Ian McEwan || Lessons

Ian McEwan is al sinds jaar en dag één van mijn favoriete schrijvers. Omdat ik zijn laatste romans iets minder vond, begon ik met enige vrees aan Lessons. Dit ondanks de laaiend enthousiaste recensies die ik tot mij nam. Mijn angst kwam voor een deel uit, voor een deel niet.

Om met het laatste te beginnen: ben jij net als ik al jaren een McEwan-fan omdat de man doodeenvoudig grandioos schrijft, dan moet je Lessons absoluut lezen. McEwan is als vanouds op dreef en heeft de prachtigste zinnen aan het papier toegevoegd. Ideeën en gedachten zijn verwoord op een manier waar ik alleen maar in bewondering naar kan kijken.

Ook de opbouw van de roman is ‘vintage’ McEwan: goed doordacht, geen speld tussen te krijgen. Beginnen in de jeugd van iemand maar ondertussen steeds de link met zijn volwassen leven blijven leggen. Af en toe leek het wel alsof McEwan een bijna lemniscaatachtige omgeving creëerde: alles is aan elkaar gerelateerd, alles komt bij elkaar terug.  

De hoofdpersonen zijn ook rasecht McEwan. Niks te rechttoe rechtaan, lekker extreme jeugdtrauma’s die zeker bij hoofdpersoon Roland en zijn (ex-)echtgenote Alissa de nodige verwikkelingen opleveren. Ook pianolerares Miriam is heerlijk verknipt en draagt haar steentje bij. Zo heel af en toe bekroop me desondanks wel het gevoel ‘was het verhaal niet net zo goed overgekomen indien Roland iets minder extreem was geweest’. Ik vermoed eerlijk gezegd van wel.

Eigenlijk is de verhaallijn niet zo moeilijk: we volgen Ronald, een ‘legerkind’ dat naar kostschool wordt gestuurd en daar misbruikt wordt door zijn pianolerares. Het misbruik beïnvloedt bepaalt de koers van zijn leven in hoge mate, met name omdat het hem belet langdurige relaties aan te gaan met mensen, bewust te kiezen voor een doel in zijn leven. Ronald kiest er na school voor om te gaan genieten en realiseert zich pas veel later dat hij daarmee bepaalde wegen voor zichzelf heeft afgesloten. Tegen het einde van de roman, realiseert zeventiger Roland zich het volgende: ‘ … that he lacked that immediate hands-on-hips automatic and grounded sense of the right course’.

Wat mij minder aansprak in Lessons was de wijze waarop McEwan het leven van Ronald koppelt aan de wereldgeschiedenis. Niet dat ik er op tegen ben dat geduid wordt wat er in de wereld speelt terwijl de hoofdpersonen hun dingen doen, het was meer dat het af en toe wel erg veel was. Ik prees mijzelf gelukkig dat ik de ontwikkelingen voor een belangrijk deel kon plaatsen (omdat ik doodeenvoudig zelf oud genoeg was om ze mee te maken) maar ik kan me voorstellen dat voor jongere lezers het uitleggerige verveelt. En tja, voor mij persoonlijk is er al snel sprake van teveel geschiedenis. Houd je ervan? Dan zul je smullen van deze roman.

Tegen het einde van de roman horen we de stem van McEwan achter die van Ronald. Hij geeft dan enkele pagina’s lang zijn mening over wat er in recente jaren speelt in de wereld. Ik moet toegeven dat ik dat persoonlijk wel wat zwaar op de hand vond en misschien niet helemaal passend in een literaire roman. 

Oftewel, geen makkelijke roman, niet eentje die je eventjes snel leest, soms moet je bepaalde passages misschien nog een keertje lezen. Lessons is een roman met veel bewonderenswaardige elementen waar je echt de tijd voor moet nemen.  

Daisy Johnson || Sisters

Haar tweede roman, Everything Under, had al veel indruk gemaakt. Sisters scoorde goed in alle recensies. Ik was dan ook zeer benieuwd of Johnson ook met deze roman indruk zou maken. Het antwoord: ja.

Aan het begin van Sisters reizen moeder Sheela en puberdochters July en September naar een verlaten huis, ergens aan de kust in Noord-Engeland. Er is iets gebeurd op school waardoor Sheela letterlijk wegvlucht met haar twee meiden. Wat al snel duidelijk wordt, is dat September een behoorlijke stempel op het gezin drukt. En niet altijd in positieve zin. 

September, de dochter van haar eerst vertrokken daarna overleden vader in gelijkenis en karakter, is dominant en om het zacht uit te drukken niet bepaald aardig voor haar jongere zusje. Zo laat zij July een spelletje spelen waarbij deze alles moet doen wat haar zus zegt wanneer een zin begint met ‘September says’. Neem van mij aan dat de opdrachten aan July extreem en soms ronduit gevaarlijk zijn. Toch voert July ze allemaal uit.

July is een verlegen kind dat volledig beheerst wordt door haar zus. Moeder Sheela ziet met lede ogen toe hoe haar dochters een wereld op zich vormen en haar buiten sluiten. Zelfs wanneer ze eenzaam en alleen in hun huis zitten en het duidelijk is dat July eigenlijk met haar moeder wil praten, kiest ze toch steeds voor September. De ongezonde situatie is beklemmend, Johnson bouwt de mate van beklemming gestaag op. Het is duidelijk dat er iets absoluut niet in orde is.

Wanneer je Sisters uit hebt, wordt helemaal duidelijk hoe knap Johnson de plot van haar roman heeft opgebouwd. Zo duiden subtiele hints al op de waarheid, waarom eet September bijvoorbeeld nooit? Maar ook de structurele opbouw van de roman is een direct resultaat van wat er op die school gebeurd is. Bijna mysterieuze gebeurtenissen in het huis versterken het effect. Zo spelen July en September verstoppertje in het huis en blijkt de vindplaats van September bizar. Ook de ‘one-night stand’ die September met een jonge knul uit de buurt heeft, bevreemdt: wie heeft nu met wie gevreeën?

Langzaam maar zeker onthult Johnson steeds meer aanwijzingen. Uitermate gecontroleerd, goed gedoseerd en steeds op het juiste moment.  Het zorgt ervoor dat je als lezer op het puntje van je stoel zit en wil weten wat er nu gebeurd is. En, ik vermoed dat ik daar niet alleen in stond, of July alstublieft los kan komen van haar dominante op het wrede af zus. De tweestrijd in het hoofd van July neemt steeds meer plaats in beslag. Ook hiervoor geldt: de precieze opbouw van Johnson zorgt voor een gestaag groeiende uitermate effectieve spanningsboog. 

De uiteindelijke ontknoping is ijzingwekkend. Het feit dat Johnson met haar lezers speelt en in de laatste hoofdstukken de gewenste en de echte waarheid onthult, zou gezien kunnen worden als een goedkoop stijlelement, in dit geval past het bij de opbouw van de gehele roman en sorteert het precies het juiste effect. 

Ja, Sisters is dus een waardige opvolger van Everything Under. Johnson laat zien dat ze een uitstekende schrijver is die weet hoe ze een roman moet opbouwen en haar lezers mee sleurt in de gebeurtenissen. Een absolute aanrader.