunde vond ik het niet meer dan normaal dat ik een roman twee keer las. Vaak vielen stukjes pas bij tweede lezing op hun plaats en snapte ik wat ik had gelezen, met een zeer bevredigende ‘aha- beleving’ als resultaat.

Mijn waardering voor Companion Piece bleef tijdens het lezen nog even achterwege. Pas door na te denken over wat ik gelezen had, werd duidelijk hoe Smith zaken aan elkaar gekoppeld had en hoe ze haar problematiek had verstopt in ingenieus aan elkaar gelinkte verhalen. Ik vermoed dat een tweede lezing  bevestigt dat Companion een meesterwerk is.

 

Colm Toíbin || The Magician

The Magician is Thomas Mann, de beroemde Duitse auteur. Hij heeft deze bijnaam gekregen van zijn kinderen omdat hij af en toe goocheltrucjes uithaalt. In The Magician neemt Toíbin ons mee in zijn leven. Of de man die hij beschrijft in het echt bestaan heeft, is maar de vraag. De feiten kloppen maar de gedachtes en emoties zijn vooral de invulling van Toíbin.

Er waren momenten waarop The Magician naar mijn smaak net iets teveel op een autobiografie begon te lijken. Dan overheersten pagina’s lang de beschrijvingen van politieke omstandigheden en het effect daarvan op de familie Mann. Op het moment dat ik dan net bij mijzelf begon te denken ‘hm, wordt wat saai’ verraste Toíbin me gelukkig weer op een prachtig geformuleerde gedachtegang van Mann.

Als Toíbin namelijk ergens goed in is, dan is het prachtig schrijven. Beschrijvingen van de omgeving, van de familie, van de ontwikkelingen in het leven van de familie Mann en vooral ook de gedachtes in het hoofd van Mann. De Nobelprijs-winnaar heeft in Toíbin de auteur gevonden die hem op ingenieuze wijze met zorgvuldig geformuleerde zinnen tot leven brengt. Toíbin neemt ons mee in het proces zoals zich dat in het hoofd van Mann had kunnen voltrekken wanneer hij bezig was met een roman. Zo ontvouwt zich de totstandkoming van de Toverberg, van Dood in Venetië, van Buddenbrooks.

De roman is lineair opgebouwd: van de prille jeugd tot de allerlaatste dagen van Mann. Feiten uit het leven van Mann komen allemaal aan de orde: persoonlijk en algemeen. Het is natuurlijk zo dat Mann, gebeuren aan het einde van de 19^e eeuw, in roerige tijden geleefd heeft: Eerste Wereldoorlog, crisis in de jaren dertig gepaard gaand met opstand in het verslagen, arme Duitsland, de Tweede Wereldoorlog en daarna de jacht op communisten. Omdat Toíbin vertelt namens Mann is het zijn perspectief dat tot ons komt, dat van alle familieleden en vrienden komt altijd via de schrijver.

Het beeld dat Toíbin van Mann schetst is vooral dat van een man die nooit ergens vol voor gaat. Dat blijkt vooral wanneer hij zich zou kunnen uitspreken over de politieke situatie in zijn land.  Waar broer Heinrich en de twee oudste kinderen fel tegen de Nazi’s ingaan, aarzelt Mann voortdurend over wat hij wel of niet kan zeggen. Altijd met rationele argumenten als rechtvaardiging: hij moet aan het lot van zijn uitgever denken, zijn schoonouders wonen nog in Duitsland … Pas laat in zijn leven ontdekt Mann, in de versie van Toíbin natuurlijk, hoe bevrijdend het is om zich wel uit te spreken.

In The Magician spreekt Mann zich in ieder geval nooit uit over zijn seksuele voorkeur. Waar zijn oudste kinderen demonstratief biseksueel zijn en huwelijken sluiten waarvan duidelijk is dat ze vooral bedoeld zijn als dekmantel, verstopt Mann zijn gevoelens voor mannen voortdurend. Ze komen pas naar voren op papier, in zijn romans. Er is geen enkele twijfel over het feit dat hij veel van zijn echtgenote houdt, diep in zijn hart verlangt Mann naar een man.

The Magician is een roman over een man die successen behaalt als schrijver maar die door Toíbin prachtig wordt neergezet als een man met twijfels. Twijfels over zijn geliefde Duitsland, over zijn schrijfkunsten, over zijn kinderen met wie hij nooit een goede relatie opbouwt, over de liefde. Twijfels die zo mooi opgeschreven zijn dat het een waar genot is om ze te lezen. The Magician is voor mij vooral weer een voorbeeld van Toíbin’s kunnen, van zijn talent om de prachtigste zinnen aan het papier toe te vertrouwen.

Charlotte McConaghy || Once There Were Wolves

In Once There Were Wolves worden in Schotland roedels wolven losgelaten. Wetenschappers, boeren en bewoners van de omliggende dorpen komen natuurlijk met elkaar in conflict, de terugkeer van de wolf in onze maatschappij is nu eenmaal een beladen onderwerp. McConaghy beperkt haar roman niet tot die terugkeer, ze voegt er voor het gemak een moord, een liefdesgeschiedenis en een complexe tweelingzussenrelatie aan toe. Af en toe dreigt de roman onder al dat geweld in elkaar te storten, het is dan vooral McConaghy’s waarlijk prachtige beschrijving van de natuur en de wolven die alles overeind houdt.

Inti Flynn begeleidt het uitzetten van de wolven. Zij is ervan overtuigd dat de terugkeer van de dieren het landschap ten goede komt en dat, mits juist begeleid, de dieren herten en reeën gaan vangen en weg blijven van de koeien en schapen die hen op een presenteerblaadje worden aangeboden. Inti houdt van wolven en ik vermoed McConaghy ook. Dat blijkt wel uit de liefde en de schoonheid waarmee zij over de dieren schrijft die Inti onder haar hoede heeft. Ik moet bekennen dat ik af en toe tot tranen geroerd was door de lotgevallen van de wolven. Absoluut prachtig.

Wat niemand weet is dat Inti’s zus bij haar inwoont. Die zus is psychisch niet in orde, durft hun kleine huisje niet eens uit. In de loop van Once There Were Wolves wordt duidelijk dat Aggie lijdt onder een zwaar trauma, een trauma dat zich dreigt te herhalen in het dorp waar de tweeling tijdelijk vertoeven. Inti herkent in het paarden fokkende echtpaard het patroon van slaan en geslagen worden. Zij kan alleen maar machteloos toekijken wanneer de echtgenote zwaar gewond in het ziekenhuis belandt. Dan vindt ze ’s nachts het lijk van de echtgenoot. Ik zal niet verklappen wat Inti dan doet, weet vooral dat zich dan een geheel aan ontwikkelingen en verdenkingen ontspint dat zich steeds verder opbouwt. Pas tegen het einde onthult McConaghy in een verrassende ontknoping de echte dader.

Inti is bang dat de wolven de schuld gaan krijgen van de moord. Net zoals zij bang is dat de wolven de schuld gaan krijgen van de koeien en schapen die na enige maanden ten  prooi lijken te vallen aan hun jachtlust en honger. Ook dit zet bewegingen in gang die Inti niet helemaal in hand heeft. McConaghy gelukkig wel. Zij houdt de verhaallijnen goed bij elkaar en zorgt er zorgvuldig voor dat de lezer gestaag naar die ontknoping toe geleid wordt.

Inti valt tenslotte ook nog eens voor de charmes van de plaatselijke politieagent, Duncan. De liefde die tussen hen groeit kan onder deze omstandigheden alleen maar complex zijn. Er was een moment dat ik bij mijzelf dacht ‘had ze dit niet kunnen weglaten? Is die liefdesgeschiedenis niet wat overbodig?’. Nee dus; hoewel op momenten een beetje veel van het goede, vervult de liefde tussen Inti en Duncan op cruciale momenten de rol van katalysator.

McConaghy heeft zichzelf veel werk gegeven met deze roman waarin veel verhaallijnen uiteindelijk een bevredigend einde moeten opleveren. Dat doet McConaghy keurig: geen open eindjes, geen verkeerde afslagen. Voor mij zal Once There Were Wolves vooral de roman blijven waarin de schrijfster mij vooral de schoonheid en kracht van wolven liet zien. Ik hoef er niet perse eentje ’s nachts tegen te komen maar ik waardeer het na het lezen van Once There Were Wolves wel dat er nu in ons kikkerlandje van de prachtige dieren een kans krijgen.

Joy Williams || Harrow

Harrow, zelfstandig naamwoord, betekent ‘eg’, een landbouwwerktuig. Het werkwoord ‘to harrow’ onderdrukken, angst aanjagen, schrikken. Logische conclusie zou zijn dat William’s titel slaat op het werkwoord. Toch weet ik dat niet helemaal zeker. Dat komt vooral, omdat in het boek meerdere malen verwezen wordt naar een afbeelding, een logo van, ik neem aan, een eg. De enige uitleg die ik dat kan geven is dat de titel symbool staat voor de vreemde wereld die Williams beschrijft, een wereld waarin niets is wat het lijkt.

Bij de start van de roman lijkt het nog alsof we vooral te maken hadden met een gezin waarin de verhoudingen wat gespannen zijn. Dan wordt al snel duidelijk dat die gespannen verhoudingen voor een belangrijk deel te wijten zijn aan de wereld waarin het gezin leeft. Williams beschrijft een maatschappij die de aarde waarop zij leeft totaal uitgeput en vernield heeft, en daar trots op is. Zij die zich zorgen maken over het milieu worden verketterd; zij die nog betere manieren verzinnen om de aarde uit te putten,  worden geloofd en geprezen.

De manier waarop met mensen wordt omgegaan is ronduit bevreemdend. Hoofdpersoon Khristen wordt door haar moeder achtergelaten op een school die ze de komende jaren niet mag verlaten, leraren leren de leerlingen vooral hoe ze nut en noodzaak van menselijk leven moeten betwisten. Wanneer de school van het ene op het andere moment sluit, staat Khristen op straat. Haar enige clou over de verblijfplaats van haar moeder een laatste opmerking over een resort aan een meer.

Khristen dwaalt moederziel alleen door het land en belandt uiteindelijk bij een vervallen gebouw aan een meer. In dat gebouw woont een groep ouderen: ziek, uitgeput, half-dood maar vastbesloten de wereld te redden met terreur. Iedereen ontwikkelt een plan om degenen die zij verantwoordelijk houden voor de toestand van de wereld te doden, liefst met een enorme knal. In de praktijk komen de meeste oudjes niet veel verder dan plannen.

Voor degenen die nu denken ‘waar gaat dat boek over? Ik snap er niets van!’, ik weet niet of Williams echt wil dat we deze roman begrijpen. Ik krijg sterk de indruk dat ze haar lezers voortdurend op het verkeerde been wil zetten en door de grove overdrijving in Harrow haar lezers wil wijzen op het gevaar waarin onze wereld zich bevindt, met name door menselijk gedrag. En daar slaagt ze wonderbaarlijk wel in.

Harrow is zeker geen makkelijke roman om te lezen. Williams schrijft prachtig maar bepaald ingewikkeld proza, haar plot is vooral bedoeld om lezers keer op keer wakker te schudden. Ik vermoed dat Harrow het type roman is dat je meerdere malen moet lezen om helemaal te kunnen doorgronden waar die over gaat. Eén keer lezen levert vooral het beeld op dat niets is wat het lijkt, dat wat gisteren nog heel echt  leek, vandaag totaal anders is. En dat moet ik zeggen, doet Williams briljant. Harrow is waarschijnlijk eén van de vreemdste romans die ik sinds lange tijd gelezen heb maar wel eentje die uitermate intrigeert.  Ik begin te begrijpen waarom Williams in kleine kring zeer gewaardeerd wordt; ik vrees dat ze voor veel mensen te extreem is.

 

Claire Vaye Watkins || I Love You But I’ve Chosen Darkness

Op een gegeven ogenblik wordt het duidelijk dat de hoofdpersoon van I Love You dezelfde naam en hetzelfde beroep heeft als de schrijver. Ook de geschiedenis van haar ouders blijkt behoorlijk overeen te komen met die van Claire Vaye Watkins. Ik heb er toch maar voor gekozen om haar roman niet te zien als een autobiografie maar als een roman zwaar geïnspireerd door Watkins’ eigen leven. Al is het maar, omdat ik hoopte dat Claire Vaye Watkins auteur niet zo ongelukkig en verward zou zijn als Claire Vaye Watkins, hoofdpersoon.

Claire is een jonge moeder. Het leven met een baby zou weliswaar vermoeiend maar ook bevredigend moeten zijn. Niets van dat alles. Claire heeft een haat-liefde verhouding met haar dochter. Aan de ene kant veroorzaakt door een postnatale depressie, aan de andere kant omdat Claire het moederschap totaal niet omarmt. Haar liefde voor haar dochter weegt niet op tegen alle andere kanten van het moederschap.

Voor Claire is hét gezin geen wenkend perspectief. Wanneer zij de geschiedenis van haar ouders ontvouwt, snap je wel waarom. Haar vader is een drop-out die in zijn jeugd onderdeel was van de Charles Manson-sekte. Niet betrokken bij de beruchte  moord op onder andere Sharon Tate, maar toch, een fijne jongen was hij niet. Claire’s moeder houdt er eigenaardige gewoontes op na. Even afgezien dat ze na één ontmoeting al intrekt bij de jaren oudere Paul, zij is niet honkvast, sleurt haar dochters van het ene naar het andere huis en betrekt ze zonder nadenken bij nachtelijke inbraken. Oftewel, iets ging niet helemaal goed in Claire’s opvoeding.

Uiteindelijk lijkt het wel goed te komen met haar. Ze gaat studeren, krijgt een baan aan de universiteit, trouwt met een leuke vent en publiceert twee romans. Een ontmoeting met studievrienden maakt duidelijk dat drugs en alcohol al sinds lange tijd een grote rol in haar leven spelen. En niet alleen in dat van haar: haar ouders konden er wat van en de hoofdstukken waarin de familie van haar moeder komt opdraven maken duidelijk dat haar familie bepaald niet mateloos leefde. De postnatale depressie die na enige tijd minder zou moeten worden, houdt bij Claire lang aan.

Aan het begin van de roman verlaat Claire echtgenoot en kind om een lezing te gaan geven, vlak bij haar geboortegrond. Die trip maakt dat Claire nadenkt. Over haarzelf, haar ouders, haar echtgenoot, haar leven, haar kind. En tot de conclusie komt dat ze geen goede moeder, echtgenote en schrijfster is. Ik schrijf het nu even snel op maar in de roman neemt dit proces meerdere honderden pagina’s in beslag. Een proces dat wordt opgetekend in een schrijfstijl die op momenten bijna hyper is, bijna aanleunt tegen ‘stream of consciousness’.

Watkins slaagt erin het taalgebruik van de roman te laten overkomen met de gedachten van Claire. Ze maakt het haar lezers bepaald niet makkelijk.  Ze springt van de hak op te tak, introduceert nieuwe personages zonder enige vorm van uitleg, springt in de tijd wanneer het haar uitkomt. Het lezen van I Love You lijkt af en toe op een ritje in een achtbaan, met een blinddoek voor. Wat echter steeds duidelijk is, is dat Watkins weet wat ze doet.

Zo introduceert ze op een gegeven ogenblik brieven die geschreven blijken door een jonge Martha, de moeder van Claire. Ik heb in meerdere recensies gelezen dat die brieven doodsaai zijn, alleen relevant voor haar dochters. Voor mij bleek uit de brieven van de 13-jarige al dat Martha niet in staat zou zijn haar leven op orde te krijgen. Dat ook zij al in de greep was van haar omgeving, dat haar afkomst (behoorlijk aanleunend tegen achterbuurt) haar behoorlijk parten zou spelen. Haar brieven laten zien dat zij al opgegeven was door de maatschappij voordat ze goed en wel gestart was.

Ik vond I Love You But I’ve Chosen Darkness een pittige maar zeker intrigerende roman. Ik kan me voorstellen dat niet iedereen gecharmeerd zal zijn van het onderwerp en van de manier waarop Watkins haar hoofdpersoon neerzet. I Love You vraagt dat jij bereid bent je onder te dompelen in een wereld die jij (hopelijk) niet kent, bereid bent de bijna hyper schrijfstijl van Watkins te trotseren. Dan ontdek je het enorme talent van Watkins die  van begin tot einde controle houdt over schrijfstijl en structuur van haar roman.

 

 

 

Lauren Groff || Matrix

Lof alom voor Matrix. En terecht. Groff heeft ons verblijd met een knap geschreven roman met vele lagen van betekenis. De wereld oppervlakkig gezien, iets meer onder het oppervlakte en steeds dieper naar binnen. En dat allemaal vanuit een klooster in de 10^e eeuw.

In 1158 verhuist Marie gedwongen naar een klooster. Koningin Eleanor heeft geoordeeld dat het jonge meisje niet uithuwelijkbaar is, te groot, te lelijk, te dwars, dus moet ze maar het klooster in. Omdat ze toevallig wel de halfzus is van de koningin, start ze maar meteen als prior. Klooster en hof raken elkaar meteen weinig subtiel. In het klooster is men niet echt blij met de komst van een soortement onhandelbare reuzin maar ja, opdracht van de koningin.

Marie treft in 1158 een klooster aan in diepe armoede. Moeder-overste laat zich financieel misbruiken door jan en alleman, zoekt oplossingen vooral in gebed niet in concrete actie. Na een eerste periode van begrijpelijk verzet besluit Marie dat zij het klooster gaat redden. Ik zal niet vertellen hoe ze dat klaarspeelt maar neem van mij aan, vergelijkingen met types als Neelie Smit Kroes zijn op hun plaats. Marie transformeert het klooster waar nonnen honger lijden in enkele luttele jaren tot een welvarende plek.

Marie is ook een vrouw. Een vrouw met gevoelens. Voor haar bediende Cecily, voor Eleanor. In het klooster leidt zij een leven waarin gevoelens voor specifieke mensen geen plek mogen hebben. In de praktijk blijkt dat best wel mee te vallen. Onder de nonnen vormen zich vele setjes, de non verantwoordelijk voor de ziekenboog past een geneeswijze toe met een wel erg amusante knipoog naar praktijken uit de 19^e eeuw: zij bevredigt haar collega-nonnen oraal. De dubbele moraal blijft. De nonnen worden geacht hun leven te wijden aan God, Jesus en de Heilige Geest, in de praktijk geldt dat slechts voor een enkeling. Niet zo heel vreemd wanneer het gros niet gekozen heeft voor het kloosterbestaan. Dat kloosterbestaan blijkt met dank aan Marie voor velen van hen een stuk beter uit te pakken: geen speelbal meer van ambities, geen willekeurig slachtoffer meer van mannelijke lust.

Marie blijkt uitermate ambitieus. In eerste instantie om halfzus Eleanor eens wat te laten zien, in tweede instantie omdat ze gewoon goed blijkt in het runnen van haar klooster. Dat een aantal van haar verbeteringen ingegeven zijn door visioenen komt haar goed uit. Of en zo ja de visioenen ingegeven zijn door een goddelijke macht, ach, eigenlijk doet dat er niet zo toe. Dat de visioenen Marie helpen de positie van het klooster en de vrouwen in het klooster te verbeteren is van groter belang. De visioenen helpen Marie om mannen volledig buiten spel te plaatsen. En in enkel geval een ambitieuze novice die denkt inmiddels abdes Marie wel even van haar plek af te kunnen krijgen.

Groff overbrugt een grote periode van tijd. Matrix start wanneer Marie een puber is, eindigt met haar dood als oude vrouw. In die tijd heeft Engeland strijd om de troon gekend, is Eleanor uitgegroeid tot een strategisch kanon. Wanneer zij weer contact zoekt met Marie dan is dat niet alleen om de familiebanden aan te halen. Toch blijkt aan het einde van de roman dat beide vrouwen emotioneel dieper met elkaar verbonden waren dan de lezer zou denken. In de loop der jaren zijn waardering, respect maar ook gevoelens van liefde voor elkaar gegroeid.

Zoals gezegd, Matrix is een roman met meerdere lagen. Je kunt de roman lezen als een spannend verhaal over de groei van een klooster. Tussen de regels door werpt Matrix een scherpe blik op de wijze waarop mensen met elkaar in zo’n micro-omgeving met elkaar omgaan. Niet alles is even fijn, niet alles even eerlijk.

Je kunt in Matrix echter ook lezen hoe in de Middeleeuwen (en nog lang daarna) met vrouwen omgegaan werd. Ongeacht de strategische kwaliteiten van een Eleanor en Marie, als puntje bij paaltje kwam bleken zij slechts vrouwen. Het grappige is dat ik mij zelf tijdens het lezen af en toe erop betrapte dat ik dacht ‘nu gaat ze wel erg ver, slaat ze nu niet wat door’. Vraag is of ik en met mij de maatschappij dat ook gedacht zou hebben indien Marie een man geweest was. Matrix laat zo zien dat ook in onze huidige maatschappij een hoge positie van vrouwen nog niet als vanzelfsprekend is.

Matrix kan ook een allegorie zijn voor een maatschappij of organisatie in verandering. Marie laat zien wat er allemaal voor elkaar gekregen kan worden wanneer een daadkrachtige leider het heft in handen neemt. Het moeilijkste moment in de roman voor mij was het moment waarop de nieuwe abdes na de dood van Marie het boekje onder ogen krijgt waarin Marie haar visioenen heeft opgeschreven. Dan blijkt pas hoe moedig Marie geweest is hoe zij voor de positie van vrouwen opgekomen is. Opvolgster Tilde kan niet aan haar tippen.

Matrix is naast al het bovenstaande ook nog eens wondermooi geschreven in een structuur die prima past bij wat Groff aan ons wil vertellen. Lineair vooruit maar met af en toe herinneringen aan een vroeger leven die de vrouw Marie nog beter belichten. Ik heb Matrix met veel plezier gelezen. Marie zal me nog lang bij blijven.

 

 

Michael Christie || Greenwood

Greenwood heeft veel lof gekregen voor zijn roman Greenwood. Een roman waarin hij het verhaal van een familie koppelt aan het lot van ‘de boom’. Hoewel ik de roman met veel plezier gelezen heb, ben ik toch kritischer. Misschien waren mijn verwachtingen wel te hoog gespannen.

De structuur van Greenwood is gebaseerd op de jaarringen van een boom. Christie start met de buitenste, die in dit geval in de toekomst speelt, werkt toe naar en eindigt met de binnenste, ruim anderhalve eeuw eerder. Zo gaat hij van 2038 naar 2008 naar 1974 naar 1934 naar 1908 en weer terug. Hoofdpersoon in 2038 is Jake Greenwood, een gids op één van de weinige plekken ter wereld waar nog bomen groeien. Zij blijkt een afstammelinge van de machtige Greenwoodfamilie, ooit verantwoordelijk voor de kap van heel veel bomen.

De structuur met de jaarringen maakt twee dingen mogelijk voor Christie: hij laat zien hoe de familie Greenwood ontstaan en gevaren is. Hij laat ook zien hoe het de bossen in al die tijd gegaan is. Groei en ondergang van familie en boom blijken nauw aan elkaar verbonden. Jake, de gids afgestudeerd op  bomen, blijkt een afstammelinge van kapitalisten en activisten.

Christie laat zien hoe de mens met natuur en in dit geval bomen omgaat. De bomen worden gezien als een kapitalistisch hulpmiddel, uitermate geschikt om geld mee te verdienen. Dus kapt de voorvader van Jake het ene oerbos na het andere en heeft hij het adagio ‘bomen groeien wel weer opnieuw’. Ruim na zijn dood blijkt dit niet het geval, de ene boom na de andere sneuvelt nu aan een mysterieuze ziekte. De aarde vervuilt en wordt steeds ongezonde, de maatschappij bestaat uit ’have’s en have-not’s’.

Willow Greenwood had kunnen profiteren van de rijkdom die haar vader heeft vergaard met de bomenkap, zij wijdt haar leven echter aan het tegenwerken van haar vader en consorten. Zij is een activiste die vecht om bomen te behouden. Familie is voor haar ondergeschikt aan hun lot. Dat die familie anders in elkaar zit dan zij denkt, is de tweede verhaallijn van Christie. In elke jaarring onthult hij weer details over haar familie en ontdekken wij langzaam maar zeker van wie Willow en Jake nu echt afstammen. Weggevertje: de roman start met het dagboek van Willow’s moeder.

Christie maakt wat mij betreft de tegenstellingen wel erg zwart-wit, zijn personages wel erg stereotypisch. Slechts een enkele keer nadert hij de diepte in een personage waardoor deze transformeert in iets meer dan een voorbeeld van. Dat gebeurt vooral in de hoofdstukken die gaan over Willow’s zoon Liam en de hoofdstukken die gaan over haar oom Everett. Met name 1934 / The Dust benaderen het niveau waarover de recensenten laaiend enthousiast zijn. Greenwood beschrijft in die jaarring het leven in het midden van Amerika en Canada, geteisterd door droogte en enorme stofwolken. Die beschrijvingen raken aan perfectie. Everett en de vrouw die hem onderdak verleent, Temple, zijn mensen van vlees en bloed. De oorzaak van de droogte, misbruik van de grond, past prima binnen het grote thema.

Een tweede probleem is dat Christie duidelijk een pleidooi houdt om goed voor onze bomen te zorgen maar tegelijkertijd ook een spannend verhaal wil vertellen. Ik vroeg me af en toe af in de hoofdstukken waarin Christie beschrijft hoe Willow in de familie Greenwood belandt, of Christie niet een keuze had moeten maken. Het Willow-verhaal alleen was voldoende geweest voor een volledig uitgewerkte roman, waarin het bomenpleidooi recht overeind had kunnen blijven.

Greenwood is een roman geworden waarin Christie twee grote thema’s heeft geprobeerd te proppen. Ik snap echter ook wel dat recensenten enthousiast zijn over de familiesaga die hij vertelt. Die is zeker indrukwekkend. Dat ik zo eigenwijs ben om te denken dat he nog indrukwekkender had gekund, ligt vast aan mij.  

Charlotte McConaghy || Migrations (The Last Migration)

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: McConaghy bewijst met Migrations dat een toekomstroman met een duidelijke boodschap ook een verdomd goede roman kan zijn. Eentje met een goede opbouw, mooi geschreven en sterke karakterontwikkeling. De kwaliteit van Migrations laat de boodschap des te harder aan komen.

In de wereld van Franny Stone leven bijna geen dieren meer in het wild. Vissen, zoogdieren en vogels: ze zijn bijna uitgestorven. Franny besluit een laatste vlucht van enkele Noordse Sterns te volgen. Ze heeft drie vogels van een zender voorzien en manipuleert de bemanning van een vissersboot om met haar vanuit Groenland naar de Zuidpool te varen. De boot heet Saghani: de Raaf. Voor Franny die een speciale relatie heeft met raven en kraaien een teken dat het voorbestemd is.

Het is vanaf het begin duidelijk dat Franny niet meteen de gemiddelde persoon is. Zo heeft ze absoluut geen zitvlees, echtgenoot Niall heeft vanaf de eerste minuut van hun relatie moeten aanvaarden dat Franny ruimte nodig heeft en af en toe letterlijk wegvlucht. Ze hebben één duidelijke afspraak: ik laat je los op voorwaarde dat je steeds bij mij terugkomt. En dat doet Franny, keer op keer. Het is overduidelijk dat haar liefde voor Niall groter is dan de dwang om alleen de wereld over te reizen.

McConaghy bouwt haar roman niet lineair op. Haar roman is onderverdeeld in drie duidelijke delen. Die delen beslaan het verleden maar ook momenten in Franny’s leven. Soms gaan deze terug naar haar prille jeugd, soms zijn die recenter. Het effect is dat langzaam maar zeker onthuld wordt waarom Franny is wie ze is. En waarom ze zo bang is dat haar neiging om nooit op een plek te blijven genetisch bepaald is. De belangrijkste mensen in haar leven blijken allemaal weggegaan te zijn, om welke reden dan ook. Het wordt ook steeds duidelijker dat Franny nog steeds lijdt onder de consequenties van een zwaar traumatische gebeurtenis. Pas aan het einde van de roman wordt duidelijk hoe heftig die gebeurtenis was en hoe deze haar leven heeft beïnvloed.

De relatie met Niall blijkt de meest bestendige in Franny’s leven. In de gesprekken die Niall en Franny voeren laat McConaghy zien dat zij in staat is de balans te houden tussen boodschap en lyrisch schrijven. Niall is bioloog en vecht een zo goed als verloren strijd tegen de teloorgang van de natuurlijke wereld. Hij lijdt onder het feit dat steeds meer dieren het onderspit delven, dat economische belangen nog steeds voorop staan. Hij begrijpt niets van Franny maar wist vanaf het eerste moment dat hij de rest van zijn leven met haar wilde doorbrengen.

De liefdesrelatie van Niall en Franny zit diep. Hoe diep ga ik nu niet uitleggen, dan geef ik teveel van de plot weg en dat zou zonde zijn. Neem gerust van mij aan dat de hele roman eigenlijk gebouwd is rondom hun relatie, rondom het feit dat Niall op zijn plek blijft, Franny reist en dat het daarom niet vreemd is dat zij de barre tocht naar de Zuidpool op zich neemt.  De liefdesrelatie maakt het voor McConaghy ook mogelijk dat zij steeds meer over het karakter en leven van Franny onthult. Dat van Niall blijft daarbij onderbelicht: hij is de wetenschapper die een hekel heeft aan zijn bemiddelde moeder en die een verloren strijd strijdt.

Migrations eindigt optimistisch, passend bij de hechte relatie tussen Niall en Franny. Zij heeft een belofte gedaan aan hem, die moet worden nagekomen. Waarom dat zo belangrijk is moeten jullie vooral zelf ontdekken: ik verklap het niet. Het optimistische einde past ook bij de lange zoektocht naar zichzelf om haar trauma te verwerken. En om heel eerlijk te zijn: af en toe is het ook wel fijn indien ook een toekomstroman niet alleen pessimistisch is.

Migrations heeft mij in positieve zin verrast. McConaghy laat zien dat er een balans mogelijk is tussen een loodzware zeer duidelijk aanwezige boodschap en de kwaliteit van haar roman. Verfrissend in een tijd waarin een wat rammelende roman als meesterwerk gepresenteerd wordt omwille van de dringende boodschap. McConaghy laat zien dat het ook anders kan. Top!

Daisy Johnson || Sisters

Haar tweede roman, Everything Under, had al veel indruk gemaakt. Sisters scoorde goed in alle recensies. Ik was dan ook zeer benieuwd of Johnson ook met deze roman indruk zou maken. Het antwoord: ja.

Aan het begin van Sisters reizen moeder Sheela en puberdochters July en September naar een verlaten huis, ergens aan de kust in Noord-Engeland. Er is iets gebeurd op school waardoor Sheela letterlijk wegvlucht met haar twee meiden. Wat al snel duidelijk wordt, is dat September een behoorlijke stempel op het gezin drukt. En niet altijd in positieve zin. 

September, de dochter van haar eerst vertrokken daarna overleden vader in gelijkenis en karakter, is dominant en om het zacht uit te drukken niet bepaald aardig voor haar jongere zusje. Zo laat zij July een spelletje spelen waarbij deze alles moet doen wat haar zus zegt wanneer een zin begint met ‘September says’. Neem van mij aan dat de opdrachten aan July extreem en soms ronduit gevaarlijk zijn. Toch voert July ze allemaal uit.

July is een verlegen kind dat volledig beheerst wordt door haar zus. Moeder Sheela ziet met lede ogen toe hoe haar dochters een wereld op zich vormen en haar buiten sluiten. Zelfs wanneer ze eenzaam en alleen in hun huis zitten en het duidelijk is dat July eigenlijk met haar moeder wil praten, kiest ze toch steeds voor September. De ongezonde situatie is beklemmend, Johnson bouwt de mate van beklemming gestaag op. Het is duidelijk dat er iets absoluut niet in orde is.

Wanneer je Sisters uit hebt, wordt helemaal duidelijk hoe knap Johnson de plot van haar roman heeft opgebouwd. Zo duiden subtiele hints al op de waarheid, waarom eet September bijvoorbeeld nooit? Maar ook de structurele opbouw van de roman is een direct resultaat van wat er op die school gebeurd is. Bijna mysterieuze gebeurtenissen in het huis versterken het effect. Zo spelen July en September verstoppertje in het huis en blijkt de vindplaats van September bizar. Ook de ‘one-night stand’ die September met een jonge knul uit de buurt heeft, bevreemdt: wie heeft nu met wie gevreeën?

Langzaam maar zeker onthult Johnson steeds meer aanwijzingen. Uitermate gecontroleerd, goed gedoseerd en steeds op het juiste moment.  Het zorgt ervoor dat je als lezer op het puntje van je stoel zit en wil weten wat er nu gebeurd is. En, ik vermoed dat ik daar niet alleen in stond, of July alstublieft los kan komen van haar dominante op het wrede af zus. De tweestrijd in het hoofd van July neemt steeds meer plaats in beslag. Ook hiervoor geldt: de precieze opbouw van Johnson zorgt voor een gestaag groeiende uitermate effectieve spanningsboog. 

De uiteindelijke ontknoping is ijzingwekkend. Het feit dat Johnson met haar lezers speelt en in de laatste hoofdstukken de gewenste en de echte waarheid onthult, zou gezien kunnen worden als een goedkoop stijlelement, in dit geval past het bij de opbouw van de gehele roman en sorteert het precies het juiste effect. 

Ja, Sisters is dus een waardige opvolger van Everything Under. Johnson laat zien dat ze een uitstekende schrijver is die weet hoe ze een roman moet opbouwen en haar lezers mee sleurt in de gebeurtenissen. Een absolute aanrader.