Alan Garner ||Treacle Walker

 

Booker Prize Shortist 2022

Wanneer deze roman wint, dan is het voor het eerst sinds tijden dat ik werkelijk geen idee heb waar de roman over gaat. Ik heb via de recensie in de Guardian een poging gedaan maar zelfs dan snap ik het nog niet.

In de roman ontmoet een jongetje een reizende handelaar die lompen verruild voor porselein en bot. De keuze van het jongetje voor een bepaald schaaltje blijkt een keuze voor een reis naar het onbekende, naar het magische. Hij ziet met zijn luie oog opeens een andere wereld dan met zijn goed werkende oog. Hij snapt niet waarom en wat hij met dit cadeau aan moet.

Het jongetje heeft vast een familie maar die komt in de novelle niet voor. Hij ligt alleen op zijn bed en meet tijd af aan het passeren van een trein. Dan is het ‘nu’.  In de nieuwe werkelijkheid ontmoet hij een gnoom die in het moeras woont dat grenst aan het huisje waarin hij woont. Die laat hem zien hoe het ene oog de weg laat zien door het moeras terwijl het andere oog deze juist verbergt.

Het jongetje ontmoet ook drie stripfiguren die met dank aan zijn nieuwe kracht tot leven komen. Die stripfiguren springen van hun pagina de echte wereld in, later kan het jongetje de opeens lege strip weer vullen met de stripfiguren. Blijkbaar, zo zegt de Guardian, staat dit voor een spel met tijd: deze is eindeloos en niet vast te leggen. Zo ook de personages: op de laatste pagina van de roman neemt het jongetje de plek in van de reizende handelaar en start aan een nieuwe reis.

Ik geloof meteen dat dit allemaal zwaar symbolisch is en dat we het vooral niet te letterlijk moeten nemen. Ik vermoed dat een tweede lezing misschien een kwartje doet vallen en dat ik dan wel snap hoe ik moet kijken naar tijd en oneindigheid. Nu denk ik vooral ‘het zal wel’.

Blijft natuurlijk de vraag of ik nu zo gecharmeerd ben van een roman die wel heel erg tegen ‘phantasy’ aanleunt. Het is niet voor niets dat ik zelden tot nooit iets uit dat genre leest. Ik heb gesmuld van Lord of the Rings met elfen en orks, heb heel wat tegen phantasy aanschurende  Arthuriaanse romans gelezen maar die hadden allemaal een vrij concrete basis: het gevecht tegen goed en kwaad. Die basis, die ik blijkbaar wel nodig heb, mis ik in Treacle Walker.

Oftewel, geen succesvolle kennismaking met Alan Garner. Ik vrees dat het bij deze ene roman zal blijven. Mocht Treacle Walker winnen dan zal ik geamuseerd naar de uitleg van de jury luisteren. Ik geef me gewonnen.

 

2021: Mijn Top 10

Toen ik door mijn blog bladerde, op zoek naar de romans die me dit jaar van mijn sokken hadden geblazen, bleek wat een goed leesjaar 2021 is geweest. Ik kwam tot wel 10 romans waaruit ik eigenlijk geen keuze wilde maken. Tien romans die me veel leesgenot hebben gegeven, die vaak terecht genomineerd werden voor prestigieuze prijzen. En vervolgens aan de verwachtingen voldeden. Nu ik naar de lijst kijk, merk ik zelfs dat ik ook in deze tien geen nummer één wil aangeven. Ze waren gewoon allemaal goed. Dus in willekeurige volgorde …

Susanna Clarke || Piranesi

Susanna Clarke won terecht de Women’s Prize voor deze fantastische roman waarin werkelijkheid en fantasie een complex spel met elkaar spelen. Clarke heeft een mysterieuze roman geschreven met een ontwapenende hoofdpersoon. Clarke speelt bovendien met de structuur van haar roman. Soms bevinden we ons in het heden, soms neemt ze ons mee terug naar een eerdere of andere wereld, met als resultaat dat zij de lezer voortdurend uitdaagt om mee te bewegen, mee te gaan in andere concepten. Ik was onder de indruk van Piranesi.

Yaa Gyasi  || Transcendent Kingdom

 Ik sloot hoofdpersoon Gifty al snel in mijn hart. Zij is het hartverwarmende middelpunt van een roman die de pijnlijke vinger legt op racisme en op gevoeligheid voor verslaving. Onrecht keert keer op keer terug in Transcendent Kingdom, soms subtiel soms met keiharde feiten. Transcendent Kingdom kun je niet lezen zonder je bewust te worden van de ongelijkheid die het leven van zoveel mensen beheerst, van de kansen die hen bewust ontzegd worden. Gifty bleek het figuurlijke zonnetje in huis.

Anna Hope || Expectation a Novel

Hope neemt ons mee in het leven van drie vriendinnen en laat op meesterlijke wijze zien dat geen van hun levens perfect is. Hope slaagt erin hun problemen maar ook de mooie momenten in hun leven levensecht te beschrijven. Er is geen enkel moment dat je denkt ‘nou nee, dit is echt wel wat vergezocht’. Een hype die terecht bleek.

Kazuo Ishiguro || Klara and the Sun

Ishiguro laat keer op keer zien dat hij tot de top behoort. Klara is geen uitzondering. De dreiging in de dystopische roman zit steeds op afstand, met verwijzingen naar akelige gebeurtenissen zonder zelf hard of bruut te worden. Klara laat ons kennis maken met een beangstigende wereld. Het is weer de kracht van Ishiguro dat hij die wereld schetst door ons deze te laten zien vanuit de ogen van een onvolkomen wezen, dat hij met subtiele verwijzingen een keiharde wereld schetst achter de bijna dromerige die hij ons op papier voor tovert. Prachtig.

Daisy Johnson || Sisters

Johnson heeft de plot van haar ijzingwekkende roman perfect opgebouwd. Langzaam maar zeker onthult Johnson steeds meer aanwijzingen. Uitermate gecontroleerd, goed gedoseerd en steeds op het juiste moment.  Het zorgt ervoor dat je als lezer op het puntje van je stoel zit en wil weten wat er nu gebeurd is in het leven zussen July en September. Johnson speelt met haar lezers en onthult in de laatste hoofdstukken de gewenste en de echte waarheid onthult, dit past perfect bij de opbouw van de gehele roman en sorteert het precies het juiste effect. 

RC Sheriff || A Fortnight in September

The Fortnight is een plaatje, een prachtig portret van een eenvoudige, liefdevolle familie. The Fortnight in September is meer dan een beschrijving van een vakantie. Het is een ingetogen familieportret dat laat zien hoe enkele hoogtijdagen een doorgaans saai en soms zwaar leven dragelijk maken. De roman is al bijna een eeuw oud, nieuwe generaties Stevens leiden levens die in essentie niet zo veel verschillen. De roman is daarmee tijdloos en herkenbaar. 

Richard Powers || Bewilderment

Powers is al sinds jaren één van mijn favoriete schrijvers. Meestal met complexe romans die zorgvuldig opgebouwd zijn. Ook Bewilderment is een knap geschreven roman waarin Powers wederom laat zien dat hij structuur (alleen maar korte hoofdstukken), schrijfstijl (geweldige samengestelde zinnen waarin geen woord of komma verkeerd staat)  en inhoud weergaloos weet te combineren. Bewilderment is daarnaast ook de roman geworden Powers op magistrale wijze de wanhoop van een vader laat zien. Emotie en feitelijke gebeurtenissen leiden samen tot een hartverscheurend einde dat je vanaf het begin voelt aan komen.

Damon Galgut || The Promise

De terechte winnaar van de Booker Prize een 2021: een knappe roman waarin we via de perspectieven van vier hoofdpersonen niet alleen een blik kunnen werpen op hun levens maar ook vrij subtiel de situatie in Zuid-Afrika meekrijgen. Galgut speelt fantastisch met de stijlelementen die hij tot zijn beschikking heeft. De perspectiefwisselingen in combinatie met de karaktertyperingen leveren een scherpe roman op die in weinig woorden heel veel vertelt. De vele perspectiefwisselingen dragen bovendien bij aan een zekere lichtheid in de roman, iets dat gezien het best wel pittige onderwerp welkom is. The Promise is het type roman dat in je hoofd blijft hangen. Het onderwerp is universeel en tijdloos. Galgut is gelukkig het type schrijver bij wie de literaire kwaliteit niet ondergeschikt raakt aan de boodschap. Hij slaagde erin ze te verenigen.

Lauren Groff || Matrix

Groff heeft ons verblijd met een knap geschreven roman met vele lagen van betekenis. De wereld oppervlakkig gezien, iets meer onder het oppervlakte en steeds dieper naar binnen. En dat allemaal vanuit een klooster in de 10^e eeuw. Matrix is een roman met meerdere lagen. Je kunt de roman lezen als een spannend verhaal over de groei van een klooster. Je kunt in Matrix echter ook lezen hoe in de Middeleeuwen (en nog lang daarna) met vrouwen omgegaan werd. Matrix laat zien dat ook in onze huidige maatschappij een hoge positie van vrouwen nog niet als vanzelfsprekend is. Matrix kan ook een allegorie zijn voor een maatschappij of organisatie in verandering. Marie laat zien wat er allemaal voor elkaar gekregen kan worden wanneer een daadkrachtige leider het heft in handen neemt.

Nathan Harris || The Sweetness of Water

Harris heeft een gelaagde roman geschreven met een duidelijke maar genuanceerde boodschap, hoofdpersonen die zorgvuldig opgebouwd zijn en omstandigheden waarin goed of fout niet altijd even simpel te definiëren zijn. The Sweetness of Water is een prachtige roman, waarin schrijver Harris de vinger op vele pijnlijke plekken legt. Hij blijft echter consequent genuanceerd, de roman wordt nergens schreeuwerig. Juist de nuance legt bloot waar menselijk gedrag onherroepelijk in de jaren die volgen tot veel geweld en vele misstanden zal lijden.

 

 

Nathan Harris || The Sweetness of Water

 

Booker Prize Longlist 2021

Ik was wat bezorgd toen ik begon aan the Sweetness of Water, dat het zo’n roman zou worden waarin de boodschap met de botte bijl gebracht zou worden. Al snel bleek dat ik me daar geen zorgen om had hoeven maken: Harris heeft een gelaagde roman geschreven met een duidelijke maar genuanceerde boodschap, hoofdpersonen die zorgvuldig opgebouwd zijn en omstandigheden waarin goed of fout niet altijd even simpel te definiëren zijn.

Het gegeven: de Amerikaanse Burgeroorlog is beëindigd, het zuiden heeft verloren, aan beide kanten zijn veel slachtoffers gevallen,  slavernij wordt afgeschaft maar om nu te zeggen dat daarmee de rust is wedergekeerd. Nou nee. In het dorpje Old Ox wordt nu pas duidelijk wie waarvoor stond en of het einde van slavernij ook daadwerkelijk een einde aan onrecht betekent.

Twee voormalig tot slaaf gemaakten, de jonge broers Landry en Prentiss, hebben de plantage verlaten waar zij geboren zijn en altijd gewerkt hebben. Zij willen naar het noorden, op zoek naar een betere toekomst. Het aanbod van de rijke grondeigenaar George Walker om, tegen een goede beloning, hem te helpen grond te ontginnen namen ze na enige aarzeling aan. Niet wetend dat ze daarmee een serie gebeurtenissen in gang zetten met dramatische gevolgen.

George Walker is altijd een buitenbeentje geweest. Van zijn vader heeft hij land geërfd en zoveel geld dat hij  nooit heeft hoeven werken. Echtgenote Isabella is gewend aan zijn ietwat eigenaardige gedrag en accepteert hem voor wie hij is. Zij accepteert dus ook dat de twee knullen Landry en Prentiss hun intrek nemen in hun schuur. Het helpt haar de dood van hun zoon, gesneuveld in de oorlog, te verwerken.

George noch Isabella hebben in de gaten dat hun buren bepaald niet enthousiast zijn over het feit dat zij twee voormalige tot slaaf gemaakten in dienst hebben genomen, en goed betalen. Het is duidelijk dat de voormalige eigenaren van de tot slaaf gemaakten vooral hoopten dat hun vroegere bezittingen gratis voor hun zouden blijven werken. Landry en Prentiss geven helaas het verkeerde voorbeeld. Verzoeken aan George om de mannen weg te sturen worden door hem genegeerd. George en Isabella kiezen ervoor mensen te helpen, ongeacht hun huidskleur.

Ik zal niet verklappen wat leidt tot een serie dramatische gebeurtenissen, je moet de Sweetness zeker zelf lezen. Ik was vooral onder de indruk van de genuanceerde wijze waarop Harris laat zien hoe oorlog en slavernij het leven in een dorp beïnvloeden, hoe  de gevestigde orde vooral de status quo wil bewaren en niet staat te springen om goeddoeners zoals George die geen rekening houden met gevestigde belangen. De eerste signalen dat er ooit een Klu Klux Klan zal ontstaan zijn al aanwezig. Old Ox blijkt een dorp zoals velen waarin goed en kwaad beurtelings aan bod zijn.

Harris is een begenadigd schrijver die prachtige zinnen uit zijn pen laat rollen en bovendien knap perspectieven wisselt, van George naar Landry naar Prentiss naar Isabella. Die afwisseling biedt hem de mogelijkheid terug te gaan in de tijd en herinneringen op te halen. Aan de moeder van Landry en Prentiss, aan de momenten waarop zij geleden hebben als tot slaaf gemaakten. Maar ook de eerste ontmoeting tussen George en Isabella of de wijze waarop George’s moeder zonder mededogen zijn speelmaatje / vriendinnetje verkocht toen haar dat beter uit kwam.

Er gebeuren gruwelijke dingen in The Sweetness of Water. Harris heeft gelukkig niet de  neiging ze al te plastisch te beschrijven maar ze zijn er wel. De genuanceerdheid van de roman blijkt ook weer uit het feit dat George’s grootste tegenstander op het moment suprême toch ook weer gewoon de buurman blijkt die hij al jaren kent. Of uit het feit dat Harris de roman met een tikkeltje optimisme laat eindigen. Ook in Old Ox worden de zaadjes voor jarenlang racisme gezaaid, mensen als George en Isabella die naar de mens en niet naar de huidskleur kijken geven hoop.

The Sweetness of Water is een prachtige roman, waarin schrijver Harris de vinger op vele pijnlijke plekken legt. Hij blijft echter consequent genuanceerd, de roman wordt nergens schreeuwerig. Juist de nuance legt bloot waar menselijk gedrag onherroepelijk in de jaren die volgen tot veel geweld en vele misstanden zal lijden.

Francis Spufford || Light Perpetual

Booker Prize Longlist 2021

Tijdens een bombardement komen vijf kinderen in London in 1944 om. Spufford heeft hen in Light Perpetual een tweede kans gegeven: de bom valt niet, ze leven door. Wat dan?  Verandert de wereld omdat zij blijven leven? Wordt ons duidelijk dat hun dood een enorm gemis zou zijn geweest voor de mensheid? Nee, eigenlijk niet.

Vern, Jo, Valerie, Alex en Ben leven geen van allen uitzonderlijke levens, ze hebben onze wereld niet opzienbarend veranderd. Ze hebben op hun eigen wijze wellicht wel bijgedragen aan een aangenamere wereld voor de medemens. Of niet. Vern blijkt een pestkont die ook op oudere leeftijd niet schroomt om andere mensen te misbruiken zolang hij er maar beter van wordt. Valerie valt voor een uitermate onaangename ultrarechtse gewelddadige man die haar meetrekt in een spiraal van geweld. Pas na zijn dood krijgt ze een kans om dit goed te maken.

De vijf, met een enkele uitzondering, leven dus het normale leven van de gemiddelde Brit, of liever gezegd, Londenaar. School, werk, verliefd worden, depressie, trouwen, kinderen krijgen, ouder worden, zorgen om de kinderen, een tweede kans krijgen, hun bescheiden persoonlijke bijdrage leveren aan een beste wel oké maatschappij, alles komt voorbij. En omdat de roman zo’n 65 jaar vanaf 1944 beschrijft, trakteert Spufford ons door het vijftal ook op (aanzienlijke) veranderingen in de maatschappij.

De kansloosheid van kinderen in Zuid-Londen die in de ogen van hun schoolhoofd in de jaren vijftig nooit tot iets zullen worden. De opkomst van neo-nazi’s maar ook die van popmuziek en flower power. De rol van vakbonden die met de komst van nieuwe technologieën steeds meer uitgespeeld raakt, banen die overbodig worden, andere banen die ontstaan. Betere medicijnen en gezondheidzorg die van patiënten weer volwaardige burgers maken. Van strikt in je eigen zuil leven groeien naar relaties met zwarte Britten uit voormalige koloniën. Het passeert allemaal de revue.

Light Perpetual begint met de energie van de bom die al dan niet valt. Die energie heeft Spufford vertaald naar woorden. En hoe. Een energieke stroom aan woorden met ongelooflijk veel bijvoeglijke naamwoorden en gedetailleerde beschrijvingen spat van de pagina’s af. Snel, gevat, kleurrijk en de wereld zo beschrijvend dat die bijna tastbaar wordt. Op het manische af.

En toen merkte ik op een gegeven ogenblik dat het tempo afgenomen was. Geleidelijk aan. Met het groeien van de jaren, het rustiger worden van de personages nam ook de energie in de taal af. Van een explosie aan knap gekozen woorden transformeerde Light Perpetual tot een gestaag kabbelende stroom van woorden,  zorgvuldig gevat in gecompliceerde zinnen. Laten we daar duidelijk in zijn: Francis Spufford zou met haar taalgebruik nooit B1 niveau halen. En wat mogen we daar blij om zijn. De lol van het schrijven spat van de pagina’s af, het plezier bij het lezen van zinnen die bijna een halve pagina beslaan. Genieten, jongens!

Spufford heeft er ook bewust voor gekozen enorme sprongen te maken in de tijd. Ze neemt ons niet mee in synchroon verlopende levens, ze springt steeds jaren vooruit. Dat is aan de ene kant jammer, ik had best willen weten wat er in die tussenliggende jaren gebeurd was. Aan de andere kant maakt dat het de onherroepelijkheid van het ouder worden, en het gevoel dat dit steeds sneller gaat, alleen maar benadrukt. In elke sprong in de tijd komt elk van de vijf weer aan bod, soms wat langer, soms wat korter. Verschillen of juist overeenkomsten tussen de vijf worden daardoor zichtbaar. Afgezien van  hun leeftijd deelt het vijftal weinig.

Spufford heeft een knappe roman geschreven die zeker in het begin wel wat vraagt van de lezer. Er staan zoveel woorden opeen gepropt in de enorme hoeveelheid lange zinnen dat ik meer dan eens terug moest lezen wat er stond. Diezelfde vaart zorgt er echter ook voor dat het bijna een sport is om de eerste hoofdstukken van Light Perpetual te leven. Om dan een explosie van energie uitermate tevreden en voldaan in een steeds rustiger tempo naar het einde toe te werken. Knap, goed gedaan.  

Mary Lawson || A Town Called Solace

 

Bookerprize Longlist 2021

A Town Called Solace is typisch zo’n ingetogen roman waar ik dol op ben. Lawson kende ik nog niet, ik ben blij dat ik door de Booker Prize op haar spoor ben gezet. In A Town Called Solace knoopt ze vakkundig twee verhaallijnen aan elkaar die elkaar steeds meer aanvullen.

In verhaallijn één loopt puber Rose van huis weg, jongere zus Clara in de stress achterlatend met twee ouders die ternauwernood het hoofd boven water houden. Clara besluit de wacht te houden bij het raam zodat ze ogenblikkelijk ziet wanneer zus Rose weer terugkeert. Het geloof dat dit gaat gebeuren breekt langzaam maar zeker af. Het feit dat haar ouders haar leugens om bestwil vertellen maakt een en ander er niet beter op. Clara vindt alleen nog structuur in het wacht houden en het voer geven aan de kat van de buurvrouw, Elizabeth.

Die buurvrouw blijkt overleden, één van de dingen die Clara’s ouders verzwegen hebben voor haar. Clara snapt dan ook niet waarom opeens een vreemde man zijn intrek neemt in haar huis. Ze sluipt stiekem het huis in om de kat te voeren en zet alle voorwerpen die de man verplaatst weer op de juiste plek. Die man, Liam, snapt ook niet helemaal waarom Elizabeth hem het huis en veel geld heeft achtergelaten. Voor hem is ze een vage goede herinnering uit zijn jeugd. Hij is eigenlijk vast besloten het huis zo snel mogelijk te verkopen. Een nare scheiding en daaropvolgende spontaan ontslag maken dat hij niet meteen actie onderneemt en blijft hangen.

Lawson vertelt het verhaal uit drie perspectieven en niet altijd synchroon in tijd. We komen uit de monden van Clara, Elizabeth en Liam te weten wat er allemaal speelt en speelde, waarbij het perspectief van Elizabeth logischerwijs vooral ingaat op gebeurtenissen in het verleden. Door haar komen we te weten waarom Liam zo’n plek in haar hart heeft ingenomen. Liam zelf blijft voorgoed onwetend van de waarheid.  

 A Town Called Solace gaat vooral om de interne beslommeringen van drie mensen, waarbij Liam een soortement verbindend persoon is. Lawson beschrijft overtuigend een kind dat steeds wanhopiger en verdrietiger wordt, zich verbeten vasthoudend aan de enige structuur die ze nog in haar leven heeft, een kat. Lawson maakt het ook heel aannemelijk dat stedeling Liam niet vertrekt uit dorp Solace.  Zij schetst een beeld van een man opgegroeid met vier zussen en een moeder die net weet hoe ze met haar zoon moet omgaan. Of dat komt omdat die zoon moeite heeft met het aangaan van relaties of dat hij dat aan zijn moeder te danken heeft, blijft onduidelijk. In Solace komt Liam tot rust en accepteert hij een bijna vanzelfsprekende plek in het dorp. 

Solace is de plek waar alles zich afspeelt, zo’n dorp ergens ver weg in Canada, ver van de bewoonde wereld. Lawson laat ons zien dat een dergelijk dorp zijn nadelen maar ook degelijk zijn voordelen heeft. Mensen kennen en helpen elkaar, de plaatselijke politieagent denkt niet na enkele dagen ‘tja, weggelopen puber, past niet op mijn toch al zo volle bordje’. 

A Town Called Solace kabbelt op fijne manier door de gekozen structuur en de vlotte schrijfstijl van Lawson naar een einde toe.  Ik was geboeid, niet alleen omdat ik wilde weten wat er speelde tussen Liam en Elizabeth en of Rose nog terug zou komen, maar vooral omdat ik dolgraag Clara en Liam beter wilde leren kennen. En dat is gelukt. A Town called Solace is een zeer geslaagde kennismaking met Lawson. Een aanrader. 

Rachel Cusk || Second Place

The Booker Prize 

Longlist 

Veel discussie over deze laatste Cusk: hij wijkt nogal af van haar vorige boeken. Waar die vaak excelleren in een afstandelijke vertelstijl met een verteller die vooral observeert en doorgeeft, staat in Second Place de verteller centraal. Een verteller die bepaald niet afstandelijk is. 

Second Place is één lange brief van verteller M aan ene Jeffers. Welke relatie Jeffers tot haar heeft wordt nooit duidelijk. M gebruikt de brief om M mee te nemen in het relaas van het verblijf van schilder L op haar land. Hij vertoeft daar in het kleine zomerhuis dat M en partner Tony daar hebben gebouwd. 

Second Place draait bijna volledig om de relatie die M en L hebben. Of liever gezegd, om de relatie die M denkt dat zij met L heeft. Eén van zijn schilderijen heeft haar lang geleden diep geraakt, zij voelt zich daarom op een bepaalde manier verwant met hem. Haar uitnodiging aan hem om gebruik te maken van haar zomerhuis is dan ook niet geheel zonder eigenbelang. M verheugt zich erop dat ze de band die ze in haar hoofd heeft kan omzetten in een daadwerkelijke vriendschap.

Dat valt helaas tegen. L blijkt interesse te hebben in partner Tony, dochter Justine en haar vriend Klaus maar niet in M. Sterker nog, hij lijkt een hekel aan haar te hebben. Zijn verblijf in het tweede huis versterkt een proces in M: zij is heel erg bezig met hoe zij in elkaar steekt, hoe ze omgaat met nooit benoemde ellende uit het verleden, hoe ze reageert op andere mensen. Zij ziet zichzelf als iemand die op een bepaalde manier het leven vooral opneemt terwijl ze dolgraag had willen creëren.  M wordt beheerst door het idee dat het leven een loopje met haar heeft genomen, dat ze nooit een kans heeft gekregen.

M uit haar gevoelens vaak en hartstochtelijk. Dit leidt in de roman tot vele emotionele passages, vaak aanschurkend tegen het filosofische. Afstandelijkheid is zoals gezegd bepaald aan de andere. Sommige recensenten hebben de uitroeptekens geteld die in deze roman veelvuldig voorkomen, wat bij mij weer het effect had dat ik veel meer uitroeptekens had verwacht. De hartstochtelijkheid wordt prachtig en effectief afgewisseld met mooie beschrijvingen van het rustieke landschap van Oost-Engeland: eindeloze luchten, kilometers ver kunnen kijken, het spel van licht op de zee. Cusk excelleert in deze beschrijvingen die vooral laten zien hoe gehecht de twijfelende M is aan haar plek op deze wereld. En aan haar steun en toeverlaat Tony. 

Second Place is niet het type roman dat je even snel leest. Ik merkte dat ik op een gegeven ogenblik een potlood erbij pakte om passages te onderstrepen, en zo rust te creëren in het lezen. Second Place gaat niet om spannende gebeurtenissen, de roman draait om het bewustwordingsproces bij M. En dat proces tekent Cusk prachtig op. 

Ik merkte dat ik persoonlijk weinig behoefte had om Second Place af te zetten tegen het eerdere werk van Cusk. Deze roman staat op zichzelf en verdient het op eigen merites gewaardeerd te worden.  Ik heb genoten van de prachtige beschrijvingen en de zoektocht van M naar zichzelf. Cusk kan dus meer dan alleen afstandelijk schrijven, mooi!